Mánudagsblaðið - 17.11.1969, Blaðsíða 8

Listamenn til írlands — Bókakaup borgarinnar — Þýzkir
læknar í strjálbýlið — Löggan og nauðgarar — Borgin og
óþarfar hækkanir — Grímseyjargarðurinn, hver er sekur?
— Breyta bíóin sýningartima?
Á ÞESSUM alþjóðaumbrotatímum, ekki sízt hjá listamönnum,
kemur mönnum til hugar að spyrja hvað dvelji listamennina
íslenzku að leita ekki fyrir sér í Irlandi, þar sem þeim eru nú
veitt grið skatta og álaga. Þetta yrði tilvalið tækifæri fyrir
,,500'‘-kallana okkar því ekki aðeins myndu þeir njóta einir
ávaxta andlegra afreksverka sinna heldur myndu og verk
þeirra koma út á alþjóðamáli, ensku, og myndi þá heimurinn
ekki fara á mis við kommu og púnkta-freti rithöfunda-aðals-
ins, sem svo hörmulega er leikinn í heimalandi. Munu íslend-
ingar almennt sætta sig við útlegð þeirra, vitandi, að þeim
yrði það nokkur hagnaður.
★--------------------------
SPYRJA MÁ, hvort Geir Hallgrímssan og lið hans hafi látið
kúgast og keypt 500—1000 eintök af hinni nýju bók komm-
únista um Reykjavík. Bókin er talin harla lítilsverð bæði að
efni og efnismeðferð, kostar borgina kr. 1000 per stykki, og
ekki er enn alveg Ijóst hvað gera skal við þessi eintök, sem
borgin er sögð hafa keypt. Getur það virkilega verið, að borg-
arstjórinn hafi haft ánægju af bókinni?
★---------------------------
LÆKNUM BRÁ alvarlega er til mála kom, að seilast til Þýzka-
lands eftir læknum í strjálbýlið hér. Læknar hafa forðazt að
vinna í sveitum og læknabústaðir fyrir tug-milljónir króna
standa auðir út um landið. Samkvæmt uppiýsingum fyrirsvars-
manns þeirra mun læknakaupið vera um milljón á ári, en út-
gjöld hafa þeir nokkur í benzínkostnaði. Ef ungir læknar fást
ekki til starfa um stund út á landi er ekkert úr vegi, að fá t.d.
þýzka lækna til slíkra starfa, en því á auðvitað að fylgja, að
þessir læknar sitji fyrir um starfsleyfi í Reykjavík eða öðrum
kaupstöðum, óski þeir eftir því. Lýðræði, eins og þeir muna.
★---------------------------
ÞAÐ ER dálítið gaman að fréttatilkynningum lögreglunnar,
þótt málefnið sjálft sé ekki sérstakt gamanmál. Fjölmiðlunar-
tækin.skýr.ðu frá.því.,í,s..|,.yiku„..gð. enp. hafi..nauðgapir verið
kærðar. Látum svo vera, en það er verra þegar sjálf lögreglan
upplýsir, jafnframt fréttinni, að delikventinn sé þekktur vel
að sl.íku athæfi og auðvitað „góður kunningi lögreglunnar".
Já, það velur sér hver kunningja, sem honum hentar bezt.
★---------------------------
ÞAÐ MUN flestum óskiljanlegt, að jafnhliða því, að hið opin-
bera prédikar af ákafa; sparnað, bannar allar hækkanir og tel-
ur kaupsýslumenn skylda til að ,,selja á gamla verðinu", þá
gengur það sjálft á undan í allskyns hækkunum. Það er t.d.
erfitt að finna skýringu á því, að bílastæðisgjöld hækka fyrir-
varalaust I miðborginni. Spyrja má: hafa lóðargjöldin eða leig-
an hækkað mikið á stæðum eins og t.d. við Kirkjuhvol eða
aðra álíka staði í borginni, en þar kostar nú fimmkall að leggja
bíl í 15 mínútur. Ef yfirvöldin fara þannig kinnroðalaust út í
verðhækkanir, því þetta er ekkert annað, þá ætti kaupmönn-
um eða hverium sem er ekki að verða erfitt að hækka sinn
varning að vild, án allra opinberra afskipta. Hér er í rauninni
ekki um annað að ræða en fjárplógsstarfsemi af verstu teg-
und og, sem verra er, algjörlega að ástæðulausu, því ekki
ein einasta afsökun er fyrir hendi.
★--------------------------
MENN KURRA illa vegna hins mikla seinagangs, sem virðist
hafa orðið á rannsókn í sambandi við „ófarir" hafnargarðsins
fræga í Grímsey. Samkvæmt frásögnum blaða, er hér um
óafsakanleg mistök af hendi hafnarskrifstofunnar í Reykjavík
að ræða, því starfsmenn þaðan hirtu lítt eða ekki um ráð
þeirra eyjaskeggja, sem þekkja til aðstæðna og ráðlögðu
eindregið frá því, að garðurinn skyldi byggður þar sem byggt
var, enda fór sem fór, garðurinn „hvarf" í fyrsta óveðrinu,
milljónum kastað á glæ. Svona mál ber að rannsaka og refsa
þeim, sem réðu, eins og gert er I menningarlöndum. Við þurf-
um ekki að ráða einhverja þekkingarlausa klaufa til að sóa
verðmætum okkar. Við eigum enn of marga sérfræðinga til
þeirra hluta.
★--------------------------
MIKIÐ MYNDI sú sárþjáða stétt, bíóeigendur hagnast í allri
sinni vesöld og samkeppni við sjónvarpið ef þeir breyttu 5-
sýningum sínum í klukkan 5:15 eða 5:30 á eftirmiðdögum.
Fjöldi manns vill gjarna skreppa í bíó eftir vinnu, en almennt
sleppa menn ekki fyrr en klukkan fimm, en þá er það of seint.
Eftir að heim er komið og sjónvarpið væntanlegt, nennir al-
menningur ekki út, vill ekki rífa sig upp úr hægindastól, þótt
þeir gjarna vildu hafa séð einhverja myndina. Máské svona
breyting á sýningartíma myndi bæta úr?
Lélegur persónuleiki í ung-
lingaþætti — Misskilin
dyggð — Lífsgleði Guð-
brandar — Glöggur saman-
burður — Engar kröfur
Sjónvarpsins.
Oft verður manni á að halda,
að enn eimi af þeirri „þjóðarskoð-
un, að persónuleysi sé dyggð. Eink-
um og sér í lagi þegar manni verð-
ur á að skoða ýmsa þá, sem fram
koma í sjónvarpinu. Oft rugla
menn einnig saman persónuleika
og leiðinlegri áburðarmennsku
líkri þeirri, sem oft kemur fram
hjá drukknum sjómanni eða sveit-
arþingmanni, sem skyndilega hef-
ur snúið aftur til frummennskunn-
ar, vegna áfengisneyzu eða afrísk-
ur blámaður, sem skyndilega finnst
hann hljóti að „sýnast" vegna þess
að hann er tekinn sem jafningi
meðal hvítra eða hefur hlotið sam-
úð þeirra. Þessar persónur verða
oft yfirborðskenndar, til gerðar-
samar og öllum hvimleiðar. Slík
framkoma á í engu skylt við per-
sónuleika.
Stjórnandi sjónvarpsþáttar, sem
kemur fram fyrir alþjóð, verður að
hafa persónuleika, skríða úr skei
sinni og láta ferskt loft leika um
sig þannig, að hann beinlínis
„smiti" frá sér, veki áhuga þess er
á horfir.
Því iniður virðist stjórnandi
þáttarins „í góðu tómi", Stefán
Mánudagur 17. nóvember 1969
Halldórsson, ekki hafa gert sér
þessa einföldu staðreynd ljósa, þeg-
ar hann hóf hinn nýja þátt sinn í
sjónvarpinu. Stefán fylgdi þeirri
reglu, og eflaust sannfæringu, dyggi
lega, að vera „hlédrægur" og hélt
að bezt varð séð, að þessi dyggð
myndi falla í góðan jarðveg hjá
hlustendum. Því fór víðs fjarri. Al-
menningur sér í daglegu lífi al-
veg nóg af „þungt hugsandi dauð-
yflum", sviplausum almúgamönn-
um, líflausum andlitum og ófrjó-
um jarðarfararsvip. Slíks verður
ekki í bráð saknað á sjónvarps-
skerminum. Þessi ungi maður,
fremur útvaskaður á svipinn en
hitt, fulltrúi hinnar vösku, hávaða-
sömu, en engu að síður, hressilegu
æsku, féll illa inn í „efni" þessa
þáttar. Persónuleiki var þar ekki
fyrir, heldur einmuna sofandi-
háttur, deyfð og misskilin hæ-
verska og vonleysi, sem betur hefði
hæft einhverjum heylitlum ein-
yrkja, en ungum manni, vart sprott-
in grön, sem kæta vildi unga og
gamla. Sjálft val hans í þáttinn var,
sem slíkt, mjög þokkalegt, en
hann gerði ekkert sjálfur til að
púrra upp á þátttakendur né hleypa
lífi í fólkið sem spurt var. Að vísu
fengum við okkar skerf af feimnis-
flissi og einlægri stjörnudýrkun
æskunnar að ungum pop-söngvara,
en sjálfur söngvarinn, fulltrúi
blómstrandi og vel-aldar æsku, var
ósköp persónulítill bæði í fram-
komu og söng, miklu meira en svo,
sem almenningur hafði búizt við,
af svo víðfrægri persónu. Þessi
reginmisskilningur á framkomu í
sjónvarpi er næsta algengur. Það
eimar enn of mikið af hugsjcn
bóndalurfsins frá liðnum niðurlæg-
ingarárum, að einhver innibyrgð-
ur aulaskapur sé affarasælastur í
Framhald á 6. síðu.
Sveinn Benediktsson hunzar
Magnús fró Mel
Erfiður gerist nú hann Sveinn
Benediktsson þeim forkólfum
Sjálfstæðisflokksins. Á „Frum
varpi til fjárlaga 1969“, en þar
er m.a. fjallað um öll þau fyrir-
tæki, sem ríkið rekur eða
styrkir, má lesa eftirfarandi
fróðleik. Um síldarverksmiðjur
ríkisins segir þar á bls. 94.
„Þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir
hefur ekki tekizt að fá fjár-
hagstillögur frá þessu fyrir-
tæki.“
En þar láta þessir herrar
ekki staðar numið. Á sömu
„bók“ getur einnig að líta, að
þessu sinni frá Síldarútvegs-
nefnd: „Þrátt fyrir ítrekaðar
tilraunir hefur ekki tekizt að
fá fjárlagatillögur frá þessu
fyrirtæki".
Þessi stuttu en greinagóðu
„svör“ segja sína sögu. Það
ræður enginn við herra Svein
Ben. og gildir einu hvort um
alþingismenn eða ráðherra er
að ræða. Þessi svör, sem fjár-
málaráðherra birtir í fjárlaga-
frumvarpinu og ALLIR geta
lesið að vild, sem nenna niður
í þing til að fá ejijtflk, sýna
glöggt hverjir halda enn um
stjórnvölinn og hverjir eru
vikadrengirnir.
STÓRGLÆPIR BANDAMANNA: XXXIV.
Gangsterkorpóral Eisenhower
í striðum — Tímamót enn —
Eisenhower var stimamjúkur
harmaði — Kosl
„Við verðum að greiða þung
högg, án miskunnar. Það næg-
ir, að dómsúrskurðurinn sé
réttmætur. Vissulega er stigs-
munur á sektarþunganum.
I.eiöir af því, að refsingarnar
þurfi, að sínu leyti líka, að
vera misþungar, þar sem einn-
ig sá þeirra, sem á minnsta
sök, verðskuldar að okkar á-
iiti þegar dauðann?“
— Charles Dubost, staðgöngu-
aðalákærandi Frakka við Chur-
chill/Roosevelt-dómsitólinn í
Núrnberg 1945—1946: I loka-
sðknarraeðu sinni þar hinn 27.
Júlí 1946-
Lítill friður
Mannkynssagan, eins og hún
venjulega er skráð, er í öllum
aðalatriðum samfelld skýrsla um
stríð og stórmenni, hetjur og
snillinga; ennfremur greinargerð-
ir og hugleiðingar um áhrif og
afleiðingar þess, sem gerzt hefir.
Og hún hefir einnig kunnað við-
unanleg skil á skálkum og ill-
virkjum, níðingsverkum og nið-
urlægingum. En fyrst og fremst
■ Bismarck og Shawcross —
við Sowjetmenni — Hann
naðarsamt líf —
er hún stríðssaga. Þannig hefir
þetta verið allt frá þeim tíma,
þegar konungar Assyriumanna
girtu sig sverðum og hófu fyrstu
herhlaup sin- Þessi sannindi þurfa
ekki endilega að vekja neina
undrun eða andúð, jafn alkunna
og það er, að bardagar og blóðs-
úthellingar hafa verið og eru
einhver eðlislægustu viðbrögð
manna og dýra í óblíðu umhverfi
almáttugs siköpunarverks og frá-
vikalausra náttúrulögmiála, sem
ennþá hafa varla lyft leyndar-
dómahulu sinni meira en hál'ft
hænufet.
Samkvæmt niðurstöðum hins
nafntogaða þjóðfélagsfræðings
Jacques Novicow koma 13 stríðs-
ár á móti hverju einu friðarári
síðustu 3 000 árin, og er sú nið-
urstaða í fullu samræmi við rann-
sóknir annarra fræðimanna, s-s-
F. L. Dunbar og von Kalckreuth,
sem telja 287 friðarár og 3.135
stríðsár á tímabilinu frá 1469 f-
Kr. til 1930 e- Kr. í bðk sinni „Von
Tausend Dingen“ (Georg Dolllhei-
mer, Leipzig 1937)- Engan fræði-
mann er nauðsynlegt að kveðja til
vitnisburðar um það, að síðan
„lýðræðið tryggði sér heiminn“
i hið síðara sinnið árið 1945, eða
fyrir tæpum aldarfjórðungi, he'f-
ir ekki ríkt friður eitt einasta ár,
morð og hryðjuverk hafa verið
daglegt brauð.
8.000 eilífðar samningar
En friðarviðleitnin, eða am-k.
friðarskrafið og — skrifið virð-
ast ekki hafa staðið með fáskrúð-
ugri blóma á umliðnum öldum
heldur en á öld lýðræðisins- Novi-
cow skrifar: „Á tímabilinu frá
1500 f. Kr. til 1860 e- Kr. voru
gerðir rösklega 8-000 friðarsamn-
ingar, sem öilum var ætlað að
gilda til eilífðar. Að mcðaltali
entust þeir í tvö ár.“ Rúmenski
prófessorinn Pella kemst að svo
að segja nákvæmlega sömu nið-
urstöðu með rannsóknum sínum-
Það er því enigum efa undir-
orpið, að stríðin hafa ávallt ver-
ið fyrirferðarmesti þáttur mann-
logs lífs á jörðinni. Enski hag-
fræðingurinn Walter Bagehart
staðhæfir m-a.s- í bók sinni
„Pfaysics and Politics“: „Stríð eru
Framh. á 7. síðu.
♦
e.