Tíminn - 13.11.1977, Síða 18

18
Sunnudagur 13. nóvember 1977
menn og málefni
Framleiðslan verður
að hafa forgangsrétt
Frá aðalfundi Stéttarsambands bænda að Eiðum s.l. sumar.
Verðbólgan
vex á nýjan
leik
Þegar núverandi rlkisstjdrn
kom til valda, var veröbdlgu-
vöxturinn talinn 54%. Olluverö-
hækkunin og afleiöingar hennar
höföu stóraukiö veröbólguvöxt-
inn, ásamt kjarasamningunum,
sem voru geröir I febrúar 1974.
Núverandi ríkisstjórn hófst strax
handa um aö vinna gegn verö-
bólguvextinum og náöi þeim
árangri, aö hann fór niöur I 37%
áriö 1975 og 1976 niöur I 32%. A
slöarihlutaársins 1976haföi hann
raunar lækkaö meira og var hann
kominn niöur I 26% á fyrri hluta
þessa árs. Hann haföi þvi lækkaö
um helming frá þvi rikisstjórnin
kom til valda og heföi veriö erfitt
aö ná meiri árangri, nema meö
verulegri kjaraskeröingu, sem
rikisstjórnin taldi hvorki fært eöa
rétt aö beita. Veröbólga veröur
ekki færö niöur meö góöu móti,
nema I áföngum. Nú viröist hins
vegar horfa svo eftir nýju kjara-
samningana, aö veröbólgu-
vöxturinn aukist talsvert aö nýju,
og aö veröbólgan veröi til jafn-
aöar á þessu ári um 32-33%. Þaö
mun þvl ekki takast aö ná þvi
marki, sem rlkisstjórnin stefndi
aö, þ.e. aö lækka veröbólguna enn
verulega á þessu ári. Jafnframt
þessu eru horfur framundan ekki
eins góöar og æskilegt væri.
Efnahags-
batinn
Fjármálaráöherra vék nokkr-
um orðum I upphafi fjárlagaræðu
sinnar að hinum breyttu horfum I
þessum efnum. Hann komst svo
að orði:
, ,A árinu 1976 og fyrri hluta árs
1977 varö mikill bati I efnahags-
málum hér á landi. Þjóöarfram-
leiösla tók aö aukast á nýjan leik,
viöskiptakjör bötnuöu, veröbólga
minnkaði verulega og mikill viö-
skiptahalli áranna 1974 og 1975
hvarf aö mestu. Orsaka batans
var aö leita annars vegar I hag-
stæöum ytri skilyröum, einkum
hækkun verölags á útflutningi
samfara hægari veröhækkun inn-
fluttrar vöru en áöur haföi veriö,
en hins vegar i þvf aðhaldi sem
stefnan I fjármálum og efnahags-
málum innanlands veitti samfara
hófsemi I launasamningum. Kom
þetta fram I þyi jafnvægi I fjár-
málum rlkisins sem náðist bæði
árin 1976 og 1977 eftir halla
undanfarinna ára, og I mun hæg-
ari útlánum bankanna og betri
stööu þeirra en áöur haföi veriö.
Stefnan I fjármálum og efnahags-
málum áriö 1977 var viö þaö miö-
uö, aö batinn gæti haldlö áfram á
árunum 1977 og 1978, aö þjóðar-
framleiösla gæti fariö vaxandi, aö
lifskjör gætu batnað i samræmi
viö bættar aðstæður, aö veröbólga
gæti haldið áfram aö minnka og
aö áriö 1978 gæti viöskipta-
jöfnuöur viö önnur lönd oröið
jákvæöur. Gæfist þannig færi á aö
greiöa niöur erlendar skuldir sem
safnazt hafa”.
Horfur hafa
versnað
Fjármálaráöherra vék slöan aö
horfunum framundan og sagöi:
„Horfur I þessum efnum virö-
ast nú um sinn nokkru lakari en
þærvoru fram eftir árinu. Kemur
hér tvennt til. t fyrsta lagi fóru
launasamningar siöast’ióið
sumar og samningar, sem nú
hafa verið geröir viö opinbera
starfsmenn, fram yfir þau mörk
sem efnahagsbatinn gaf tilefni til.
1 ööru lagi sjást þess nú merki aö
veröhækkun útflutningsafuröa
hafi náö hámarki og sölutregöu sé
fariö aö gæta á sumum þeirra.
Erfiöleikar eru nú þegar I rekstri
atvinnugreina sem framleiöa til
útflutnings eöa eiga I beinni sam-
keppni viö innfluttar vörur. Horf-
ur eru þess vegna á aö fram-
leiösla og atvinna standi ekki eins
traustum fótum og æskilegt er.
Hætta erá aö veröbólga fari vax-
andi á ný og erfitt geti reynzt aö
ná jöfnuöi I viöskiptum landsins
viö önnur lönd á næsta ári. Við
þessar aöstæöur er afar brýnt aö
stefnan I fjármálum og peninga-
málum mótist af varúö og hóf-
semi. Þetta er þeim mun mikil- •
vægara sem þess er gætt aö kom-
umst viö yfir þessa timabundnu
erfiðleika meö skynsamlegri
stjórn þá eru horfur bjartar,
þegar lengra er litið. Sá árangur
sem náðst hefur I efnahagsmál-
um svo og sigurinn I landhelgis-
málinu tryggja I sameiningu
traustan grunn aö nýrri sókn til
framfara i landinu.
Viö undirbúning fjárlaga fyrir
árið 1978 hefur miö veriö tekiö af'
þeim horfum sem ég hef nú lýst.
Stefnt hefur verið aö því aö jöfn-
uöur haldist á fjárlögum og
grynnkað veröi á skuldum frá
fyrri árum. Þetta krefst ýtrasta
aöhalds í útgjöldum bæöi til þjón-
ustu og framkvæmda, aöhalds,
sem þó er þröngur stakkur skor-
inn af gildandi löggjöf og þeim
framkvæmdum sem þegar eru
hafnar og komnar áleiöis. Sömu
sjónarmiöa verður að gæta i
stjórn peningamála og lánveit-
inga sjóöa og annarra opinberra
aöila og mun þaö koma fram I
lánsfjáráætlun fyrir næsta ár.”
Framleiðslan
er undirstaðan
Þaö kom fram I stefnuræðu for-
sætisráöherra ekki siöur en I
framangreindum ummælum
fjármálaráöherra, aö þörf er nú
fyrir aöhaldsstefnu I fjármálum.
StefánValgeirsson, sem tók þátti
umræöunum, sem fóru fram I
sambandi viö stefnuræöu for-
sætisráðherra, vék aö þessu.
Hann sagöi m.a.:
„I þjóöarbúskap, sem er svo
sveiflukenndur er erfitt aö
stjórna þessum málum á þann
veg aö ekki sé ööru hverju um-
fram eftirspurn eftir vinnuafli og
I annan tlma atvinnuleysi.
Við Framsóknarmenn teljum,
aö þjóöfélagiö hafi þá skyldu viö
þegnana aö sjá öllum fyrir vinnu.
Enda urðu aö þessu leyti mikil
umskiptifrá þvisem áöur var eft-
ir aö rlkisstjórn Ólafs Jóhannes-
sonar var mynduö áriö 1971. Þá
hófst uppbygging atvinnulifsins
um alltland. Og þegar veröfalliö
varö á útflutningsafuröum okkar
1974 og þrátt fyrir, aö viöskipta-
kjör okkar uröu þá verri en dæmi
eru til um áratugaskeiö, þá var
haldiöþannig á málununi, aö ekki
kom til atvinnuleysis, andstætt
þvl sem geröist á viöreisnarárun-
um. Aöhaldsstefnu aö þessu leyti
veröuraö beita þannig aö næg at-
vinna haldist. Frá þvl má ekki
kvika að mlnum dómi, og sam-
drátturinn veröur aö koma hlut-
fallslega jafnt niöur á alla, ef
samstaöa á aö nást um slikar aö-
geröir. A hinn bóginn er ekki van-
þörf á því, aö draga úr spennunni
og vinnuálaginu, eins og nú er, og
sjá til þess, aö framleiðsluat-
vinnuvegirnir geti fengiö eölilegt
rekstrarfé meö viöráöanlegum
kjörum, þvi margar framleiöslu-
greinar standa nú höllum fæti, og
framleiðslan er þó undirstaöa
undir llfskjörum þjóöarinnar.
Hvað sem ööru llöur veröur aö
gera ráöstafanir til þess aö hún
stöövist ekki”.
Stjórnar-
andstaðan
Þess munu ei dæmi.aö stjórnar-
andstaöa hafiveriöeins neikvæö I
málflutningi, og talsmenn stjórn-
arandstööuflokkanna I umræöun-
um uni stefnuræöu forsætisráð-
herra. Þegar undan eru skildar
persónulegar hugleiöingar Gylfa
Þ. Gi'slasonar, voru ræöur stjórn-
arandstæðinga nær samfellt nöld-
ur og gagnrýni. Ekki var getiö
neins þess, sem rlkisstjórnin
hefur þó óneitanlega vel gert,
heldur öll störf hennar fordæmd
og allt fært á verri veg. Vanda-
málin, sem glimt er viö, voru
dregin fram, og rlkisstjórninni
einni kennt um þau, en jafnframt
forðazt aö benda á nokkrar leiðir
til útbóta. Bersýnilegt er af þvi,
aö stjórnarandstæðingar hafa
ekki neitt fram aö færa til lausnar
þeim vanda, sem fengizt er viö,
en þar er veröbólgan efst á blaöi.
Ef hægt er að segja, aö eitthvaö
hafi örlaö á hugmyndum frá
þeim, var þaö einkum um aukin
framlög til ýmissa framkvæmda,
eins og dagheimila, skóla og spit-
ala. Vissulega væri æskilegt aö
geta aukiö framlög til sllkra
framkvæmda og margra fleiri.
Hins vegar mun áreiöanlega
flestum þykja, aö útgjaldabálkur
fjárlagafrumvarpsins sé þegar
oröinn meira en nógu hár, og ekki
lækkar hann viö þá hækkun, sem
hlýzt af samningunum viö opin-
bera starfsmenn. Þá myndi þaö
siöur en svo draga úr veröbólg-
unni aö auka þessi framlög, þar
sem þenslan er þegarof mikil, en
hún er ekki minnsti verðbólgu-
valdurinn.
Orræðaleysi stjórnarandstöö-
unnar I-sambandi viö veröbólgu-
málin, ber þess vitni, aö þar er
ekki auöveltaö benda á leiöirsem
eru vænlegar til vinsælda. Þess
vegna sneiöir stjórnarandstaöan
hjá þviaö benda á þær, en nöldrar
og gagnrýnir þeim mun meira.
Hvaö finnst þjóöinni um slik
vinnubrögö? Benda þau til þess,
aö þaö væri til bóta að veita
þessum flokkum aukin áhrif?
Sögulegur
fundur
Það er ekki ósennilegt, aö aöal-
fundur Stéttarsambands bænda,
sem haldinn var að Eiöum
siöastl. sumar eigi eftir aö hljóta
merkan sess I sögunni. Þessi
aðalfundur Stéttarsambandsins
var haldinn undir sérstökum
kringumstæöum. Þaö haföi verið
upplýst aö verulegur hlutibænda-
stéttarinnar næöi ekki þeim tekj-
um til samræmis viö aðra, sem
lög gera ráö fyrir. Erfiöleikar við
sölu afuröanna höföu fariö vax-
andi og var svo komiö, að útflutn-
ingsuppbætur veröa á þessu ári
hærri en lög gera rikinu skylt að
greiöa, en þaö svarar til 10% af
heildarverömæti landbúnaöar-
framleiöslunnar á viökomandi
verðlagsári. Fulltrúarnir á aðal-
fundinum stóöu þannig frammi
fyrir þeim vanda, aö kjörin fóru
versnandi og aö fullt verö fyrir
afuröimar myndi ekki fást, aö
óbreyttum útflutningsuppbótum
úr rikissjóöi.
Umræöurnar á fundinum báru
þvl ljóst vitni, aö bændur geröu
sér ekki aðeins þennan vanda
fullljósan, heldur einnig, aö úr
honum yröi ekki bætt meö þeirri
kröfupólitik, sem rlkjandi er orö-
in I þjóöfélaginu. Málin væru
komin I þaö horf, að bændur yröu
sjálfir að leysa þennan vanda, aö
mestu og taka á sig þær byrðar,
sem hlytust af þvi.
1 samræmi viö þetta var'gerö
ályktun um útflutningsbæturnar.
Útflutnings-
uppbæturnar
Alyktun aðalfundar Stéttar-
sambandsins um útflutningsbæt-
urnar var á þessa leiö:
„Þar sem fram hefur komiö að
útflutningsuppbætur á landbún-
aðarafuröir yfirstandandi verö-
lagsárs duga ekki til þess aö fullt
grundvallarverö náist, og allt
bendirtilþess, aö svoverði einnig
næsta ár, þá er aöalfundur
Stéttarsambands bænda þvl meö-
mæltur aö eftirfarandi ráöstaf-
anir séu geröar:
I. Aö lagt verði veröjöfnunar-
gjald á framleiöslu yfirstand-
andi verölagsárs I trausti þess,
aö viöurkennt veröi mat fram-
leiðsluráös á heildarverömæti
landbúnaöarframleiöslunnar.
II. Aö lagt verði veröjöfnunar-
gjald á innfluttan fóöurbæti allt
aö 8% af cifverði. Gjaldiö veröi
i' vörzlu framleiösluráös og not-
aö til verðjöfnunar á fram-
leiöslu hvers árs, þó þannig aö
hver búgrein njóti þess fram-
lags.sem frá henni kemur, þar
til hún hefur náð grundvallar-
veröi. Gjaldiö veröi ákveöiö af
framleiösluráöi landbúnaöar-
ins, lengst til eins árs f senn.
III. Aö framleiösluráði verði
veitt lagaheimild til þess aö
greiöa lægra verö fyrir aukna
framleiöslu á hverri jörö, þó
þannig, aö þar sem bú eru lítil,
veröi fullt verö greitt fyrir
aukninguna að ákveönu marki.
Þetta komi aðeins til fram-
kvæmda, þegar ekki er hægt aö
greiöa fuílt verö fyrir alla land-
búnaðarframleiösluna. Þegar
þannig háttar veröi jafnframt
greitt lægra verö fyrir fram-
leiðslu rikisbúa og þeirra sem
hafa landbúnaðarframleiöslu
utan lögbýla”.
Bændur hafa nú þegar hafizt
handa um framkvæmd fyrsta
liðsins I ályktuninni. Lagt hefur
verið sérstakt veröjöfnunargjald
á kindakjötsframleiöslu siöasta
verölagsárs sem nemur um 90
þús. kr. á vlsitölubú en getur
numið allt að 300 þús. kr. á
stærstu sauðfjárbú. Framkvæmd
á öörum og þriöja lið tillögunnar
er I undirbúningi. Hér er vissu-
lega um framtak að ræöa sem
rétt er að meta og viröa.
Vegamálin
1 fjárlagafrumvarpinu er gert
ráö fyrir hækkun á framlögum til
vegamála, en framlög til annarra
framkvæmda lækka yfirleitt.
Hækkun þessi stafar m.a. af þvl,
aö siöustu árin hefur nokkuö
dregiö úr vegaframkvæmdum,
miðaö viö framkvæmdir I tiö
vinstri stjórnarinnar, en þær voru
miklu meiri en I tiö viöreisn-
arstjórnarinnar. Astæöan til
samdráttarins siðustu árin var
fyrst og fremst sú að megin-
áherzla var lögð á framkvæmdir I
raforkumálum eftir aö oliuverð-
hækkunin kom til sögunnar. Nú
hefur vissu marki veriö náö I
þeim efnum og því eðlilegt, aö
vegageröin fái það bætt, að
heldur hefur dregiö úr fram-
kvæmdum hennar undanfarin ár.
Hérerþvfekkium þaö aö ræöa,
aö hækkun framlaga til vega-
framkvæmda stafi af þvi, að
kosningar fari í hönd, heldur er
veriö aö bæta samdrátt, sem staf-
aði af sérstökum ástæöum. Jafn-
framt er veriö aö árétta þá
stefnu, aö vegamálin eru svo
mikilvæg, að þeim ber aö skipa I
fremstu röö meöal framkvæmda
rlkisins undir venjulegum kring-
umstæöum. Halldór E. Sigurös-
son samgöngumálaráðherra
hefur beitt sér fyrir þvl, að vega-
málin skipuöu þannig forgangs-
sess viö fjárlagageröina og hefur
fjármálaráöherra fallizt á
sjónarmiö hans.
A undanförnum þingum hafa
komið fram nokkuö mismunandi
tillögur um forgangsfram-
kvæmdir I vegamálum. I sumum
hefur veriö lögö áherzla á aö
koma vegum upp úr snjónum,
eins og þaö er kallaö, og treysta
þannig samgöngur aö vetrarlagi.
I öörum hefur veriö lögö áherzla á
aö leggja vegi meö góöu slitlagi.
Hvort tveggja hefur mikiö til sins
máls. Viö gerð vegaáætlunar-
innar þarf aö taka tillit til beggja
þessara sjónarmiöa.
-ÞÞ.