Tíminn - 22.01.1978, Blaðsíða 16

16
Sunnudagur 22. janúar 1978
menn og málefni
Viðnámsaðgerðir
fyrir kosningar
Reykjavlk I byrjun þorra. Tlmamynd Gunnar.
Viðnám gegn
verðbólgxmni
ólafur Jóhannesson formaður
Framsóknarflokksins ræddi Itar-
lega um veröbólgumálin 1 ára-
mótagrán sinni. Rétt þykir að
rifja hér upp þann kafla sem
fjallaöi um auknar ráöstafanir
gegn veröbólgu:
„Ég tel rétt, að rikisstjórnin
beiti sér fyrir viöeigandi viö-
námsaögeröum fyrir kosningar,
enda veröur þeim ekki meö góðu
móti skotið á frest. Þá geta kjós
endur kosiö um þær, fellt sinn
dóm um þær. Þaö er miklu eöli-
legra að slikar ráöstafanir liggi á
boröinu fyrir kosningar. Kjós-
endur vita þá aö hverju þeir
ganga og geta vottað mönnum
traust sitt eöa vantraust miöaö
við verkin. Þaö má segja.aö nú
þegar háfi nokkrar ákvarðanir
veriö teknar, sem miöa aö þvi aö
koma málum i lag. Má þar til
nefna,að ákveöiö hefur veriö aö
stööva frekari skuldasöfnun er-
lendis. Ennfremur má nefna
skyldusparnað og ákvöröun um
aö lausafjármagn lífeyrissjóöa
skuli veitt I ákveöna farvegi. Þvi-
likar ákvarðanir eru stundum
óvinsælar a.m.k. fyrst i staö og
sæta andmælum úr þessari eöa
hinni áttinni. Þaö þýöir ekki aö
kippa sér upp viöþað. Þaö veröur
aö gera þær ráöstafanir sem
þjóöarhagurkrefst aðmati þeirra,
sem ábyrgð bera,og án þess aö
menn séu sifellt meö augun á óá-
byggilegri kosningaloftvog eöa
meö einlægar bollaleggingar um
þaö aö þessi eöa hin ráðstöfunin
hafi i för meö sér aö einhver at-
kvæði tapist.
Þær ráöstafanir sem þegar
hafa veriö gerðar eru auövitaö
hvergi nærri fullnægjandi.hvorki
til aö veita viönám gegn verö-
bólgu né til aö leysa rekstrar-
vandamál atvinnuveganna. Þaö
er þörf frekari og skilvirkari aö-
geröa. Þó aö þaö sé aö mínu mati
hlutverk rikisstjórnar aö beita
sér fyrir nauösynlegum
ráöstöfunum, er hitt jafn sjálf-
sagt aö leita eftir sem viötækustu
samstarfi um þær t.d. viö aöila
vinnumarkaöarins og aöra þá
sem sérstaklega eiga hlut aö
máli. En vitaskuld veröur vald og
ábyrgö aö vera endanlega i hönd-
um Alþingis og þingræöislegrar
stjórnar.”
Mikill fram-
kvæmdatími
A þvi kjörtimabili.sem senn er
aö ljúka hafa oröiö öllu meiri
framkvæmdir á tslandi en áöur er
dæmi til á jafn skömmum tima.
Haldið hefur áfram hinni miklu
uppbyggingu i byggöum landsins,
sem var hafin i tiö rikisstjórnar
Clafs Jóhannessonar og ber þar
hæst aukningu skipastólsins og
eflingu hraöfrystiiönaöarins. Meö
þeim framkvæmdum hefur verið
lagður grundvöllur að vaxandi
þjóöartekjum, sem hafa bætt
verulega hag almennings á
sfðastl. ári og munu halda áfram
aö gera þaö. 1 orkumálum hefur
verið unnið að meiri fram-
kvæmdum en nokkru sinni fyrr.
Siglingafloti og flugfloti þjóöar-
innar hafa eflzt stórlega. Bygg-
ingar hvers konar hafa veriö meö
allra mesta móti. Atvinnustarf-
semin hefur lika veriö svo mikil,
aö skortur hefur oftast verið á
vinnuafli og þaö leitt til ofþenslu á
vinnumarkaönum. Þaö er þvi
meira en öfugmæli þegar
stjórnarandstööublööin eru aö
kalla núverandi rikisstjórn
ihaldsstjórn. Hvarvegna um
landiöblasa viö dæmi þess,aö hún
hefurverið mikil framfarastjórn.
Meö vissum rétti má frekar saka
hana um, aö hún hafi gert of mik-
ið en of litið.þvi að veröbólgan
rekur aö vissu leyti rætur til of-
þenslunnar á vinnumarkaönum.
Lántökurnar
Þaö veröur einnig aö gera sér
ljóst, aö þessar framkvæmdir
heföu ekki veriö mögulegar án
mikils erlends lánsfjár. Ráöizt
hefur veriö I meiri lántökur er-
lendis en nokkru sinni fyrr. Með
þessum erlendu lántökum hefur
veriö lagöur grundvöllur aö
blómlegu athafnalifi i framtiöinni
eins og skipastóllinn og hraö-
frystiiönaöurinn eru merki um.
Þess vegna hafa þessar lántökur
veriö vel réttlætanlegar. En þótt
hægt sé aö halda uppi um skeiö
miklum framkvæmdum meö þvi
aö taka erlend lán, þá veröur að
gæta viss hófs á þvi sviöi eins og
öörum. Skuldabagginn getur
reynzt of þungur ef erfiöleika ber
aö höndum. Erlendu lánardrottn-
arnir heimta sitt og eiga þaö til að
beita lántakandann bolabrögöum,
ef hann stendur ekki i skilum.
Þess vegna veröur smáþjóö eins
og Islendingar aö gæta þess vel,
aö skuldir erlendis veröi aldrei
meiri, en svo að hægt sé aö risa
undir þeim meö sæmilegu móti.
Framkvæmdahugurinn má aldrei
veröa svo mikill aö þjóöin reisi
sér huröarás um öxl i þessum efn-
um.
Rétt ákvörðun
Meö tilliti til þessa er þaö tvi-
mælalaust rétt ákvöröun hjá
rikisstjórninni aö miöa lánsfjár-
áætlunina 1978 við það, aö erlend-
ar skuldir veröi ekki auknar á
næsta ári þannig aö ekki veröi
tekin meiri ný lán en svarar af-
borgunum af erlendum lánum.
Helzt þyrfti aö gera betur og
grynnka eitthvað á skuldunum.
Erlendu skuldirnar voru orönar
um 130 milljaröar króna um ára-
mótin og þaö er mikil byröi til að
risa undir, ef eitthvað kynni aö
bera af leið, þrátt fyrir þær fram-
kvæmdir, sem hafa fengizt fyrir
þær. En þaö er strax mikilvægt
markmiö aö láta erlendu
skuldirnar ekki aukast og ef til
vill er ekki hægt að gera meira aö
sinni, ef ekki á aö koma til of mik-
ils samdráttar.
Sú ákvöröun rikisstjórnarinnar
aö stööva hækkun erlendu skuld-
anna hefur þaö i för með sér aö
fresta veröur ýmsum fram-
kvæmdum sem vissulega væri
æskilegar. En þaö er ekki meö
góöu móti hægt aö gera allt i einu.
Fjárhagslegt sjálfstæöi þjóöar-
innar veröur aö sitja fyrirog þaö
er ekki tryggt, ef erlendu
skuldirnar fara yfir ákveöiö
mark.
í ársbyrjun
1974
Viss blöö kappkosta enn þann
áróöur aö ef nahagsmálum
þjóöarinnar hafi veriö mjög illa
komiö, þegar vinstri stjórnin lét
af völdum og núv. rikisstjórn tók
viö. Þaö er út af fyrir sig rétt,aö
siöustu mánuöina, sem vinstri
stjórnin fór meþ völd, magnaöist
mikil veröbólga, enda voru allir
flokkar sammála um, er hún lét
af völdum.aö nauösynlegt væri aö
fella gengiö um ein 17% eöa gera
einhverjar hliöstæðar
ráöstafanir. Aö þvi leyti tók núv.
rlkisstjórn viö miklum efnahags-
vanda,sem átti þó eftir aö aukast
mikiö vegna versnandi viðskipta-
kjara.
Orsök þeirra efnahagserfið-
leika sem hér voru,þegar vinstri
stjórnin lét af völdum veröur hins
vegar ekki færö á reikning henn-
ar. 1 ársbyrjun 1974 stóðu efna-
hagsmál þjóöarinnar meö blóma.
en þá var vinstri stjórnin búin að
fara meö völd i 2 1/2 ár. Afkoma
atvinnuveganna var góö og gjald-
eyrisstaöa hagstæö, enda höföu
viðskiptakjörin fariö sibatnandi
að undanförnu. Þetta allt breytt-
ist hins vegar skyndilega viö oliu-
verðhækkunina miklu, sem varö
um þetta leyti. Bjartsýni hélt þó
áfram að rikja um stund og haföi
mikil áhrif á kaupgjaldssamning-
ana i febrúar 1974 ásamt þvi aö
þáv. stjórnarandstæöingar geröu
sitt itrasta til aö heröa kröfurnar.
Óhappaverk
Af framangreindum ástæöum
uröu febrúarsamningarnir 1974
mjög óraunhæfir og varö fljótt
ljóst,að þeir myndu leiöa til óöa-
verðbólgu, ásamt versnandi
viðskiptakjörum, ef ekki væru
gerðar ráöstafanir i tæka tiö.
Undir forystu Ólafs Jóhannesson-
ar hófst vinstri stjórnin þvi strax
handa og lagði fyrir þingið voriö
1974 itarlegt frumvarp um efna-
hagsaögeröir sem hefði dregiö
mjögúr veröbólgunni ef þaö hefði
verið samþykkt. Þá geröist það,
sem nú er ljóst orðiö.aö hefur ver-
ið mikiö óhappaverk. Þáverandi
stjórnarandstæöingar, Alþýöu-
flokkurinn, Sjálfstæöisflokkurinn
og meirihluti Samtakanna svo-
nefndu, snerust gegn frum-
varpinu og hindruðu framgang
þess. Þessum aöilum var þó vel
ljóst.aö hér var um aö ræöa óum-
flýjanlegar aögeröir, sem ekki
máttu dragast ef ekki ætti þvi
verr aö fara. Ofsi þeirra, sem
stjórnarandstæöinga var hins
vegar slikur, aö þeir hikuöu ekki
við aö valda þjóöinni tjóni ef þaö
gæti oröiö til aö fella vinstri
stjórnina. Þetta leiddi til þess, aö
verðbólgan lék aö mestu lausum
hala næstu mánuöi eöa þangaö til
þingkosningar voru um garö
gengnar og ný rikisstjórn haföi
veriö mynduö. Þetta var megin-
orsök erfiöleikanna sem núver-
andi rikisstjórn tók i arf. Þeir
voru afleiðingar hins mikla
óhappaverks stjórnarand-
stööunnar voriö 1974. Þjóðinni ber
vel aö minnast þess, aö enn þann
dag i dag geldur hún afleiöinga
þess.
Stefna
Forn-Grikkja
I ágætri ræðu.sem Haukur Ingi-
bergsson skólastjóri flutti á full-
veldishátið aö Bifröst 3. f.m.,
rakti hann i' upphafi nokkur dæmi,
sem sýndu ótvirætt að fullveldi
þjóöar byggist ekki aðeins á þvi
aö hún ráði stjórnskipan sinni,
heldur einnig að menning og
menntun byggist á þjóöararfi,
efnahagslifiö sé heilbrigt, at-
vinnufyrirtækin eign landsmanna
og að þjóðin búi sem bezt aö sinu.
sé sjálfri sér nóg. Enn væri þó
ónefnt eitt grundvallaratriði sem
gæta þarf aö, er dæmt skal um,
hvortriki er sjálfs sin ráöandi,og
þaö varöar fæöuöflun og matar-
föng. Haukur Ingibergsson segir
siðan:
„Utanrikisstefna Grikkja hinna
fornu byggðist á aö tryggja þjóö-
inni aödrætti frá erlendum lönd-
um, þvi aö þeir vissu sem var„ aö
sú þjóö sem ekki framleiöir næg
matvæli fyrir sig og veröur aö fá
matföng sin frá öörum en svelta
elia.á undir högg aö sækja og má
segja.aö hiö erlenda riki.er selur
matföngin hafi lif hinnar I hendi
sér.
Ætti þessi staðreynd aö vera
deginum ljósarif vitund okkar Is-
. lendinga sem búum á hjara ver-
aldar fjarri öörum löndum og
þannig i sveit settir,aö auövelt er
aö rjúfa allar samgöngur til
landsins og einangra okkur frá
umheiminum. Þaö ætti þvi aö
vera sérstakt kappsmál fyrir
okkur aö vera sjálfbjarga á sem
flestum sviöum,en þó einkum og
sér i lagi meö matvælaöflun,
þannig aö viö veröum ekki sveltir
inni.þó aö skálmöld verði i heimi.
Má segja að þvi óháöari sem viö
erum öörum þjóðum með aö-
drætti þeim mun meira er raun-
verulegt fullveldi okkar og sjálf-
ræði.”
Villandi tölur
Þeim áróöri er nú haldið kapp-
samlega uppi aö landbúnaöur sé
aö mestu óþarfur atvinnuvegur á
Islandi og þvi beri aö leggja hann
niöur og hefja i staöinn innflutn-
ing á landbúnaðarvörum. Þetta
sé ekkert vandasamt verkefni,
þvi að bændur séu ekki nema
rúmlega 4000 eða rösklega þaö.
Þjóöin hafi ráðizt i stærra verk-
efni en þaðá siöustuáratugum aö
tryggja 4000 manns atvinnu og
nýja heimilisfestu. Gróöinn af
innflutningi landbúnaöarvara
mun lika bráttveröa svo mikill,aö
hann muni vinna upp útgjöldin
sem hljótast af þvi aö s já bændum
fyrir atvinnu og nýjum heimilum.
Hér eins og endranær sést um-
ræddum reiknimeisturum yfir
næsta veigamikil atriði. Land-
búnaöurinn skapar miklu fleiri
atvinnu en bændum og fjölskyld-
um þeirra. Mikil vinna er viö
landbúnaöarafuröir eftir aö
bændur afhenda þær frá búum
sinum. Þar kemur til sögu flutn-
ingur, vinnsla o.s.frv. Þá koma til
sögu ýmsar þjónustugreinar, sem
nær eingöngu eru tengdar land-
búnaöinum. Athuganir sem
geröarhafaveriöi þessum efnum
benda til,að sú framleiösla, sem
bændafjölskylda leggur i þjóðar-
búið veiti fjórum öörum fjöl-
skyldum atvinnu. Þaö er lika svo
augljóst, að óþarft ætti aö vera aö
benda á þaö.að fjölmörg kauptún
byggja atvinnu sina á vinnslu
landbúnaöarafuröa og þjónustu
viö landbúnaðinn. Hvað halda
menn aö yrði um atvinnu á Sel-
fossi, Hvolsvelli, Hellu og Vik i
Mýrdal, ef landbúnaöurinn á
Suöurlandsundirlendinu yröi
lagður niöur? Þannig væri hægt
aöhalda áfram um landiö og sýna
fram á þann atvinnumissi i
kauptúnum og kaupstööum, sem
hlytist af þvi aö leggja niöur land-
búnaöinn. Hvað myndi t.d. gerast
á Akureyri ef allur ullariönaöur-
inn þar félli niður? Þannig mætti
lengi spyrja.
Illt verk
Hér er þvi ekki aö ræöa um af-
komu bænda einna, heldur marg-
falt fleiri manna I kauptúnum og
kaupstööum. Þaö er lika ekki siö-
ur hagsmunamál þessa fólks en
bændanna, aö blómlegur land-
búnaöur sé rekinn i landinu.
Raunar er þaö hagsmunamál
þjóöarinnar allrar alveg eins og
annarra þjóöa.aö afkoma hennar
og öryggi sé tryggt á þann hátt.
Það er illt verk aö nota þá
stundarerfiöleika, sem land-
búnaöurinn býr nú viö, til að
ófrægja hann og ómerkja. Land-
búnaðurinn er heldur ekki eini at-
vinnuvegurinn, sem nú býr viö
erfiöleika. Hvernig er afkoma
frystihúsanna? Hvernig er af-
koma útflutningsiönaöarins? A að
leggja þessar atvinnugreinar
niöur vegnaþess^öþær glima viö
timabundna erfiðleika? Vitan-
lega væri það fjarstæöa. Hins
vegar verður aö vinna aö þvi aö
treysta rekstur þeirra,auka hag-
ræðingu I rekstri þeirra o.s.frv.
Sama gildir um landbúnaöinn og
þaö gera bændursér vel ljóst.eins
og ráða má af mörgum viöbrögö-
um þeirra.
Þ.Þ.