Mánudagsblaðið - 03.11.1969, Síða 7

Mánudagur 3. nóvember 1969
Mánudagsblaðið
7
ViSreisn villimennskunnar
Fraimlhald af 8. síöu.
lönd og höf, að þar væri um „alda-
hvörf“, „tímamótaatburð“ að
raeða, upphaf byltingarkenndrar
nýsiðabótar- eða siðabótaþróunar,
er inyndi reynast gjörvöllu mann-
kyni til ævarandi sáluhjálpar. Þeir
lýstu þvi ennfremur yfir, nær
andköfum komnir af leiftrandi
sjálfshrifningarinnblæstri, að
þeim hefði tekizt að uppgötva
nýjar og áður með öllu óþekktar
réttar- og siðgæðisreglur — sem
reyndar voru ekki nýrri en það,
að þeim hafði flestum verið beitt
með blóðugum árangri tæpum tíu
árum áður: við hreinsanadóm-
stóla Stalins á árunum 1936—1938,
— og voru einfaldlega fólgnir í
því, að hafa endaskipti á alda-
gömlum, almennt viðurkenndum
og viðteknum réttarfarslögum sið-
menningarþjóða. Því var og bætt
við, svona til yndisauka, að há-
talarakerfið, sem komið hafði ver-
ið fyrir í dómsalnum, væri alveg
aðdáunarverður vitnisburður um
enn einn stórsigur rafhleðslu-
tækninnar- Og vel getur verið, að
þeir hafi sagt það satt-
Endalausar upptuggur götu-
strákslegra svívirðinga og fúkyrða
flaumur, og tilbreytingarleysi
langdreginna yfirheyrsdna, sem
vissulega voru fordæmalausar, og
e-t.v. líka hálfmeðvitaðar efasemd-
ir um gildi siðabótarinnar, gerðu
það að verkum, að athygli og á-
hugi flestra hugsandi manna dvín-
aði von bráðar-
Afleiðingin varð þess vegna m-
a. sú, að þegar Bandamenn birtu
heiminum einia hina stoltribustu
sigurtilkynningu sína hinn 16-
Október 1946, þess efnis, að þeir
hefðu þá um nóttina hengt 10
fremstu stjórnmála- og hemaðar-
leiðtoga (ákveðið hafði verið að
þeir yrðu 12 við þetta tækifæri,
en Göring hafði framið sjálfsmorð
nokkrum klukkustundum áður,
og Bormann var hvergi finnan-
legur) sigraðra og vamarlausra
andstæðinga sinna — eins og fyr-
irfram hafði verið ákveðið og allir
bjuggust við —, þá var fregninni
að vísu feginsamlega tekið af
vissri tegund manna, en hins veg-
ar ekiki talin að neinu leyti sér-
stæð eða þýðingarmikil.
„Aldahvörf“?
Enda þótt at allt öðrum ástæð-
um sé, en flestir kunna að gera
sér í hugarlund, þá voru dóms-
morðin á þessum framúrskarandi
mönnúm, sem, ásamt látnum sam-
herju eínum og föll-num, höfðu af-
rekað meiru á sviði stjómmála,
hermála, menningarmála og efna-
hagsmála á einum tólf árurn en
allir heimsins churchillar og
rooseveltar samtals á heilum tólf
öldum, samt sem áður óefað „tíma
mótamarkandi", ef ekki er ósmekk
legt að nota þetta margþvælda
orð í þessu sambandi, — og það
í meira en einum skilningi. Þetta
var nefnilega ódæði, sem markar
mjög greinilegan áfanga á óheilla-
braut, en átti upphaf sitt að rekja
aðeins um þrjátíu ár aftur í tím-
ann, til hrakslóðar, sem fyrst og
fremst einkenndist af fullkominni
afvegaleiðslu frá þeirri braut, sem
gengin hafði verið — með tíma-
bumdnum skrykkjum og staðskil-
yrtum frávikum að vísu — allt
aftan úr grárri fomeskju- Auðvit-
að héldu margir í fyrstu, að þama
væri aðeins um enn einn vegferð-
arskrykkinn að ræða. en hann
reyndist ótrúlega sveifluþungur og
jók hraða ólánsferils síns með
furðulegu afli og kcxmst á hástig
ófremdarininar hinn 16; Október
1946, eins og áðuir greinir, þegar
hershöfðingjarnir Wilhelm Keitel
og Alfred Jodl, báðir alkunnir
sæmdarmenn, er öllum ber saman
um, sem af þeim höfðu kynni, að
ekki hafi mátt vamm' sitt vita í
einu né neinu, létu lífið ásamt
þjáningarbræðruim sínum í gálg-
unum í | rústafeiknum þess, er
skömmiu áður hafði verið hin
fagra og sögufræga miðaldaborg
Niirnberg.
Um Churchill—Roosevelt-dóm-
stólinn sjálfan er sannarlega við-
eigandi að nota halarófu lýsingar-
orða, en þó verður honum áreið-
anlega seint gefin einkunnin
„tímamótamarkandi“. Eins og allt
var í pottinn búið, vakti það eniga
undrun, að ákæruefni saksóknar-
anna blytu náð fyrir aúgum dóm-
aranna. En enda þótt tíðkum slíkra
vinnuibragða við meðfei'ð og mat
á nýmælum frammi fyrir borg-
aralegum dómstólum hlýti vafa-
laust að b'oða endalok Kinnar
dýrðlegu óvissu um úrskurð rétt-
lætisgyðjunnar, myndi sú ný-
sköpun réttarfars og dömsrruila
tæpast vekja öblandna ánægju al-
gáðra lögfræðinga- Út aif fyrir sig
er það gömul og rótgróin skoðun,
að réttarhöld og dómar sigurveg-
ara yfir sigruðum andstæðingum
sínum hljóti ávallt af Sjálfu sér,
eða per se eins og nýstúdentar í
lögfræðideild myndu komast að
orði, að verða haria vafasamur
stuðningur við réttlætíð- Jafnvel
þakklæti sagnfræðinganna fyrir
þær óhemjulega viðamiklu heim-
ildir, sem siík réttarhöld leiða í
ljós, takmarkast að verulegu leyti
af vissunni um hina yfirbugandi
freistingu til ljúgvætta og mein-
særa, augljósra falsanamöguleika
og alhliða skrumskælinga-
ÞungamiSjan
Það mun naumast vera á færi
nokkurs manns, sem ekki býr yfir
staðgóðri þekkingu á siðum og
venjum, lifnaðarháttum og trúar-
brögðum frumstæðra kynþátta, að
brjóta einstök atriði þessa sér-
stæða uppátækis heimslýðraéðisi'ns
tii mergjar- Af því leiðir, að ég
eyði hvorki tíma né pappír í til-
raunir til þess að neinu ráði. Mér
finnst, að megináherzluna beri.að
leggja á undirstrikun þeirrar stað-
reyndar, sem ég hefi þegar drepið
á hér að framan, að Churchill—
Koosevelt-dómstóllinn var fyrst
og síðast hámarksárangur öfug-
þróunar, er hófst ekki fyrr en um
þrem áratugum áður, þ-e- með
baráttunni fyrir „að tryggja lýð-
ræðinu hciminn‘„ „to make the
world saife for democracy“- Hann
var í eðli sínu rökrétt afleiðing af
lýðmögnun stjómmálanna, sem
bara á þessum stutta tíma hafði
gjörbreytt öllum grundvallarlög-
um stríðsrekstursins og höfuðregl-
um alþjóðlegra ríkjasamskipta.
Hann táknaði algera stefnubreyt-
ingu, fullkomið fráhvarf frá áður
viðteknum siðalögmálum-
Allt fram til ársins 1914, eða
þangað til Heimsstyrjöld I hófst,
hafði virðing ríkjandi aðila fyrir
siðlægum verðmætum yfirleitt
farið sívaxandi, og alveg sérstak-
lega að því er stríð og stríðsretost-
ur varðaði höfðu aðferðir ótamdr-
ar villimennsku verið : stöðugru
undanhaldi — reyndar með nokkr
um undantekningum —, og orsök
þess var einkum fjölgun boða og
banna, takmarkana og fyrirvara
um það, hvað teldist leyfilegt, lög-
mætt eða óleyfilegt, ólögmætt-
Hlýðni, undirgefni og trúnaður við
hin settu lög og viðteknu venjur
er í almennri stríðssöigu talið skera
úr um það, hvort hernaður er
háður á menningarlegum grund-
velli eða villimannlegum. Villi-
mannlegur stríðsreikstur lýtur
ekki neinum lögum t>g reglum, og
bæði líður og leyfir sérhverja ó-
haafu gagnvart andstæðingnum.
Menningarleigru stríðsrekstur hef-
ir frá fomu fari lotið ákveðnum
lögmálum, t d- varðandi sjúka og
særða, svo og um meðferð stríðs-
fanga ennfremur gengu hemaðar-
átökin aðallega yfir reglulegar
stríðssveitir andstæðingsins- Á
þann hátt mynduðust smátt og
smátt margvísiegar hernaðarregl-
ur, sem síðan hlutu víðtækt gildi
með staðfestingu aliþjóðasamn-
inga, er öll siðmeniningarríki við-
urkenndu formlega.
Stöðug þróun
Stríðsmenningarsaga, sem skráð
hefði verið árið 1913, árið áður
en hafizt var handa um „að
tryggja Iýðræðinu heimiinn“,
myndi hafa brugðið upp einfaldri
mynd þessarar hægfára, hér og
þar haltrandi, en samt sem áður
stöðugt stí'gandi þróunar. Hinir
herskáu konungar Aissyríumanna
stríddu gegn nágrönnum sínum,
að þessu sinni héma, sitt sikiptið
þama, allt eftir því, hvemig stóð
í bólið þeirra: þeir brénndu borgir
og bæi til ösku, brytjuðu íbúana
niður í spað af hjartans lyst, pymt-
uðu stríðsifaniga, herleiddu og
þraslkuðu heila þjóðflokfca — þ. á-
m. áttu sér stað fjöldanáuðungar-
flutningar, sem að vísu ,vom ekki
jafn yfirgripsmikilir og þeir, er
fram fóru í Austur- og Mið-Ev-
rópu árið 1945, þegar „lýðræðið
haifði tryggt sér heiminn“ hið síð-
ara sinnið, en gáfu þó aðfömm
Sowjetmenna, Tékka og Póllakka
lítið eftir í ofurmætti hrylling-
anna. Á miðöldum vom stríð oft-
ast hafin á tiltetonum réttargmnd-
velli endá þótt litilfjörlegur væri
á stundum; tíðum var myrt og
brenot, en þó var yfirleitt kleift
að kaupa sér öryggi með því að
greiða lausnargjöld; framkoma við
fanga af göfugum ættum eða i
•tignum stöðurn var undir flestum
kringumstæðum sérlega kurteis-
leg og siðfáguð, jafnvel þó að
venjulegir, dauðlegir múglikamir
yrðu morðæðinu að bráð. Mikinn
hluta 18- aldar og alla 19- öldina
fylgdu herir Evrópuríkja afar
ströngum samskiptareglum, og í
þeim tilvikum, þegar þær vom
virtar að vettugi, hröðuðu yfir-
völdin sér að harðneita eða, sem
sjaldgæfara var, að biðjast afsök-
unar og bjóða bætur. Öbreyttir
borgarar höfðu engar sérstaklega
knýjandi ástæður til þess að óttast
um líf og limi, eignir og óðul,
nema þá ef svo óheppilega vildi
til, að þeir ættu heima á svæði, er
hafði orðið fyrir vali sem vigvöll-
ur- Ósigur í stríði hafði að jafn-
að ekki í för með sér hmn eða
þrældóm, heldur varð einna helzt
tilfinnanlegur með þeim hætti, að
skattar vom hækkaðir til þess að
hægt væri að bæta stríðstjónið hið
fyrsta-
öld lýðræðisins
Hvernig gat það átt sér stað, að
annar og sami stríðsaðilinn í
heimsstyrjöldunum báðum varð
heltekiinn öllum villiimainnlegasta
óhroða siðlausra stríðsátaka, og
'hóf t-d. þá glæpamennsku, að ein-
beita flugherjum sínum að gjör-
eyðingu óviggirtra borga, að
fjöldamorðum á óbreyttum borg-
uirum, upp í óviðjafhanlegar hetju-
dáðir, en forðaðist átök við hinar
vopnuðu liðssveitir andslæðings-
ins í lengstu lög? Og kórónaði
síðan eigin svívirðu, smán og nið-
urlægingu með því að svipta
fjölda beztu soina hinna sigrnðu
ýmist frelsi eða lífi undir yfir-
skini mannkynslfrelsar.di siðabót-
ar?
Ég treysti mér ekki að sivo
stöddu tii þess að gefa tæunandi
og algild svör við þessum spum-
ingum, en eins og ég hefi þegar
látið að liggja, tel ég ekki eftir
mér að endurtaka aðeins það, að
LÝÐMÖGNUN STJÖRNMAL-
ANNA LEIÐIR ÖHJAKVÆMI-
LEGA TIL SKRÍLSAMSÖMUN-
AR ANNARRA MEGINSTOÐA
SÉRHVERS ÞJÓÐFÉLAGS, S- S.
HERMALA, MENNTAMALA,
DÖMSMALA, í RÉTTARFARS
OG LÖGGÆZLU.
Að lokum vil jg bæta þessu við
varðandi Churtíhill—Roosevelt-
dómstólinn sérstaklega:
Þó að ég hafi rekizt á æði margt
varðandi fyrirtæki þetta, hefi ég,
hin síðari ár, hvergi orðið var við,
að málsmetandi menn hafi mælt
því bót á nokkurn hátt eða komið
auga á nokkuð annað en hyldýpis-
foraðið í þvi sambandi, og hefir
það vissulega ekki komið mér á
óvart- Ég þykist að sjálfsögðu
etoki taka neinum þessara mætu
manna fram um vizku eða þetok-
ingu, skarpskyggni eða speki- En
þrátt fyrir það leyfi ég mér að
vekja athygli á þremur atriðum,
sem skilyrðislauist verða að telj-
ast þungvægir kostir í minum aug
um og aninarra hinna fáu lýðræð-
isfjenda, er enn em á lífi.
Kostimir em þessir:
1- Churchill—Rosscvclt—dóm
stóillinn forðaði hinni myrtu
heiðursfylkingu, mcð písl-
arvættSsdauða hennar, frá
því að þurfa að horfa upp
á cymd og áþján þjóðar
sinnar.
2- Eftir ótvíræðum heimildum
Churchill—Rooselvelts-dóm
stólsins og gefnu fordæmi
verður ævinlega hægt að
grípa sérhverja lýðræðis-
persónu, hvar sem er í ver-
öldinni, og hvenær sem
hentugar aðstæður hafa til
þess skapazt, og beita hana
nákvæmlega sömu dóms- og
réttarreglum og þar var
gert, án þess að þurfa að
gera sér rellu út af að rök-
studdum mótbárum verði
hreyft, og
3- Churchill—Roosevelt-dóm-
stóllinn afhjúpaði hina viti-
firrtu glæpamennsku heims
lýðræðisiins á svo ógleyman-
Iega rækilegan hátt, að ó-
afmáanlegt verður um alla
framtíð og alltaf hægt að
nota gegn því.
Og það hefir margur þakkað
fyrir minna. J. Þ. A.
Rfaff iDylting
d 40 ara
afmæli
( tilefni af 40 ára afmæli PFAFF-umboðsins á Islandi
kynna PFAFF verksmiðjurnar í Þýzkalandi nýja og
stórendurbætta saumavél — PFAFF SUPER AUTO-
MATIC. Þar sem birgðir eru mjög takmarkaðar er
fólk vinsamlegast beðið að panta vél sem fyrst.
Þökkum ánægjuleg viðskipti í 40 ár.
Verzlunin PFAFF
Skólavörðustíg la' — Sími 13725.