Mánudagsblaðið - 01.12.1969, Blaðsíða 7

Mánudagur T. desember 1969
Mánudagsblaðið
7
RADDIR ÚR NEANDERTAL
Framhald af 8. síðu
ar þeirra og forkólfar komust and-
legum bernskuþroska fyrirrennara
sinna við dagmál siðmenningar.
„BLITZ“-FRÚIN
Fyrir því drep ég á þetta sál-
arástand lýðrasðissinna nú, að ný-
lega flaug upp í hendurnar á mér
úrklippa af forsíðu „The Daily
Mail", London, frá 29. Nóvember
1945, er ber yfirskriftina: „Hús-
móðir, „Blitz"-daganna augliti til
auglitis við Göring & co.", og þar
undir stendur „fréttapistill sérstaks
fréttaritara okkar í Niirnberg,
Rhona Shurchill", sem hefst þann-
ig;
„Mrs. Jones, ósvikin
brezk húsmóðir, er hefir
staðið í biðröðum, upplifað
,,Blitzinn“ og orðið að þola,
að allt heimilislíf hennar
gekk úr skorðum af völdum
stríðsins, mun verða boðið
að koma til Niirnberg til
þess að horfa á menn þá,
er sök áttu á áhyggjum
hennar, standa fyrir rétti“.
Við lestur þessarar fréttaklausu
rifjast það upp fyrir mér, að önn-
ur brezk blöð og fréttastofnanir
höfðu um líkt leyti birt tilkynn-
ingar þess efnis í fullri alvöru, að
þrjár brezkar húsmæður myndu
verða útvaldar og' sendar á ríkis-
kostnað til Nurnberg til þess að
vera við „réttarhöldin" sem full-
trúar allrar ensku húsmasðrastétt-
arinhar, ér 'hafði upplifað „Blitz-
inn" þ. e. hefndarloftárásir Þjóo-
ímynda mér bara, að viðbrögð hans
hafi bæði verið virðuleg og vin-
gjarnleg, en samt sem áður ákveð-
in. Þahgað til ég annars öðlast öt-
ugga vissu í því efni, ef það verður
þá nökkurn tíma, get ég ekki litið
öðru vísi á, en að pistill Rhonu
Churchill sé ófullnægjandi. En
þrátt fyrir það, gét ég mætavel
gert mér í hugarlund, að bæði sagn
fræðingum og mannfræðingum
þætti hann, svo lángt sem hann
nær, ákaflega athyglisverður, en tel
þó víst, að hvorki blaðadísin Rhona
Churchill né umönnunarliðsforingi
Peter Casson majór hafi gert sér
grein fyrir þýðingu hans, því að
ekki verður séð, að flökrað hafi að
öðru hvoru þeirra, að hægt myndi
að hreyfa nokkurri skynsamlegri
mótbáru gegn framkvæmd fyrir-
ætlunarinnar, enda þótt hinn
hyggni majór virðist hafa kennt ó-
Ijósra grunsemda um það, að myrk-
viðir skrifstofumennskunnar kynnu
að valda vissum töfum.
PERSÓNULEGUR
HEIÐURSGESTUR
„Þar eð „Mrs. Jones" var VIP
(Very Important Person) myndi
hún sem slík „ferðast', þ.e. senni-
lega fljúga, auk þess búa í VIP-
hóteli og eiga sæti í VlP-stúkunni",
þá var majór Casson viss um „að
hún yrði mjög öfunduð af upphefð
sinni", en bætir þó við, að „við von
um, að ekki komi til neins reip-
dráttar og að konan, sem kemur
hingað, verði ósvikin húsmóðir".
Han bjóst við, að innanríkismála-
ráðuneytið myndi sjá uffl valið og
kvæmileg og fyrirséð afleiðing af
framkvæmd „stórfenglegrar hug-
myndar", sem enskir hernaðarsér-
fræðingar hefðu fengið þegar á ár-
inu 1936- í bók sinni tekur Spaiglit
C- B. o. s. frv. af allan efa um það,
að „Mrs. Jones" og allir aðrir, sem
„Blitzinn" gekk yfir, hafi ekki orð-
ið að þola hann sem óvirk og ó-
sjálfbjarga fórnardýr, heldur hafi
þau reynt hann vegna „stórfeng-
legrar ákvörðunar", er brezkir sér-
fræðingar hefðu sjálfir tekið. Og
varla þarf að taka það fram, að
þegar þessi stórmerka bók, „BOMB
ING VINDICATED" („Loftárásir
réttlættar"), kom út í Apríl 1944,
þá mættu lokaályktanir og niður-
stöður Spaights einróma hylli allra,
sem gerzt vissu. Síðan þá hefir líka
raunvertilega enginn gert hina allra
minnstu tilraun til þess að andæfa
eða afsanna þær staðhæfingar sem
þar koma fram. Enskur almenning-
ur meðtók rökstuðning Spaights
eins og ríkulega verðskuldað hrós,
og var samtímis sannfærðari um
það en riokkru sinni fyrr, að „Gör-
ing & Co." bæru einir alla ábyfgð
á „Blitzinum" og áhyggjum „Mrs.
Jones".
árásir Breta á óvíggirtar borgir og
bæi í Þýzkalandi þá um vorið og
síðan.
Hversu ósennilega, sem það
kann að hljóma nú, staðreynd er
eigi að síður, að þetta eða svipað
áform var þá tekið til alvarlegrar
meðferðar áhrifamikilla aðila og
grandskoðað. Framangr. pistil
„The Daily Mail'' ber því að skoða
sem einskonar afleiðsluhugmynd
þessarar fyrirætlunar — ekki laus-
lega orðaða hugdettu, heldur grein-
argerð fyrir fastmótaðri ákvörðun
um framkvæmd mikilsvarðandi
stjórnarráðstöfunar.
Rhona Churchill hefir til að
bera þá háttvísi gagnvart lesend-
um sínum, sem er raunar næsta
fátíð í lýðræðinu, að hún tilgreinir
heimildarmann sinn, sem hún segir
vera majór Peter Casson, og hún
titlar ennfremur „umönnunarliðs-
foringja mjög þýðingarmikilla per-
sóna". Þessi herra úr hernum, segir
Rhona Churchill, sannfærði hana
um, að undirbúningsáætlanir væru
þegar tilbúnar og að hann „hefði
sjálfur beðið aðstoðarmenn Lawr-
ence réttarforseta að gera allar
nauðsynlegar ráðstafanir til þess að
„Mrs. Jones" gæfist færi á að kom-
ast hingað sem gestur brezku dóm
aranna".
Því miður hefir mér aldrei tek-
izt að grafa neitt upp, sem gefur
til kynna, hver viðbrögð Lawrence
réttarforseta hafa orðið, þegar und-
irmenn hans tilkynntu honum, að
umönnunarliðsforingi mjög þýð-
ingarmikilla persóna hefði útnefnt
hann gestgjafa „Mrs. Jones", bið-
raðafrúarinnar úr „Blitzinum". Eg
verja sumar\ð 1940 fyrir ógnar- að v!ðkomand} húsmóðir birtist
ekki í Nurnberg í fylgd tveggja
leiðsögukvenna, heldur í fylgd loft
varnabyrgisvarðar og „óbrotins
hermanns er hefir hlotið Victoríu
krossinn". Að Iokum tjáði hann
Rhonu Churchill að LáWrence rétt-
arforseti hafi sent Winston Chur-
chill elskulegt boð sitt um
að koma til Núrnberg, en reyndar
ekki í slagtogi með „Mrs.
Johnes", heldur sem persónulegur
heiðursgestur hans hágöfgi sjálfs.
Majórinn bætti því við, að góðtir,
persónulegnr kunningi mikilmenn-
isins hefði gefið í skyn, að garpur-
urinn hikaði við að þekkjast boðið,
„af því að han vill forðast þær
röngu (sic!) grunsemdir, að hann
gleðjist yfir óförum óvina sinna."
Hm!
„GÖRING & Co.“
OG MR. SPAIGHT
Naumast hefir það farið fram
hjá nokkrum, að í augum Rhonu
Churchill, ekki síður en í augum
hins lýðræðisþenkjandi umönnun-
arliðsforingja Peter Casson majórs,
var það óhagganleg staðreynd, að
„Göring & Co." væru í raun og
veru þeir, sem ábyrgðina báru á á-
hyggjum „Mrs. Johnes". Og það
m.a.s. enda þótt fyrrverandi ráðu-
neytisstjóri brezka flugmálaráðu-
neytisins, J. M. Spaight, C.B.,
C.B.E., hefði aðeins átján mánuð-
um áður sent frá sér ástríðuþrungið
ritverk (J. M. Spaight: „BOMB-
ING VINDICATED"; Geoffrey
Bles, London 1944), í þeim alveg
sérstaka og afdráttarlausa tilgangi
að leggja áherzlu á þá staðreynd,
að „Blitzinn" hafi verið óhjá-
AUGLJÓST MÁL
En samvinnuframlag blaðafreyj-
unnar Rhonu Churchill og majórs
Peter Casson væri ekki aðeins
merkilegt rannsóknarefni sagn-
frasðinga, heldur og ekki síður verð
ugt viðfangsefni sálfræðinga og
þjóðfélagsfræðinga. Ástæðan til
þess liggur einstaklega ljóst fyrir,
því að margnéfnd fréttagrein „The
Daily Mail" er í rauninni klassiskt
dæmi um hugsunarhátt, sem Ge-
orge Orwell Iýsir með svo ógleym-
anlegum hætti í bók sinni „1984",
og nefnir tvíhugsun. Orwell á þar
við það fyrirbæri, þegar hin heim-
sþekilega vangavelta, eða jafnvel
fullyrðing, að sannleikur sé það
eitt, er þjónar hagsmunum heildar
innar („Right og wrong my Coun-
try-"), er gerð að grámygluðum
hversdagsleika. Á árinu 1945 var
það augljóst mál, að það þjónaði
„hagsmunum heildarinnar" með á-
gætum, að efla þá trú, að „Blitzinn"
hafi orðið að ganga yfir og vera af-
borinn, einungis sökum þess, að
enskur almenningur hafi tekið'þá
stórfenglegu ákvörðun, að svo
þyrfti að vera. Það var æskilegt, að
„Mrs. Jones" væri sannfærð um,
að hún hefði undirgengizt þessa
erfiðu raun af frjálsum vilja af
þeim sökum einum, að greind
hennar sagði henni, að aðeins á
þann hátt mætti henni takast að
flýta fyrir sigri „hins góða yfir
hinu illa" og þar með „tryggja lýð-
ræðinu heiminn" (öðru sinni). Þess
vegna urðu framlagðar greinargerð
ir loftárásahugsjónamannsins Spa-
ight heilagur sannleigur og niður-
stöður hans nákvæmlega réttar. En
samtímis útheimtu Churchill/
Roosevelt-réttarhöldin, að „Mars.
Jones" hefði orðið saklaus og al-
gerlega varnarlaust fórnardýr blóð-
þorsta „Görings & Co." — og þar
af leiðandi var einnig það heilagur
sannleikur, því að það var ekki
bara „Mrs. Jones", sem var tákn-
mynd; „Göring & Co." voru það
líka. Þeir voru vitanlega táknmynd
hins illa, sem búið var að sigra, og
Churchill / Roosevelt-réttarhöldin
voru ekki neitt „listaverk í gráu",
heldur voru þau, eins og enski lög-
vísindamaðurinn og sagnfræðingur
inn F. J. P. Veale hefir komizt að
orði, „svart-hvítt-málverk, kolbik-
svart og mjallahvítt." Eflaust hefir
„Blitzirin" verið þungbær, og í
„réttarh'öldunum" mátti ekkert það
koma fraín, sem setti illsku „Gör-
ings & Co.", einhver takmörk. Þar
var nauðsynlegt að staðhæfa — og
þess yegna jafnframt satt — að
„Blitzinn" hafi algerlega verið
„Göring & Co." að kenna eða, eins
og Rhona Churchill hélt fram í
skeyti sínu, „áttu sök á áhyggjum
Mrs. Jonés".
OF MÖRG ORÐ?
Af framansögðu er ljóst að fram
kvæmd þeirra fyrirætlana, er Cas-
son Majór trúði Rhonu ChrchiII
fyrir, hefðu heimtað af almenningi
í Englandi, að hann legði samtímis
trúnað á tvær andstæðar staðhæf-
ingar, sem ekki með nokkru móii
yrðu samræmdar. En sú staðreynd
ein út af fyrir sig myndi ekki hafa
orðið áforminu til trafala, því aö
Bretar höfðu fengið alltof rausnar-
legan skammt af tvíhugsun á stríðs
árunum til þess. A. m. k. sjálfur
hin hugsjónadjarfi umönnunar-
majór sá raunuar enda eingöngu
hugsanlega fyrirstöðu í skrif-
finnsku og fyrirkomulagserfiðleik-
um, og eftir því, sem ég bezt veit,
var málið tekið af dagskrá af
þeim sökum fljótlega eftir hina sig
urstranglegu útlistingu í „The
Daily Mail", engar frekari breyt-
ingartillögur komu fram og af á-
stæðum, sem mér eru ókunnar, en
legar athuganir hjá einni mesm
menningarþjóð heimsins, finst mér
ærin ástæða til þess að gera henni
sæmileg skil. Mér finnst að sú stað
reynd ein sér, að hægt skuli hafa
verið að ræða slík áform í fullri al-
vöru oplnberlega, án þess að vekja
furðu, hneykslan eða andúð, sé
fullrar athygli verð, því að hún
Ieiðir í ljós að sálarástand leiðandi
Iýðræðisþjóðar hafi þegar á árinu
1945 verið komið niður á slíkt úr-
kynjunarstig, að það m. a. gæti
skýrt t. d. hraksmánarleg örlög
„The British Empire", og jafnvel
óslitinn niðurlægingarferil heims-
lýðræðisins — sem reyndar margir
munu harma meira en ég.
ÓBREYTT EÐLI
Á meðal vanþroska kynþátta,
jafnt sem frumstæðra villiþjóða
liðinna árþúsunda, hefir niðurlægj-
andi meðferð sigraðra ávallt vetið
mikilvægur þáttur í svölun hefnd-
arþorstans, bæði táknrænt og raun
hæft. Þar hefir sjaldnast skipt meg-
inmáli, hvort þolandinn var eða er
óargatígrisdýr í Indlandi Indiru
Gandhi árið 1969, hellabjarndýr
Neandertalsmannsins um ísöld,
herleiddur bandingi Assyriukon-
unga mörgum öldum fyrir Krists
burð eða „Göring & Co." í píslar-
klefum lýðræðisins á fimmta tug
þessarar aldar — forleikur viðhafn-
arinnar er ævinlega sá að láta
fórnarlömbin finna og sjá muninn
á horfinni dýrð sinni og mætti, í
samanburði við vanmátt og niður-
lægingu líðandi stundar, og bregða
upp fyrir þeim sem skýrustum
myndum af þeim ógnum, sem fyr-
ir dyrum standa. Auk þess hefir
gæti þó gizkað á, varð hugmyndíö' það venjulega verið látið falla
látin falla í gleymsku og dá.
Vel má vera, að suinum finnist
ég nú hafa eytt mörgum orðum af* arhaldanna, að öllum líkindum
mógru tilefni. Máski hefðu þau
getað verið færri, en sökum þes,
að slík og þvílík hugmynd, sem í
mínum augm staðfestir enn og aft-
ur skyldleika lýðræðis og frum-
stæðrar villimennsku, var næstum
því orðin að veruleika eftir ítar-
lilut kvennaskara mannsafnaðarins
að annast þennan þátt hefndarhátíð
þeirri trú, að með þeim hætti yrðu
auðmýkingarnar áhrifameiri.
Af þessu má augljóst vera, hvers
vegna enskir Iýðræðissinnar töldu
„Mrs. Jones" eiga brýnt erindi til
Núrnberg árið 1945.
J. Þ. Á.
í síðustu grein minni í greina-
flokknum „Stórglœpir Eanda-
manna" urðu þau mistök í prent-
un, að niður féll úr listanum yfir
magn og verðmæti kjarnorkuefna,
sem Bandamenn Iétu Sowjetmenn-
um í té á stríðsárunum, hvaða ein-
ingar miðað var við, nefnilega Ibs-
og $. Listinn birtist því hér á ný
eins og hann upphaflega átti að
birtast:
SKRÁ YFIR AFHENDINGAR
1. Kjarnorkuefni: MAGN
Ibs.
9.681
72.535
834.989
33.600
•I»Wií»í*W
Beryllin-málmar ....
Kadmin-málmblanda .,.
Kadmin-málmar ................
Kóbalt-málmgrýti og -þéttingar......
Kóbalt-málmur og brotamálmur með kó-
balt innihaldi .....................
Úran-málmur ............• •
806.941
2,2

r*í*T*r*i*i*r*M*i*i
Ál-pípur og -leiðslur ........ 13.766.472
Grafít (í ýmsu ástandi) ... ,r.T,
Beryllin-sölt og -sambönd ...
Kadmin-ildi ...................
Kadmin-sölt og sambönd o- fl.
Kadmin-súlföt .................
Kadmin-súlfíð ______.i.i.i.ei.:..
Kóbalt-nítröt .............,.
Kóbalt-ildi .................
Kóbalt-sölt og -sambönd o. fl.
Kóbaltblönduð súlföt ........
Þungt vatn (ildi) ..........
Þórin-sölt og -sambönd ....
Úran-nítröt (U 02) ..........
Úran-ildi .............. ...
Úran-ildi (U 308) ..........
7.384.282
228
2.100
2
2.170
16.823
51
17.800
11.475
22
2,4
25.852
220
500
200
J.Þ.Á.
VERÐ
Dollar
10.874
70.029
781.466
49.782
1.190.774
13-041.152
812.437
775
3.080
19
1.374
17.380
48
34.832
7.112
25
32.580