Tíminn - 17.08.1978, Qupperneq 6

6
Fimmiudagur 17. ágúst 1978
r

WmwsM
Útgefandi Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Eitstjórar:
Pórarinn Þórarinsson og Jón Sigurösson. Auglýsinga-
stjóri: Steingrlmur Gisiason. Ritstjórnarskrifstofur,
framkvæmdastjór.n og' auglýsingar Siöumóla 15. Simi
86300.
Kvöldsímar blaöamanna: 86562, 86495. Eftir kl. 20.00:
86387. Verö I lausasölu kr. 100.00. Askriftargjald kr. 2.000 á
mánuöi.
Blaöaprent h.f.
Erlent yfirlit
Muzorewa styrkist í
valdabaráttunni
Nkomo og Mugabe herða skæruhernaðinn
Ollusvæðin fyrir sunn-
an og norðan ísland
A framhaldsfundi hafréttarráðstefnunnar, sem
kemur saman i New York i næstu viku, verður rætt
mest um væntanlega alþjóðastofnun sem á að hafa
umsjón með vinnslu á auðæfum hafsbotnsins utan
umráðasvæða strandrikjanna. 1 sambandi við
þetta kemur til meðferðar mál sem getur varðað
ísland miklu i framtiðinni. Hafréttarsamningarnir
frá Genfarráðstefnunni 1958 veita strandriki rétt
til vinnslu á hafsbotnsauðæfum á landgrunni þess
eins langt út og þessi auðæfi eru vinnanleg. Mörg
strandriki eiga i samræmi við þetta nýtingarrétt
langt út fyrir 200 milna mörkin. Það hefur verið til
meðferðar á undanförnum fundum hafréttar-
ráðstefnunnar að setja nánari ákvæði um, hversu
langt þessi nýtingarréttur skuli ná.svo að ekki risi
siðar deilur milli viðkomandi strandrikja og um-
ræddrar alþjóðastofnunar um þetta atriði. Komið
hafa fram tillögur um að miða við ákveðið dýpi
eða ákveðna fjarlægð en ekki orðið samkomulag
um þær. Ein siðasta tillagan um þetta er frá írum
og eru svokölluð setlög þar lögð til grundvallar, en
það er i þeim, sem oliu er helzt að finna.
Þannig háttar til á svæðinu umhverfis Island, að
þar er að finna tvö allmikil setlagasvæði,en bæði
að mestu eða öllu leyti utan við 200 milna mörkin.
Þessi svæði eru þó nær íslandi en öðrum byggðum
löndum. Annað þessara svæða er suðvestur af Is-
landi en hitt norður af íslandi i nálægð við Jan
Mayen. Hér getur skipt miklu máli hvort Jan
Mayen og Rockall fá landgrunnsréttindi ,en það er
enn óleyst deilumál. Ef svo færi,félli syðra svæðið
undir yfirráð Breta,en nyrðra svæðið undir yfirráð
Norðmanna. Óeðlilegt virðist með öllu að kletta-
eyjar, sem eru óbyggilegar og langt frá viðkom-
andi landi,fái slik réttindi.
Irska tillagan.sem áður er getið um^virðist-ekki
heldur gera ráð fyrir, að Rockall fái landgrunns-
réttindi en setlagakenningin,sem hún byggir á og
nýtur stuðnings Breta, myndi skipta syðra set-
lagasvæðinu milli Skotlands,írlands og Færeyja.
Sennilega myndi ísland fá litið eða ekkert af þvi
samkvæmt henni. Hins vegar myndi nyrðra set-
lagasvæðið sennilega falla undir ísland sam-
kvæmt henni,einkum þó ef Jan Mayen fengi ekki
landgrunnsréttindi.
Dýpi á umræddum setlaga-svæðum er viða ekki
nema 1000-1500 m og ætti olia þvi að vera nýtanleg
þar, þegar tækni hefur fleygt fram meira en nú.
Fyrir íslendinga er orðið meira en timanlegt að
fara að marka afstöðu sina til þessara setlaga-
svæða og tryggja rétt sinn i sambandi við þau eins
vel og kostur er. Hingað til hefur þessum málum
verið minna sinnt en ella, sökum þess, að megin-
áherzla hefur verið lögð á að tryggja 200 milna
fiskveiðilögsöguna. Á fundi hafréttarráðstefnunn-
ar nú verður þetta að verða það mál, sem Is-
lendingar láta sig einna mestu varða.
Afstaðan til þessara setlagasvæða, verður ekki
siður mikilsvert mál ef hafréttarráðstefnan nær
ekki samkomulagi um alþjóðlega hafsbotnsstofn-
un og hún frestast þvi um óákveðinn tima. Þá
munu rikin, sem hér eiga hlut að máli, kappkosta
að tryggja rétt sinn. Þar má hlutur tslands ekki
eftir liggja.
Þ.Þ.
MUZÖREWA biskup sýndi
þaö um siöustu helgi, aö hann
nýtur enn næstum óskipts
trausts fylgismanna sinna. Þá
var haldinn fjölmennur full-
trúafundur i flokki hans vegna
þess, aö kröfur höföu komiö
fram um aö kveöja saman
flokksþing og svipta Muzor-
ewa formennskunni. Yfir-
gnæfandi meirihluti fulltrúa
felldu tillöguna um aö kalla
saman flokksþing. Jafnframt
var ákveöiö aö vikja fjórum
helztu andstæöingum Muzor-
ewa úr flokknum. Meöal
þeirra var Byron Hove, sem
var einn af fulltrúum flokks
Musorewa i rikisstjórninni,
sem var mynduö siöastl. vor,
en vikiö skömmu siöar úr
henni sökum ummæla, sem
talin voru ótilhlýöileg. Hann
hefur siöan dvaliö i London,
þar sem hann hefur starfaö
sem lögfræöingur um nokkurt
árabil. Hove hefur aö undan-
förnu hvatt mjög til þess, aö
reynt yröi aö ná samkomulagi
viö blökkumannaleiötogana
tvo, Nkomo og Mugabe, sem
standa fyrir skæruhernaöin-
um i Rhódesiu. A fulltrúa-
fundinum hjá Muzorewa
biskupi var öllum slikum til-
lögum hafnaö, en eindregiö
hvatt til þess, aö haldiö yröi
fast viö þær fyrirætlanir aö
láta kjósa til þings á þessu ári
og mynda meirihlutastjórn
blökkumanna fyrir áramót.
Þaö vakti sérstaka athygli á
þessum fundi, aö fjölmennur
hópur sjálfboðaliöa haföi tekiö
aö sér þaö hlutverk aö gæta
þess, aö ekki yröi geröar til-
raunir til aö hleypa honum
upp eöa aö trufla störf hans á
annan hátt. Þaö þótti ekki
óllklegt.aðfylgismenn Nkomo
og Mugabe reyndu aö gera til-
raun til þess. Samkvæmt frá-
sögn Muzorewa voru sjálf-
boöaliöarnir, sem gættu
fundarins, fyrrverandi skæru-
liöar, sem höföu fylgt Nkomo
og Mugabe aö málum, en
höföu nú snúizt til liðs við
Muzorewa. Sjálfur var Muzor-
ewa hinn herskáasti á fundin-
um og flutti ræöu meö byssu i
hönd. Mynd af hinum vigalega
biskupi hefur nú birzt viöa um
lönd, en annars er hann meira
þekktur fyrir hægláta og hæ-
verska framgöngu.
FUNDUR þessi þykir bera
merki um, aö erfitt muni
reynast að sameina blökku-
mannaleiötogana I Rhódesfu,
Muzorewa biskup I vigahug
og skæruhernaðurinn þar
muni þvi halda áfram. Senni-
lega reyna þeir Nkomo og Mu-
gabe heldur aö auka hann en
hið gagnstæða, þvi aö fyrir þá
skiptir nú öllu, aö reyna aö af-
stýra hinum fyrirhuguöu
kosningum i ár. Takist að
koma þeim á og mynda meiri-
hlutastjórn blökkumanna fyr-
ir áramót, getur vigstaða
þeirra Nkomo og Mugabe orö-
iöverri enhún er nú. Eftir þaö
myndi barátta þeirra ekki
fyrst og fremst beinast gegn
hvltum mönnum, heldur hin-
um nýju blökku valdhöfum.
Þaö, sem hér er raunveru-
lega um aö ræöa, er ekki leng-
ur barátta fyrir meirihluta-
stjórn blökkumanna, heldur
barátta milli blökkumanna-
leiötoganna sjálfra um það.
hver jir þeirraeigi aö fara meö
völdin, þegar meirihlutastjórn
þeirra kemur til valda.
Smith er áhyggjufuilur
Muzorewa ogfylgismenn hans
treysta á strlöslukku sina I
kosningunum, en Nkomo og
Mugabe treysta á valdatöku
með öörum hætti. Vegna þess-
ara ástæöna eru takmarkaöar
horfur á, aö tilraunir Breta og
Bandarikjamanna um að
sætta blökkumannaleiötogana
takist.
MEÐAN þessar deilur
blökkumannaleiötoganna fær-
ast heldur i aukana en hiö
gagnstæða, heldur ástandiö i
Rhódeslu áfram aö versna.
Meðal hvitra manna eykst sá
uggur, aö þeir eigi ekki fram-
tlöfyrir höndum þarog þvi sé
betraaö koma sér I burtu fyrr
en seinna. Brottflutningur
hvitra manna frá Rhódesiu fer
stöðugtivöxt. Bæöi Muzorewa
og Nkomo eru taldir sammála
um, að þaö yröi mikiö áfall
fyrir væntanlega meirihluta-
stjórn blökkumanna, ef hvltir
menn færu i burtu i stórum
stil. Slik stjórn muni a.m.k.
fyrstu árin hafa mikla þörf
fyrir þá þekkingu og stjórnun,
sem hvitir menn gætu látið i té
ámörgum sviöum. Ástandiö I
Angola og Mosambik er aug-
ljós visbending um það. Flest
bendir nú I þá átt, aö fram-
vindan I Rhódesiu stefni I
nokkuö svipaöa átt og i An-
gola, þar sem borgarastyrjöld
fylgdi I kjölfarið, þegar Portú-
gaíar fóru burtu. Margir
geröu sér nokkrar vonir um,
aö þetta færi á annan veg i
Rhódesiu, þegar Ian Smith
náöi samkomulagi viö blökku-
mannaleiötogana þrjá, en nú
fara þær vonir dvinandi.
Blökkumannaleiötogarnir
ætla bersýnilega aö berjast til
þrautar um yf irráöin og hvitir
menn geta ekki lengur haft
nema takmörkuö áhrif á þaö,
hver þróunin veröur. Þetta
hefði vafalitiö farið á annan
veg, ef Smith heföi haft hygg-
indi til aö semja fyrr.
Þ.Þ.