Tíminn - 26.02.1978, Blaðsíða 14

14
Sunnudagur 26. febrúar 1978
Þegar blaðamenn frá Timanum
sóttu heim bændaskólann á
Hvanneyri fyrir skömmu, var
undirritaður svo stálheppinn að
hitta þar Daniel Kristjánsson,
skógarvörð á Hreðavatni. Þeir
sem skógræktarmálum unna
kannast vel við manninn, og ef
trén sem prýða jörð um Mýra- og
Borgarfjarðarsýslur mættu
mæla, kynnu þau lika margt frá
honum að segja. En nú eru það
ekki þau, sem sitja fyrir svörum,
heldur Daniel, og þvi verður
spurningum beint til hans, þá
stuttu stund sem okkur gefst
tækifæri til að spjalla saman i önn
og erli hins hraðfleyga dags.
Kjarrauðugasta sýsla
landsins
— Er það ekki rétt, Daniel, að
þú hafir lengi verið skógarvörður
á Vesturlandi?
— Jú, ég hef verið það á milli
þrjátiu og fjörutiu ár, en ég ætla
aðhætta núna i vor. Timinn nem-
ur ekki staðar, og það liður óð-
fluga að þvi, að ég verði að hætta
fyrir aldurs sakir.
— Er ekki skógrækt mjög með
öðrum hætti hér um sveitir nú, en
þegar þú varðst skógarvörður hér
fyrir áratugum?
— Þegar ég tók hér við,
máttisegja, að ekki væri um
neina skógrækt að ræöa hér. Uppi
i Skorradal var einn reitur, og
hann litill, þar sem hafði verið
plantaðeitthvað eitt til tvö hundr-
uð barrplöntum. Onnur skógrækt
var ekki i héraðinu þá, en nú eru
komnar hér girðingar, innan
þeirra eru hundruð hektara, og
plönturnar, sem þar hafa verið
gróðursettar munu fremur skipta
milljónum en þúsundum eða tug-
um þúsunda, þegar allt er talið.
— Borgarfjarðarhérað er auð-
vitaö mjög vel lagaö til skógrækt-
ar?
— Jú, skilyrðin eru víða ágæt,
til dæmis við Hreðavatn, i
Skorradal, og reyndar miklu við-
ar. Þegar gerð var athugun á
skógum og kjarri á tslandi fyrir
þrem árum, kom i ljós, aö Mýra-
sýsla var kjarrauðugasta sýsla
landsins, — þar var kjarrlendi
stærst að flatarmáli. Þetta hefur
dafnað vel. Einkum eru það þrjár
tegundir, sem gróðursettar hafa
verið með árangri, sem ég tel
mjög góðan. Það eru sitkagreni,
rauðgreni og stafafura, sem upp
runnin eru frá Alaska.
— Ég veit, að viö höfum ekki
neinar skýrslur við hendina, þar
sem við erum staddir, en manst
þú einhverjar tölur um vöxt trjáa
á einhverju vissu timabili?
— Flest elztu trén eru siöan um
1950, þótt nokkurséu eldri, þvi að
fyrstu árin fóru til þess að girða
lönd, og siðan kom gróðursetn-
ÞAÐ BR
ÞJÓÐINNI
NAUÐSYN
— Rabbað við Daníel
Kristjánsson, skógarvörð
á Hreðavatni
ingin. Fyrsta kastið gekk heldur
illa að fá plöntur, við urðum að
vera upp á nágrannana komnir,
einkanlega Norðmenn, en svo var
farið að fá fræ frá Alaska.
En svo ég svari spurningunni
beint, þá eru hæstu trén, sem
gróðursett voru 1950, nú orðin sjö
metrar á hæð. Þetta telst góður
vöxtur, jafnvel þótt miðað sé við
sjálft skógarlandið, Noreg.
— Nú hefur árferði verið mis-
lynt að undan förnu. Stundum
hafa komið mikil rigningasumur,
eins og við vitum, en önnur verið
þurrari. Hefur þessi breytileiki
tiðarfarsinsekki haft nein sýnileg
áhrif á vöxt skógarins?
— Yfirleitt hafa rigningar held-
ur góð áhrif á vöxt skógar, trján-
um er það mikils virði, að rakinn
sé nægur, en að visu þarf helzt að
vera sólskin lika. Hér hefur
reyndin orðið sú, að þótt grasið
hafi fúnað niður á túnunum, þá
hafa skógarnir dafnað, á sama
tima og grasið eyöilagðist. Eins
var þetta á kalárunum. Skóginn
kólekki, — ekkieinu sinni ungvið-
ið — þótt túnin væru stórskemmd
eða hálf-eyðilögð af kali. Þannig
er ekki hægt að segja, að skógur-
inn hafi sýnt nein teljandi merki
um það misjafna árferði, sem hér
hefur verið seinasta áratuginn
eða svo. — Miklir vorkuldar eru
skóginum vitanlega hættulegast-
ir. Það er háski, ef snögg frost
koma, þegar trén eru i sem örust-
um vexti.
Landrými og landkostir
— Kannski víð snúum okkur frá
skóginum og að öðrum hlutum.
Hefur þú ekki unnið mikið að
félagsmálum bænda hér i hérað-
inu?
— Jú, dálitið hef ég komið ná-
lægt þeim, einkum veriö viöriðinn
kaupfélagsmál siðast liðin
tuttugu ár eða svo, en kaupfélögin
og bændurnir eru mjög nátengd,
eins og allir vita. Þaö er nú einu
sinni svo, að til þess er ætlazt, að
kaupfélögin hafi allt á boðstólum,
sem sveitafólk þarfnast, jafnt hið
smæsta sem hið stærsta, og það
gefur auga leið, að oft er erfitt að
sjá svo um, að allt sé til, sem um
er beðið.
Kaupfélagið okkar hérna, —
Kaupfélag Borgfirðinga — hefur
dafnað vel og vaxið mikið. 1 fyrra
var heildarvelta félagsins nærri
fjórir milljarðar, og ég geri ráð
fyrir aöhún verði enn meiri núna.
Að visu -ver þess aö gæta, að
kaupfélagið er langstærsti
verzlunaraðilinn á þessu svæði,
þótt það sé ekki eina verzlunin.
Það rekur bæði mjólkurbú og
sláturhús. Mjólkurbúið tekur á
móti tiu til ellefu milljón litrum
mjólkur á ári, og i sláturhúsinu
hefur verið slátrað um áttatiu
þúsund fjár.
Skógrækt i Skorradal.
— Búa menn hér með sauðfé
eða nautgripi, eða hvort tveggja?
— Langflestir haf. verið með
blandaðan búskap, og eru það
reyndar enn þann dag i dag. Þó
hefur það færzt i vöxt, að menn
hafi hættöðru hverju, og einkum
hefur verið tilhneiging til þess að
hætta við kýrnar, en vera ein-
göngu meö sauðfé.
— Hér er auðvitað ágætt sauð-
land, viðast hvar?
— Já, hér er viðlent, og hvergi
getur heitið að vart verði við of-
beit til fjallanna, enda hafa menn
tekið upp skynsamlega stefnu,
hætt aðreka hross til fjalls, en áð-
ur var það orðið aigengt, að stóð
gengi i bithögum sauðfjárins. Nú
hefur þetta breytzt, og það svo
mjög að fágætt er að hross séu
rekin inn á fjall, og ég geri fast-
lega ráð fyrir þvi, að innan fárra
ára veröi það af lagt með öllu.
— Eru Mýra- og Borgarf jarðar-
sýslur samt ekki mjög hestmarg-
ar?
— Jú, vist er það, en þó er nokk-
uðblautlent hérá Mýrunum. Hins
vegar þarf ekki nema ræsa þetta
Sunnudagur 26. febrúar 1978
15
Daniel Kristjánsson.
votlendifram, og þá er þar komið
hið ákjósanlegasta land, bæði til
hrossabeitar, ræktunar og marg-
vislegra nytja annarra.
— Þú minntist áðan á að reka
hross til fjalls. Eru ekki góð uppr
rekstrarlönd hér?
— Jú, þau eru allgóö, einkum
Arnarvatnsheiði, sem er talin
bezta sumarlandið fyrir sauðfé,
og i kringum Norðurárdalinn er
lika mjög gott sauðland. Þegar
kemur hér vestur á Mýrarnar er
landið takmarkaðra, en þó má
segja, að þar sé gott land, viðast
hvar, ef skynsamleg- er að farið.
— Hvað eru menn lengi i göng-
um hér, þeir sem lengst fara?
— Yfirleitt eru göngurnar ekki
langar, — svona þrir til fjórir
dagar, þar sem lengst er. 1 Reyk-
holtsdal þurfa nokkrir menn að
fara á undan öðrum i göngurnar,
og munu vera um það bil viku i
ferðinni, en þeir eru ekki nema
fáir.
— En er hitt til, að fé sé látið
ganga i heimahögum allt sumar-
ið?
— Já, i rauninni má segja það,
þvi að sums staðareruheiðalönd-
in heimalönd jarðanna, eins og til
dæmis i Norðurárdalnum. En
annars er hitt reglan, að fé sé rek-
ið til fjalls á vorin, og það engu
siður úr lágsveitunum en annars
staðar.
— Þeir hljóta að vera tals-
vertiengi að reka á fjall, sem
lengst eiga?
— Já, að visu, en nú er það si-
fellt að verða algengara að menn
flytji féð á bilum.
Tekjur af laxveiðum, —
en ekki af ferðafólki
— En þið stundið hér fleiri bú-
greinar en þessar gömlu, hefð-
bundnu, sauðféð og kýrnar?
— Já, vist eru hér ýmsir hlutir
sem koma eins og sjálfkrafa inn i
búskapinn, eins og til dæmis veið-
in. Laxveiðijarðir eru nálega um
allt þetta viðlenda hérað. Ég
hygg, að i allri Mýrasýslu megi
telja á fingrum sér þær jarðir,
sem ekkieiga einhvern aðgang að
laxveiði. Þessi veiði er öll leigð,
nema netaveiðin i Hvitá neðan-
verðri, og vist gefur leigan af sér
miklar tekjur i heild, þegar hinar
stærri ár eru leigðar á milli tiu og
tuttugu milljónir, yfir sumarið,
hver um sig. Þetta er auðvitað
mikill styrkur fyrir marga, en
kemur mjög misjafnt niður, eins
og nærri má geta, eftir þvi hve
stór hlutdeild hverrar jarðar er i
viðkomandi veiðiá.
— Og árnar eru bæði margar og
góðar?
— Já, það eru ekki neinar ýkj-
ur. Norðurá, Þverá, Grimsá og
Langá mega heita hver annarri
betri, — að sjálfri Hvitá
ógleymdri, — og eru þá aðeins fá-
ar nefndar.
— Hafa ekki tekjur af ferða-
mönnum farið minnkandi, þótt
Borgarfjörður sé fagurt héað og
flestum þyki gaman að ferðast
um það?
— Jú. Tekjur af ferðafólki hafa
ekki fallið bændum i skaut svo að
heitið geti nú um langt skeið. Nú
er komið til sögunnar nýtt form,
sem ég vil kalla félagsbúðir, eins
og til dæmis sumarhúsin, sem
B.S.R.B. hefur reist i Munaðar-
nesi, og leigir út, ekki aðeins um
hásumarið, heldur jafnvel lika að
vetrinum. Við Hreðavatn eru
komin um þrjátiu sumarhús, sem
starfsfólk samvinnufélaganna
hefur komið sér upp. öll þessihús
skilst mér að séu fullnýtt. Við
Svignaskarð er lika að risa heilt
hverfi húsa, — ég held að þau séu
orðin tuttugu eða meira.
1 raun og veru er það ágætt, að
ferðamenning landsmanna skuli
vera að taka á sig þetta snið.
Gamla skipulagið — eða skipu-
lagsleysið, öllur heldur, — var
komið i ógöngur og horfði til
vandræða. Fólkið reikaði um með
tjöld sin, átti hvergi höfði sinu að
halla og var- að biðja leyfis að
tjalda hér eða þar. 1 misjöfnu
veðurfari var þetta ákaflega
ömurlegt, og þegar ailt var skipu-
lagslaust, var óhjákvæmilegt að
stundum kæmi til árekstra, þótt
ekki sé hægt að segja að af þvi
hlytust bein vandræði.
Þetta hefur breytzt mjög til
batnaðar, og þarf þó að breytast
enn meira. Það þarf að koma upp
vissum svæðum þar sem ferða-
fólk getur tjaldað og verið i ró og
næði. Og fólkið þarf að geta geng-
ið aðþessum stöðum visum, eins
og hverjum öðrum sjálfsögöum
hlut. Þótt margt hafi verið vel
gerti' þessum efnum, þarf að gera
enn betur, til þess að allir megi
vel við una.
Gagnkvæmur skilningur
— Þú varst að segja áðan, að
ferðamenn væru bændum ekki
nein tekjulind, en er samt ekki
ónæði af allri þeirri umferð, sem
orðin er um landið?
— Vist er alltaf nokkurt ónæði
af mikilli umferð, en mér dettur
ekki i hug að kvarta undan ferða-
fólki, yfirleitt. Það kemur mjög
kurteislega fram, og ég vona, að
flestir séufarnir að skilja það, að
kaupstaöarbúum er lifsnauösyn
að lyfta sér upp, yfirgefa bæjar-
lifið um stund, og um fram allt að
komast i snertingu við óspillta
náttúru og fagurt umhverfi. —
Þetta verða allir sveitamenn að
skilja, en á hinn bóginn ber þess
að vænta, að ferðafólkið skilji aö-
stöðu bóndans, sem vill ekki aö
ekið sé yfir engjar og tún, eöa
önnur álika vanhyggja höfð i
frammi.
— Er ekki liklegt, að Borgar-
fjörður verði i framtiðinni enn
þéttbýlli og mannfleiri en hann er
nú, svo búsældarlegt héraö sem
hann er?
— Ég vona að minnsta kosti, að
byggðin hér i Borgarfirði dragist
ekki meira saman er orðið er.
Það er lifsnauðsyn fyrir héraðið
og ibúa þess, að byggðin minnki
ekki frá þvi sem nú er, og það er
lika nauðsynlegt fyrir þjóðar-
heildina.
-VS.
Ljósm. Páll Jónsson.
1 landi MunaOarness i Stafhoitstungum hefur Bandaiag starfsmanna rlkis og bæja gert myndarlcgt átak og byggt heilt hverfi orlofshúsa.