Mánudagsblaðið - 06.10.1969, Blaðsíða 4

4
Mánudagsblaðið
Mánudagur 6. október 1969
\
Ritstjóri og ábyrgðarmaður: Agnar Bogasou.
Símar ritstjórnar: 13496 og 13975. Auglýsingasími: 13496.
Prentsmiðja Þjóðviljans.
Þörf á menntuðum
sölumönnum erlendis
Um þessar rnundir er mikið rætt um útflutning íslenzkra iðn-
aðarvara. Hafa flestir leiðandi menn í iðnaði tæpt á því í blöð-
um og víðar að miklir möguleikar séu að útflutningi íslenzks
iðnaðarvarnings, en aðrir benda á, að ekki nægi stóriðja ein-
vörðungu heldurverði líka að sinna smáiðnaði þeim, sem ætl-
ar sér útflutning.
Nú kann það að orka tvímælis, hversu farsælt er fyrir okk-
ar smáa þjóðfélag, að reyna útflutning og samkeppni við
stærri þjóðir, sumar með aldagamla reynslu í iðnaðarfram-
leiðslu. Þó mun það svo, að sumar greinar iðnaðar okkar hafa
nokkra möguleika á því, að hagnast af útflutningi.
Þó er það eitt, sem lítið ef nokkuð er rætt í sambandi við
slíkan útflutning og sölumöguleika. Það eru sölumenn, mark-
aðsmenn, sem hafa þann starfa einn, að koma íslenzkum
varningi á framfæri. Til þessa hefur um sára fáa menn verið
að ræða í þessum efnum, en þeir hafa annaðhvort verið send-
ir utan í sérstökum tilfellum til að kynna sérstakan iðnaðar-
varning eða sendiráðin þ.e. skrifstofufólk þar, hafa verið að
gaufa í þessum málum áhugalaust með öllu.
Þetta verður að breytast og það nú þegar. Samkeppni á al-
þjóðasviði í þessum efnum er geysileg og þar duga engin
vetlingatök. Þjóðin verður að koma sér upp sérmenntuðum
mönnum á þessu sviði, sem einungis sinna því, að auglýsa og
kynna íslenzkan útflutningsvarning. Sendiráðin, í núverandi
mynd, eru vita gagnslaus. Ambassadorar okkar bera lítt eða
ekki skyn á sölumennsku, skilja ekki samkeppnina og hafa
enga tæknilega þekkingu til þeirra verka. Skrifstofufólkið á
þessum sendiráðum okkar er flest ekki annað en hálfmenntað
ritvélalið, sem vinnur algeng skrifstofustörf af þeirri bjartsýni
og áhuga sem skrifstofufólk afkastar vinnu sinni hér heima.
Hér er því ekki um sölumenn að ræða. Þjóðin, samtök eða
einstakar stéttir, verða að koma upp öruggu og lærðu sölu-
mannaliði, sem kynnir íslenzkar afurðir á alþjóðamarkaði,
skapar sambönd og tekur við viðskiptum. Þetta fólk, sem til
slíks starfs velst, verður og að hafa eitthvað fyrir snúð sinn.
Venjulega mun affarasælast, að slíkir sölumenn fái prósent-
ur af sölu þeirri, sem þeir skapa, fái vel greitt fyrir sérþekk-
ingu sína, dugnað og afköst.
Þetta fyrirkomulag myndi skapa tvennt í senn. Aukinn
áuga sölumanns og auka eftirspurn eftir þessum verkefnum.
Einstaklingar hugsa ætíð fyrst um eigin hagsmuni og þann
ábata, sem þeir geta sjálfir haft af verki sínu. Ef sú regla er
iátin gilda, að afköstin ráði um endaniegan ábata þeirra má
búast við að slíkir söiumenn myndu leggja sig í líma við að
selja sem mest, ná sem flestum hagstæðum samböndum fyrir
húsbændur sína hér heima.
Þessi sérgrein í erlendri sölumennsku hefur legið niðri á
(slandi. Sendiráðin hafa verið látin veita einhverjar smáar og
ófullkomnar upplýsingar um möguleika á útflutningi varnings
héðan að heiman, en þar hefur ríkt og ríkir ekki annað en
deyfð og áhugaleysi. Hér er gullið tækifæri á þessum tíma
,,iðnvæðingar“ og iðnaðarframleiðslu til erlendra aðila, að
skapa ný tækifæri, auka fjölbreytni og skapa betri markaði.
Hér gæti bæði fiskiðnaðurinn og hinar ýmsu iðnaðargreinar
tekið höndum saman. Ekki er nauðsyn, að hvert eitt fyrirtæki
hafi sinn söluman ytra, en hinsvegar að hver einstaklingur sem
starfið ynni, myndi vera fulltrúi einnar eða fleiri „grúppa", sem
hann seldi fyrir eða kynnti.
Það er ekki nóg að hugsa stórt. Nauðsyn er að gera eitt-
hvað jákvætt í stáð þess að hanga sí og æ í sama sporinu.
Það borgar sig að auglýsa í
MÁNIJDAGSBLAÐIMJ
_________________________
KAKALI skrifar:
í HREINSKILNI
Rósinkranz og Sigurður A. Magnússon í hári saman —
Óraunhæfar deilur — Fullyrðing gegn fullyrðingu — SAM
og Sofokles — íslenzkt leikrit — Lítt nýtilegt ennþá —
Ómakleg árás — Klaufalegt svar.
Skammt gerist nú milli stórra
höggva hjá mikilmennum leik-
listarinnar á íslandi. Á síðum
Tímans hafa undanfarið orðið
all-harðorð orðaskipti milli
þeirra Guðlaugs Rósinkranz,
þjóðleikhússtjóra, og Sigurðar A.
Magnússonar, ritstjóra, um við-
skipti þeirra félaga í leikhús-
málum.
Þegar Gissur Þorvaldsson og
Þórður kakali fluttu mál sín
fyrir Noregskonungi, segir
Sturla Þórðarson, að hvorugur
afsannaði orð hins, fluttu báðir
drengiiega. Gekk jafnvel svo
langt, að eitt sinn spurði kon-
ungur Þórð hvort hann vildi
ekki vera í himnaríki, ef Giss-
ur væri þar, og svaraði Þórður
á þá Ieið: Víst, herra, en væri
þó langt á milli okkar.
Slíkt verður þó vart sagt um
málflutning þeirra Sigurðar og
Guðlaugs. Deilan hófst út af
fremur ómerkilegu og ákaflega
hlutdrægu yfirliti Sigurða í
tímaritinu Samvinnunni um
starf leikhússins frá byrjun, upp-
taldir vankantar á öllum rekstri
stofnunarinnar, fyrirkomulagi,
yfirstjórn, leikritavali, meðferð
og öðru því, er teljast verður á
ábyrgð leikhússtjórnarinnar.
Grein SAMs var einkar rætin
þótt finna mætti sumu stað, þá
var jafnfrámt fullyrt ýmislegt,
sem þeir, sem kunnir eru leik-
húsinu, vita, að er annað af
hvoru rangfært eða ýkt svo
geypilega, að heita má, að það
sé úr öllu samræmi við stað-
reyndir.
Það má sannarlega finna
marga galla á því sem gert hef-
ur verið í Þjóðleikhúsinu bæði
leikritavalið sjálft, val leikstjóra,
þeirri áráttu að taka nálega öll
möguleg og ómöguleg verk til
sýninga þess eins vegna, að þau
voru íslenzk. Þjóðleikhússtjórn-
in vinnur þar undir klafa, sem
ekki er auðvelt að smokka sér
undan. Svo er fyrir mælt, að
stofnunin eigi að vera Iyftistöng
íslenzkri leikritun, og þeim regl-
um hefur þjóðleikhúsið fylgt svo
kyrfilega, að reksturinn í heild
hefur beðið stóran skaða af. Satt
að segja, þá hafa, af nær fimm-
tíu frumsömdum og „gömlum"
reyndum íslenzkum leikritum,
sem séð hafa náð fyrir augum
stjórnar stofnunarinnar, á eng-
an hátt verið sýningarhæf, og
sum orðið íslenzkri leikritun,
svo léleg sem hún er, fremur til
ills en góðs.
Sá galli er þó á málflutn-
ingi Guðlaugs Rósinkranz, að
hann fór út á þá braut, að
lýsa persónulegum viðskiptum
sínum og SAMs í sambandi við
leikrit SAMs og síðan lýsir hann,
frá eigin sjónarmiði, mannkost-
um SAMs, hæfileikum hans til
Ieikritunar, aðsókn að verki
hans, gagnrýnendastörfum haris
„þjósti" í framkomu og öðrum
álíka „kostum". Þetta er var-
hugaverð braut, en þjóðleikhús-
stjóri á á vissan hátt í vök að
verjast, þar eð SAM réðst að
honum og stofnuninni á ómak-
legan og ósmekklegan hátt. Á
Þjóðleikhúsið og þá sérlega á
þjóðleikhússtjóra hefur verið
mikið deilt, og þá ekki sízt hér
í blaðinu. Hefur margt verið
gagnrýnt í heildarstörfum þar,
en leikritin verið gagnrýnd sjálf-
stætt, án tiltölulega lítillar gagn-
rýni á stjórn leikhússins, nema
þar sem nauðsyn krafði.
Þjóðleikhússtjórinn er í svar-
grein sinni við skrifum SAMs í
Samvinnuna harðorður mjög,
orðillur og jafnvel ósæmilegur
ef borið er saman við hið virðu-
Iega embætti, sem hann skip-
ar. Afsökun hans er sú, að sveira-
menn lesi mikið Samvinnuna,
og fái þar jafnvel allar sínar
upplýsingar um leiklistarmál
höfuðstaðarins og sérstaklega
Þjóðleikhússins. Er slíkt ofsagt
því flestir bændur og búalið fá
bæði Tímann og Morgunblaðið,
sem birta reglulega ritdóma.
Svar SAMs er því ósvífnara,
sem það er einskonar testament
Sigurðar A. Magnússonar, rit-
stjóra, leikara, frelsisbaráttu-
mann, leikritahöfundar, hernáms
andstæðings o. s. framv., ásamt
mörgu öðru, um SAM, hinn
kunna réttlætismann, hæfileika-
mann, listaman og ofsótt mikil-
menni. Gerir Sigurður SAMi þar
hin beztu skil og rekur raunir
sínar og fáfræði Rósinkranz í
stórum dráttum og telur lítt
undan. Hér skilur mjög milli
þeirra Gissurar og Þórðar og
SAMs og Rósinkranz. Heita má,
að það sem annar segir, fullyrð-
ir hinn að sé tóm lygi og blekk-
ing, svo að það fellur í skaut
lesenda að trúa öðrum en ekki
hinum og byggja þá trú á full-
yrðingum, en ekki sönnunum.
Þó fer Sigurði öllu verr mál-
flutningurinn. Hann sakar þjóð-
leikhússtjóra um beinar Iygar,
hagræðingu staðrevnda og enn
það, að hann grípi til uppspúna
máli sínu til halds. Þetta þóttu
einu sinni stór orð og stráksleg,
en kemur þó ekki á óvart, því
SAM er meira þekktur af of-
stopa en skynsemi og rökvísi í
málflutningi, og er illt að vita
til þess um góðan pilt.
Sigurður telur það sér mest til
ágætis, að hann hafi nær ein-
göngu sjálfur gengið frá leik-
verki sínu, en Rósinkranz segist
sjálfur hafa bent honum á veil-
ur verksins, krafizt breytinga,
úti í Grikklandi, fengið þær og
síðan ákveðið að verkið væri
sýningarhæft. Síðan segir hann
að Ieikstjórinn, Benedikt Árna-
son, hafi enn gert breytingar,
fengið þær og „látið þær flakka".
Sé þetta rétt hjá þjóðleikhús-
stjóra, þá má Sigurður fagna
nokkrum sigri, því þá er fleirum
en honum einum að kenna
hversu fór, en leikritið „kolféll"
eins og þjóðleikhússtjóri orðar
það. Ætti það í rauninni að vera
sætur sigur og ágæt uppreisn
fyrir SAM að geta sagt, að leik-
húsið eða starfsmenn þess hafi
eyðilagt verk hans, en óbreytt
myndi það hafa sigrað áhorfend-
ur og fengið „aðsókn". Þá væri
gaman að vita hvað SAM mein-
ar með því, að menn viti „af
hvaða hvötum" þjóðleikhússtjóri
velji verkefni eftir íslenzka höf-
unda til sýninga. Er hér gefið
ýmislegt í skyn, sem fróðlegt
væri að vita, og sannarlega má
vænta þess, að þjóðleikhússtjóri
bregði nú bæði hart og títt við
þessum dylgjum. Það er þokka-
legt fyrir íslenzku leikritaskáld-
in ef satt reynist, að þar sé eitt-
hvað óhreint í pokanum, og ann-
arleg sjónarmið ráði þar gerðum
leikhússins. Við sakleysingjar
héldum, að hið listræna og
snjalla réði þar lögum og lofum,
burtséð frá þeirri staðreynd, að
um 60% af íslenzka draslinu sé
og hafi verið ósýningarhæft, en
* sýnt aðeins vegna þeirrarkvaðar
að leikhúsið eigi „að stuðla að
íslenzkri leikritun".
í Samvinnugrein sitlhf kastá'r
Sigurður mikilli rýrð á stórverk
leikhússins, sem sýnd voru á s.l.
leikári, „Fiðlarann" ofi. og sjá
þá allir, að hér liggur meira að
baki en Iistrænn áhugi SAMs.
Þjóðleikhúsið hefur sýnt fjölda
afbragðsverkefna, þótt deila
megi um frammistöðu leikenda
og Ieikstjóra. Ekki teljum við,
að t.d. verk SAMs sé nokkur
lyftistöng íslenzkri Ieikrimn, frá
einu einasta sjónarmiði, fremur
en flest önnur þau verk er ís-
lenzkir höfundar hafa látið frá
sér fara og pínt inn á stofnun-
ina. Flest, ef ekki öll „nýju" Ieik-
ritin eru, að mörgu leyti stað-
færð uppmgga úr erlendum
verkum, og auðþekkt hvað kem-
ur frá sjálfum höfundunum,
vegna ókunnugleika þeirra og
sérlegs ófrumleika. Þessvegna er
alveg út í bláinn, að tala enn um
„hreina" íslenzka Ieikritun í
þessum verkefnum, en það mun
aflið að baki þess, að sýna hvern
íslenzkan óburðinn á fæmr öðr-
um. Þó eru hér undantekning-
ar.
Hálfvitlaus kerling, sem seldi
vínarbrauð skólapilmm fyrir
stríð, söng jafnan, þegar vel lá á
henni: „Jeg har været i Grims-
by og jeg har været i Hull, i
alle disse steder drak jeg mig
saa fuld", og þótti gaman að,
því að kerling laug gjarnan upp
á sig ástarævintýrum í sam-
bandi við söngl þetta.
SAM segist sjálfur hafa num-
Framhald á 6. síðu