Mánudagsblaðið - 17.11.1969, Síða 1
BlaSfyrir alla
21. árgangur
Mánudagur 17. nóv. 1969
21. tölublað
17 milljónirnar og Sinfóníuhneykslið!
— Menningarsnobbið síaukinn útgjaldaliður fjár-
laganna — Sömu áheyrendur — Músíkalskur ó-
möguleiki — Botnlaust tap —
Óðaverðbólgan í menningarviðleitni þjóðarinnar kemur víða
fram. Listamannaheimurinn er orðinn nær vitstola í fáheyrðum
kröfum um gjafir og styrki, málarar efna til sýninga allt að 400
sinnum á ári, rithöfundar krefjast opinberra kaupa á verkum
sínum, á alla kanta er leitað styrkja og aðstoðar. Gæðin skipta
þar engu máli. Eitt af gleggstu dæmum opinbers fjárausturs
í þessum efnum er svokölluð „Sinfóníuhljómsveit íslands“,
fyrirtæki, sem um árabil hefur lifað á ölmusu og opinberum
framlögum almennt en lítið eða ekkert listrænt, þó með örfá-
um undantekningum, komið i staðinn. Á bls. 86 í fjárlagafrum-
varpinu fyrir 1969 er skýrt frá því, að þessu fyrirtæki sé ætl-
aðar 17 milljónir króna á þessu ári. Innkoman er um 2—3
miljónir, hitt ölmusa.
Leikfang Mánu-
dagsblaðsins
Sinfóníuhljómsveitin hefur um
árabil stritast áfram andvarpandi,
bölvandi sínku almennings, aug-
lýsandi eigin verðleika og listrænt
mat, hrópandi menningarorð um
gervalt Iandið og beinlínis hagað
sér eins og að þjóðin stæði í stór-
felldri þakkarskuld við hana, ekki
aðeins fjárhagsleg heldur hvað list-
rænt verðmæti snerti. Þetta gjálfur
og neyðaróp hefur kostað þjóðina
tugmilljónir árum saman, nokkur
hundruð músík-unnendur og enn
fleiri hundruð ómenntuð, skraut-
klædd músík-snobb hafa reglulega
haft kjólaskipti til að heyra
samhljóm sveitarinnar, auðvitað án
nokkurs skiLnings né músíkals
mats á flutningi hennar.
Ófullkomin hljómsveit
Þessi einstæða hljómsveit hefur
nálega allt á móti sér. Hún er of
fámenn til að geta flutt að gagni
Útvarp - Sjónvarp
hálf milljón á dag
— Furðuleg útgjöld — Sjónvarpið að slá met —
Hvar er endurskoðunin? —
Tvö fyrirtæki hins opinbera, sem rekin eru undir sama
flaggi, þ.e. útvarp og sjónvarp, kosta okkur tæpar 500 —
fimm hundruð — þúsund á dag. Útvarpið hefur starfað síðan
1930, og er nú orðið eins konar varta í þjóðarsálinni, varta,
sem þjóðarlíkaminn venst og beinlínis verkjar ekki að ráði
undan. Alloft koma góðir sprettir, en síðari árin, hafa komm-
únistar þar náð öllum völdum og reka þar nú, áhrifamestu
deildirnar eins og einkaeign. Sjónvarpið er hinsvegar eins
og kláði, oftast óþægilegur en stundum þolandi.
þau beztu verk sem hún stritast
við. Útilokað er, að hún geti borg-
að rekstur sinn, starf hennar er
rekið miklu fremur í anda her-
skyldu „stuðningsmanna" en sem
listræn ósk þorra manna. Fluttir
eru hingað fyrir ærið gjald „heims-
frægir" snillingar en það skrýtna
er, að þeir koma flestir aftur og
aftur, eins og heimurinn, utan ís-
lands, vilji ekki af einhverjum sök-
um, viðurkenna þá eða a.m.k. ekki
sækjast eftir list þeirra í milljóna-
borgunum.
Erfiði milljónaþjóða
Mikil klassísk tónverk þurfa af-
bragðshljómsveit búna dýrum og
miklum tækjum, fjölmenni hljóm-
listarmanna til þess að þau verði
flutt að gagni. Milljónaþjóðir eiga
nógu erfitt með að undirhalda
slíkan fjölda hljómlistarmanna,
skammlaust, jafnvel smærri millj-
ónaþjóðir, stórríkar, eru í eilífum
vandræðum með að halda uppi
smáum en oft þokkalegum hópi
Framhald á 6- siðu.
Skurður
frá Vigur bíður
átekta
Vandræði dr. Bjarna
Ali-mjög er rætt um það,
hvort Sigurður Bjarnason frá
Vigur, einn af innstu mönnum
í stjórn Sjálfstæðisflokksins,
þingmaður og þingforseti um
árabil, verði gerður að sendi-
herra, en eins og vitað er, þá
eru um þesar mundir tvær
sendiherrastöður, í Danmörku
og Svíþjóð, lausar, girnilegir
bitar afdönkuðum stjórnmála-
mönnum. Gallinn er sá, að Sig-
urður er enn ekki kominn í hóp
afdankaðra stjórnmálamanna og
erfitt verður dr. Bjarna, að missa
Sigurð, eftir að hafa fjarlægzt
vináttu Jóhanns Hafsteins, ná-
lega sparkað Jónasi Rafnar —
hvorttveggja á landsfundinum
sæla — og ekki að kafna í vin-
sældum sjálfur um þessar mund-
ir.
Mjög náinn samstarfsmaður
Sigurðar tjáði blaðinu s.l. mið-
vikudag, að enn væri ekkert
ráðið í þessum efnum, ekki að
heyra að Sigurður myndi fussa
við embættinu en bíða átekta.
Þetta er næsta undarlegt með
Sjálfstæðisflokkinn. Hann virð-
ist ekki eiga nógu gamla menn
til að fylla þessi uppgjafa-
embætti né heldur unga menn
til að fylla í ört vaxandi skörð
á vettvangi stjórnmála. Laglegt
ástand að tarna, dr. Bjarni.
En á blaðsíðu 85 í fjárlaga-
frumvarpinu getur að líta, að hljóð
lllar heimtur á hverfa-
fundum íha/dsins
200 manns, 1,8% úr 10 þúsund manna hverfum
Hverfafundir Sjálfstæðisflokksins í Reykjavík eru
eitt auglýstasta og, að vissu leyti, stoltasta fyrirtæki
flokksins síðari árin. Niðurstöðurnar, þrátt fyrir sigur-
óp Moggans, eru hinsvegar ekki eins glæsilegar. Eins
og almenningur veit á að stofna nokkur flokkssam-
bönd þ.e. eitt í hverju hverfi og eru ca. 8—10 — tíu
þúsund manns í hverju hverfi. Samkvæmt upplýsing-
um Mbl. eru að meðaltali um 200 — tvö hundruð
manns á hverjum stofnfundi, eða 1,8% af hverfisbú-
um. Reikna má þá, að um 1400 manns hafi áhuga á
þessu hverfabrölti flokksins, sem hefur höfuðvígi sitt
í Reykjavik. Að tarna þykir harla léleg útkoma, miðað
við t.d. að árið 1930 voru 500 manns í Heimdalli, smá-
patta- og pabbadrengjadeild flokksins. Nú eru í borg-
inni nær90 þúsund manns.
Vera má, að þetta þyki góð latína á máli flokks-
stjórnarinnar en alvörustjórnmálamönnum munu þykja
þetta heldur lélegar heimtur, verri en á verstu útilegu-
mannaafréttum í gamla daga.
varpið kostar okkur 80 milljónir
og 959 þúsundir en sjónvarpið 85
milljónir og 884 þúsundir. Gerir
þessi upphæði nær 500 þúsund á
dag. Og spurningin er — fyrir
hvað? Fjárausturinn hjá þessum
stofnunum er gengdarlaus og þætt-
ir hvorttveggja ekki að neinu leyti
sambærilegir að gæðum og útgjöld-
um.
Bruðl og „fréttir“
Báðar þessar stofnanir og
þó einkum sjónvarpið eru
orðnar hlægilegar í bruðli
sínu, í skjóli t.d. fréttaöflunar
eins og að maður er sendur
alla leið til Sviss til þess að
hringja til íslands, og segja
fréttir, sem flytja mætti með
einu einföldu skeyti. Starf-
fólksfjöldi sjónvarpsins er að-
eins dæmi um frekara bruðl.
Nú eru ráðnar fjórar stúlkur
til þularstarfa, en látið í skína,
að þær dundi við ,,klippingar“
í tómstundum.
„Censor“
Það sorglega er, að þau
mál, sem einhverju skipta fyrir
Framhald á 6. síðu.
Jörgensens-bomhan
að sprynga
Mesta svindlmál landsins?
Gera má ráð fyrir, að svokölluð „Jörgensens-sprengja“
spryngi hátt í loft á næstunni, enda hefur mál þetta verið í
ærið langri rannsókn, og telja fróðir að hér sé um eitt mesta
svikamál á viðskiptasviðinu að ræða. Málið er nú komið á
fjórða ár, rannsóknin orðin all-umfangsmikil og ýmislegt al-
gjörlega óvænt komið í Ijós. Enn sem komið er, þá er forleik-
urinn að mestu um garð genginn, búið er hirða eignir Jörg-
ensens og nálega allt ætilegt úr búi hans.
Allskyns sukk
Grunur liggur á, að ekki sé
öll sökin hjá Jörgensen einum
heldur sé um ýmislegar óreið-
ur aðrar að ræða, sem spilað
hafa inn í sukkið, jafnvel talið
að opinberir aðilar eigi þar ó-
fagran hlut að máli. Sjálfur
hefur Jörgensen, að sögn kunn
ugra, ekki látið deigan síga,
telur sig saklausan og ofsótt-
an, einskonar misskilið fórn-
ardýr í frumskógi stórvið-
skipta.
Sektir, fangelsi,
gjaldþrot
Margir hafa leitt getum að
mögulegum refsiaðgerðum í máli
þessu, telja að við liggi sektir ó-
skaplegar og fangelsisvist, allt að
fjórum árum, ef ekki lengur, eigna-
missir og gjaldþrot. Lögfræðingar
fortelja oss, að ailt að sex ár bak
við lás og slá sé ekki ofætlað, ef
Jörgensen verði dæmdur fyrir öll
ákæruatriði.
Hvar var eftirlitið?
Sú spurning hlýtur þó að
vakna í sambandi við allan
gang málsins: Hvernig í ó-
sköpunum var mögulegt, að
einum manni skyldi lánast að
komast í slíka aðstöðu í þess-
ari viðskiptagrein? Hugsan-
legt er, að mönnum takist að
blekkja í viðskiptum á öðrum
sviðum en í sambandi við eina
aðalatvinnugrein landsins,
sem á að vera undir ströngu
eftirliti, er þetta því sem næst
óhugsandi ,,athugunarleysi“
hjá þeim, sem næstir voru
þessum málum og eftirlit áttu
að annast.
Of langur tími
Jörgensen-málið hefur verið svo
vendilega rakið í dagblöðunum, að
óþarfi er að rekja það hér en gott
til þess að vita, að rannsóknarvald-
ið á íslandi lætur ekki sinn hlut
eftir liggja, þótt sumum þyki ær-
inn tíma hafa farið í rannsókn-
ina. H. B,
t
v