Tíminn - 25.07.1978, Blaðsíða 6

6
Þriðjudagur 25. júli 1978
Erlend ráðgjafarþjónusta á íslandi 3
málum
— Hvernig hagar Landsvirkjun
sinni undirbúningsvinnu i sam-
bandi við framk væmdir, Eirikur?
— Eins og reglugerð fyrir
Landsvirkjun gerir ráð fyrir,
annast Orkustofnun grundvallar-
rannsóknir og þá aöallega jarð-
fræðirannsóknir, þvi vatnamál og
kortagerð hefur smám saman
færzt meir og meir yfir á hendur
Landsvirkjunar sjálfrar. Þegar
gera skal fyrstu áætlanir um
virkjun ráðum viö til okkar ráöu-
„íslendingar taka við
þessu sjálfkrafa og
þarf enga
stefnu til”
Stærsti virkjunaraöilinn hér á
landi er Landsvirkjun. Nær orku-
veitusvæöi hennar nú frá Kirkju-
bæjarklaustri og vestur í Dali og
á þessu svæöi búa 75% þjóöarinn-
ar. Þegar fyrirtækið var stofnaö
1. júli 1965 tóku eignaraðilar, riki
og borg við rekstri Sogsvirkjunar
og gufuaflstöövar Reykjavlkur-
borgar við Elliöaár, ásamt áhvil-
andi skuldum, svo og vatns-
réttinduni rikis og Reykjavikur
til virkjana i Sogi og i Þjórsá viö
Búrfell.
Við hönnun Sogsvirkjana og
Búrfellsvirkjunar voru eingöngu
erlendir aöilar, að arkitektum
undanskildum,enhönnun tveggja
siðustu virkjana viö Sigöldu og
við Hrauneyjarfoss hefur hvilt
nokkurn veginn til helminga á is-
lenzkum og útlendum ráðgjöfum.
Þetta þýðir, að Landsvirkjun tek-
ur æ stærri skref I átt til islenzkra
verkfræðinga. Hins vegar rikir
engin heildarstefna i þessum
málum i landinu og dæmið gæti
eins vel snúizt Islendingum i óhag
fyrr en varöi, ef menn eru ekki
vel á verði. Blaöamaöur Timans
hélt á fúnd Eiriks Briem, fram-
kvæmdastjóra Landsvirkjunar
nú i vikunni, og fékk að heyra i
honum hljóðiö varöandi islenzka
ráðgjöf. Þar sem Eirikur var
talsvert fljótur að afgreiöa það
mál á jákvæöa lund, barst taliö
siðar aö þvi, hve mikið væri hægt
að virkja hér á landi og hvað gera
ætti við alla orkuna, sem þá feng-
ist.
Leita þarf til
erlendra sér-
fræðinga í
einstökum
nauta, sem siöan fullhanna
virkjunina, ef i hana er ráðizt,
gera útboöslýsingar og aðstoöa
viö eftirlit meö framkvæmdum.
Það eftirlit er þó nú að mestu i
höndum Landsvirkjunar.
Viö Búrfellsvirkjun, sem i var
ráöizt árið 1965 voru erlendir
ráöunautar eingöngu að arkitekt-
um undanskildum,en viö Sigöldu
og Hrauneyjarfossvirkjanir unnu
islenzkir og erlendir verktakar
saman að jöfnu við þá fyrrnefndu,
en islenzk þátttaka er meiri við
þá siðarnefndu. Yfirleitt má
segja að hjá Landsvirkjun færist
þessi mál meir og meir yfir á is-
lenzkar hendur eingöngu, og
þróunin hlýtur aö veröa sú, aö Is-
lendingar sjá um þetta algjörlega
sjálfir, enda eru islenzkir verk-
fræðingar með sömu menntun og
þeir erlendu og reynsla þeirra fer
stöðugt vaxandi. Það verður þó
að reikna meö að leita þurfitil er-
lendra sérfræðinga i einstökum
málum, hvort heldur þeir eru frá
erlendum verkfræöistofum, há-
skólum eða fyrirtækjum.
Þegar ráðizt var i Búrfells-
virkjun voru islenzkir verk-
fræðingar ekki eins reyndir og
þekktir og nú og þvl var þátttaka
'útlendinga við Búrfellsvirkjun og
áður Sogsvirkjun talin nauðsyn-
leg vegna sjónarmiða erlendra
lánastofnana, en Islendingar
hefðu þó vafalaust getað annað
þessum verkefnum. Nú hafa við-
horfin breytst enda þessi mál að
færast öll yfir á hendur Is-
lendinga eins og ég sagði áður.
Hvað skeður
næst?
— Nú liafa Sigölduvirkjun og
Hrauney jarfossvirkjun verið
hannaðar af lslendingum að
segir Eiríkur Briem
framkvæmdastjóri
Landsvirkjunar
Eirikur Briem
bálfu. En það er enn spurning,
hvaö skeður næst? Er ekki nauö-
synlegt að setja ákveðna stefnu i
þessu máli?
— Ég sé nú ekki þörf á þvi, til
þess að málin færist yfir á is-
lenzkar hendur. Égheld þaö komi
af sjálfu sér óg minni á, aö þær
virkjunarrannsóknir, sem nú eru
i gangi viðs vegar á landinu, eru
allar i höndum tslendinga.
— Hver eru áform Lands-
virkjunar um næstu virkjun?
— A undanförnum árum hafa
verið gerðar þrjár mynstur-
áætlanir um virkjanir á Suður-
landi, tvær af útlendingum og ein
af Islendingum. Landsvirkjun
hefur þessar áætlanir til stöðugr-
ar athugunar, en þær eiga að
sjáifsögðu eftir aö breytast með
hliðsjón af aukinni reynslu,
r.áttúruverndarsjónarmiðum og
fleiru. Sem stendur beinist at-
hygli Landsvirkjunar aö neðsta
hluta Tungnaár og Efri-Þjórsár.
Nokkrar rannsóknir og áætlanir
um þetta svæöi hafa þegar verið
gerðar, og I sumar mun Orku-
stofnun annast frekari jaröfræöi-
athuganir á svæðinu. Hér verður
að hafa I huga, að fleiri
virkjunarstaðir koma til greina
en á Suðurlandi, enda nokkrir
þeirra nú i athugun á vegum
rikisins.
An stóríðju
mun mikið
vatn renna
ónotað
til sjávar
— En hvað er vatnsaflið á Is-
landi mikið og hvað er þegar búið
að virkja?
— Vatnsaflá tslandi hefurveriö
áætlað 35-40 milljaröir KWst á
ári. Hluta af þvi er vafalaust ekki
fjárhagslega hagkvæmt aö virkja
enn sem komiö er og auk þess
koma náttúruverndarsjónarmið-
intil. Hvað framtiöinber i skauti
sér er erfitt að spá um, en ég
hygg, að ekki sé varlegt að reikna
með meiru en 25 milljörðum
KWstá ári, sem við stöðugt álag
samsvarar 3 milljónum kiló-
watta. Núverandi virkjanir geta
framleitt rúmlega 3 milljaröa
KWst á ári. Virkjaö vatnsafl er
þvi á bilinu 8-13%, eftir þvi viö
hvora framangreinda tölu
heildarvatnsaflið er miðað.
— Erhægt að nýta þetta mikla
vatnsafl án þess að ráðast I frek-
ari stóriðju?
— Það segir sig sjálft, at veröi
ekki ráðist I frekari uppbyggingu
iðnaöar, sem notar mikla raf-
orku, muni ganga hægt að nýta
alla þessa orku og hvenær hún
myndi að lokum verða fullnýtt er
erfitt að spá um. Ég reikna þó
með, að án áöurnefnds iðnaðar
muni um ianga framtiö mik-
ið vatn renna ónotaö til sjáv-
ar. Varðandi þessa spurningu vil
ég minna á, að vatnsorkan er
óþrjótandi orkulind, sem stöðugt
endurnýjar sig fyrir tilverknað
náttúruaflanna ogþótthún sé lát-
in vinna fyrir landsmenn í orku-
frdium iðnaöi um takmarkaöan
tima, þá eyöist hún ekki og verður
tiltæk fyrir hverja þá notkun, sem
landsmenn ákveða að hagkvæm
sé, þegar samningstími við slik
fyrirtæki er útrunninn. Þá má
einnig minna á, að vatnsaflstöðv-
ar endast mjög lengi. T.d. sjást
ekki mikil ellimörk á Ljósafoss-
stöðinni, og er hún þó rúmlega 40
ára, en þaö er tvöfalt lengri timi
en nú er almennt samið um við
umræddan iðnað. Fáist hag-
kvæmari markaöur siðar.verður
þvi ekki aðeins vatnsaflið til stað-
ar, heldur og einnig skuldlausar
eða a.m.k. að mestu skuldlausar
vatnsaflstöövar.
Gervihnettir
og orka
— Förum viö einhvern tima aö
senda orkuna i gegnum gervi-
hnött til annarra landa? Eöa er
þaö bara grin?
— Fyrir nokkru var hér á ferð
maður að nafni Kraft A. Ehrike.
Hannhafðiunniö meðWerner von
Braun við geimrannsóknir I Ame-
riku og sagöi okkur frá hugmynd-
um þeirra vestur þar. Þær voru I
stuttu máli þessar:
— Ef við höfum 9 milljón kió-
wött til umráða á lágu verði, þá
ætti að vera fjárhagslegur grund-
völlur fyrir að senda orkuna um
gervihnött til annars lands, þótt
ekki megi reikna með, að meir en
60% orkunnar komi til skila.
Sendirinn mundi þekja 70 ferkfló-
metra og móttakarinn jafnmikið.
— Þetta bendir ekki til þess að
um verulegan orkuflutning af
þessu tagi geti oröið aö ræða á
þessari öld, en tilraunir i smáum
stil verða e.t.v. og hafa raunar
þegar verið gerðar.
— FI
Sigölduvirkjun. Sú virkjun ásamt
Hrauneyjarfossvirkjun var hönn-
uö a f tsiendingum aöhálfu. Svo er
bara spurning, hvaö skeöur næst.
Timamynd: Gunnar
SUS:
Ekki mikill munur
á Alþ.bl. og Kommúnistaflokknum
MóL- Samband ungra sjálf-
stæöismanna þingaöi nýlega um
mannréttindamál og notaöi tæki-
færið til að tengja Alþýöubanda-
lagið við þá sem stóðu að baki
réttarhaldanna yfir sovésku and-
ofemönnunum fyrir skömmu.
1 ályktun S.U.S. um mann-
réttindamál segir m.a.
,,Þá vekur það sérstaka athygli
að formaður næststærsta stjórn-
málaflokks Islands, Alþýöu-
bandalagsins, hefur lýst þvi yfir,
aö hann viti ekkert um þessi
mannréttindabrot og óski ekki
eftir þvi að segja eitt einasta orö
um þau. Þessi yfirlýsing Lúöviks
Jósepssonar vekur grunsemdir
um það, aðekki sémikill munur á
Alþýðubandalaginu og fyrir-
rennara þess Kommúnistaflokki
tslands. En sá flokkur hélt alltaf
uppi vörnum fyrir ógnarstjórn
Sovétrikjanna og neitaði að
viðurkenna mannréttindabrot
hennar.”
I ályktuninni eru réttarhöldin
fordæmd svo og mannréttinda-
brot Sovétstjórnarinnar. Þá er
einnig birt þessi vanalega klausa
um frelsi og mannréttindi.