Tíminn - 23.09.1978, Blaðsíða 7

Laugardagur 23. september 1978
7
4SWS__

Pétur Jónasson sálfræðingur:
FÉLAGSSTÖRF
Sunnudaginn 10. september
birtist i Þjóöviljanum umsögn
Silju Aðalsteinsdóttur um
ritgerö eftir undirritaöan, sem
fjallar um afbrot unglinga i
Reykjavik. Daginn eftir gerir
Dagblaöiö sér mat úr þessari
umsögn, slitur hana Ur
samhengi og slær þvi upp á for-
siöu, aö skátar og iþróttaæska
séu haldin afbrotahneigö
umfram aöra unglinga. 1 fram-
haldi af þessu hafa birst viötöl i
Dagblaðinu og Timanum viö
ýmsa framámenn i iþrótta- og
æskulýösstörfum, þar sem þeir
lýsa þvi yfir, aö þessar niöur-
stööur komi þeim mjög á óvart
eöa séu þeim jafnvel alveg
óskiljanlegar. í þessum
umræöum Dagblaösins og
Timans hefur viöa gætt mis-
sagna og rangtUlkana og þvi sé
égmigknUinntil aö leiörétta og
skýra nánar Ut tengsl milli
afbrotavirkni unglinga og þátt-
töku þeirra i ýmsum tóm-
stundastörfum.
Skilgreining
Ég vil geta þess, aö meö
afbrotum unglinga er hér átt viö
öll afbrot sem unglingarnir
segjast hafa framiö, bæöi skráö
og óskráö, upplýst sem óupp-
lýst. Þaö má reyndar skjóta þvi
hér inn, að meginhluti
afbrotanna eru smávægileg og
geta engan veginn kallast
glæpir, en þaö breytir ekki
þeirri staöreynd aö þau brjóta i
bága viö lögin.
Rannsókn þessi.sem ritgeröin
er byggð á, náöi til allra
nemenda 8. bekkjar grunnskóla
sem mættu i skólann þann dag
er könnunin var lögð fyrir, eöa
1427 fjórtán ára unglinga.
Um 85% unglinganna sögöust
hafa framið eitthvert afbrot,
eitteöafleiri, meðan aöeins 15%
unglinganna sögöust hafa
komist i tæri viö lögregluna einu
sinni eöa oftar vegna afbrota
sinna. Þaðer þvi ljóstaö mikill
meirihluti unglinga I Reykjavik
hefur framiö afbrot í lagalegum
skilningi og aö einungis mjög
litill hluti þeirra hefur komist i
bækur lögreglunnar. Ymsar
ástæöur geta valdiö þvi, aö
afbrotog þeir unglingar er þau
fremja, fara ekki á skrá lög-
reglunnar, t.d. fjölskyldutengsl
og kunningsskapur, málin eru
gerö upp án afskipta lögregl-
unnar, afbrot eru þaö
smávægileg aö fólk tilkynnir
þau ekki, eöa þá aö afbrotin
upplýsast ekki hafi þau veriö
tilkynnt. Þaö er þvi álitamál i
mörgum tilvikum hvort þar er
ekki bara stigsmunur en ekki
eðlismunur á milli svonefndra
„afbrotaunglinga” og þeirra
sem framiö hafa afbrot en ekki
eru á skrám lögreglunnar.
Félagsstörf
Aöeins lítill hluti ritgeröar-
innar f jallar um félags- og tóm-
stundastörf og tengsl þeirra viö
afbrotavirkni unglinga.
Unglingarnir voru spurðir
hvort þeir væru i einhverju
iþróttafélagi. Gefnir voru þrir
svarmöguleikar og I ljós kom aö
rúmur fjóröungur þeirra haföi
aldrei veriö i neinu iþrótta-
félagi. Um 38% unglinganna
höföu veriö meölimir i iþrótta-
félagi en voru nú hætt þátttöku
og um 37% voru félagar i einu
eöa fleiri iþróttafélögum. Hvaö
snertir skátahreyfinguna, þá
höföu 49% unglinganna aldrei
nálægtstarfi hennar komiö, 38%
höföu veriö skátar en voru hætt
meðan um 13% unglinganna
voru félagar i skátahreyf-
ingunni viö 14 ára aldur.
Samsvarandi tölur um starf-
semi æskulýösráös voru aö 44%
unglinganna höföu aldrei tekiö
þátt I starfi þess, 15% höföu
veriö meö en voru hætt, en 41%
sögöust vera þátttakendur i
tómstundastarfi æskulýösráös.
Þess ber aö geta hér i innskoti
aö á þeim tima er könnunin var
lögö fyrir (i feb. ’76) var starf-
semi æskulýösráös í Tónabæ
enn viö lýði ogennfremur munu
allmargir unglingar vafalaust
eiga eftir aö taka þátt i starf-
semi æskulýösráös eftir 14 ára
aldur.
1 ritgeröinni var unglingunum
skipt niöur í 6 hópa með tilliti til
afbrotavirkni þeirra allt frá
þeim sem engin afbrot höföu
framiötilþeirra sem telja mátti
mjög virka i afbrotum og var
gætt aö hafa hópana sem jafn-
stærsta. Siðan var athuguö
samsvörun eða fylgni á milli
0G AFBROT UNGLINGA
afbrotavirkni og þátttöku i
félagsstörfum. Niöurstööur
þessara athugana komu mér
vissulega á óvart og skal ég nú
rekja þær stuttlega hvaö þetta
varöar.
Meö tilliti til iþróttaiökana
kom i ljós, aö þeir unglingar
sem aldrei höföu veriö félagar I
neinu iþróttafélagi sýndu
áberandi lægsta afbrotavirkni,
næst komu þeir sem höföu veriö
félagar en voru hættir en þeir
sem voru meölimir I iþrótta-
félögum höföu framiö sýnu flest
afbrot.
Hluti skýringarinnar á þessu
er vafalaust sá að allmiklu f leiri
drengir heldur en stúlkur
stunda iþróttir, en i rannsókn-
inni kom einmitt fram aö
drengir eru mun virkari i
afbrotum en stúlkur. Annars er
athyglisvert i þessu sambandi
hve stór hópur eöa um 38%
aldursflokksins hefur þegar
hætt skipulögðum iþrótta-
iðkunum viö 14 ára aldur. Leiöir
þetta hugann aö þvi, hvort ekki
sé of litiö hugsaö um hinn
almenna iþróttaiökanda i staö
þeirrar úrvals- eöa stjörnu-
dýrkunar sem hér á sér staö
sem og I mörgum öörum
löndum. Þaö gefur auga leiö, aö
allflestir unglinganna eru
dæmdir til aö veröa undir i bar-
áttunni um bestu sætin, aö
komast i liö o.s.frv., en minni-
hlutinn sem virkilega spjarar
sig eöa er framúrskarandi fær
alla athygli iþróttaforystunnar.
Ég hygg aö meirihlutanum sé
ekki nægilegur gaumur gefinn
og aö i nokkrum tilvikum a.m.k.
megi rekja afbrot unglinga aö
hluta til þess aö þeir fái rikri at-
hafnaþörf sinni ekki nægilega
svalaö viö fþróttaiökanir
vegna þess aö þær eru stllaöar
upp á þá bestu, en þaö geta bara
ekki allir veriö bestir.
Þegar litiö er á fylgni starfa i
skátahreyfingunni viö afbrot
unglinga, þá sýna þeir ung-
lingar sem aldrei hafa nálægt
starfsemi skáta komiö minnsta
afbrotavirkni, næst koma virkir
skátar en munurinn er þó litill
milli þessara tveggja hópa.
Hins vegar eru fyrrverandi
skátarmun meira iafbrotum en
tveir fyrrnefndir hópar. Þetta
Pétur
Jónasson
mætti e.t.v. túlka sem svo aö
krakkar sem veriö hafa skátar
og af einhverjum ástæöum hafa
leiöst út i afbrot, eöa eru
„töffarar” eöa „svaka piur”
eigi ekki lengur samleiö meö
skátunum og hafi þvi sagt sig úr
félagsskapnum. Auövitaö ber
ekki aö túlka orö mín á þann
hátt aö unglingur sem hefur
verið skáti en gefist upp á
skátaleiknum sé öörum afbrota-
gjarnari. Slfku þarf allsekki aö
veratilaödreifa i einstökum til-
vikum, en eins og fyrr segir
sýndu fyrrverandi skátar sem
hópur meiri afbrotavirkni en
skátar og þeir unglingar sem
aldrei höföu veriö skátar.
Þegar litiö er á samsvörun af-
brota viö þátttöku unglinga i
starfeemi æskulýösráös veröur
sama upp á teningnum og hjá
iþróttafélögunum. Af þeim ung-
lingum, sem aldrei höföu tekiö
þátt i tómstundastarfi æskulýös-
ráös voru tæp 21% i lægsta
flokki, þ.e. höföu engin afbrot
framiö en 12% voru i efsta
flokki, þ.e. segjast taka þátt i
starfi æskulýösráös voru 8% I
lægsta flokki (engin afbrot) en
nær 25% i efsta flokki sem er
einkennilega hátt hlutfall
sérstaklega þegar þaö er tekiö
meö i reikninginn aö stúlkur eru
1 nokkrum meirihluta i þátttöku
i tómstundastörfum æskulýös-
ráös a.m.k. viö 14 ára aldur. Ég
hygg aö mjög varhugavert væri
aö draga þá ályktun af þessu aö
starfsemi æskulýðsráös bein-
linis ýtti undir afbrot. Ég tel aö
svo sé ekki fariö, þvert á móti,
heldur viröist hér vera um aö
ræöa athafnasama unglinga, oft
áviökvæmum aldrei, sem e.t.v.
eru I einhvers konar uppreisn
gegn rikjandi reglum og siöa-
boöum þjóöfélagsins.
Lokaorð
Ég tel kjarna málsins vera
þann, aö þeir unglingar, sem
hvaö athafnasamastir eru i
ýmsum félagsstörfum, eru
einnig athafnasamastir vib aö
fremja þau minniháttar
aubgunarbrot sem’oftast er um
aö ræöa. Ég álít aö þessir
unglingar fái þörf sinni til
athafna, spennings, skemmtana
og samveru meö jafnöldum
tæpast nægilega svalaö á starfs-
vettvangi æskulýösráös eöa
iþróttafélaga. Samt álit ég
þessa starfsemi mjög gagnlega,
þvi ég tel hana draga mjög úr
afbrotum unglinga. Nyti þess-
arar starfsemi ekki viö, þá tel
ég sennilegt, aö þeir unglingar
sem hvaö afbrotagjarnastir eru
væru enn meira i afbrotum.
Hér hefur veriö tæpt litillega á
helstu niöurstööum hvaö varöar
samsvörun milli afbrotavirkni
unglinga og þátttöku þeirra i
ýmsum félagsstörfum. Þaö skal
tekiö fram aö þær niöurstööur
sem hér hafa verið raktar voru
allar tölfræöilega marktækar.
Hins vegar segja þær I sjálfu sér
ekki neitt um orsök eöa af-
leiöingu afbrota. Vafalaust má
koma meb margar fleiri og
e.t.v. betri túlkanir á þeim
niöurstööum sem hér komu
fram en ég vona aö þessar linur
hafi eitthvaö skýrt málið.
Reykjavik 15.9. ’78.
Pétur Jónasson,
sálfræöingur

Kostnaður vegna reykinga mun hærri en tekjur
n f fAkn Irccnlll Tölur um Þetta efni verða birtar á ráðstefnu um reykingar og heilsufar,
CU tUUdliðijUlU sem haldin verður á þriðjudag
SJ-Óhætt er aö fu!lyrða(að kostnaöur þjóðfélagsins vegna reykinga
landsmanna er mun meiri en þær hreinu tekjur, sem tóbakssalan
skilar i rikissjóð. Þá er átt við þann kostnað, sem skapast vegna
áhrifa reykinga á heilsufar landsmanna, það er sjúkrakostnað,
tapaðar vinnustundir og fleira. Útgjöld einstaklinganna sjálfra
vegna tóbakskaupa eru þó ekki tekin meö f reikninginn.
Svo mæltist Ólafi Ragnars-
syni ritstjóra og formanni Sam-
starfsnefndar um reykinga-
varnir, m.a. á fundi meö frétta-
mönnum, sem haldinn var til aö
kynna ráöstefnu um reykingar
og heilsufar, sem haldin veröur
aö Hótel Loftleiöum næst-
komandi þriöjudag, og aöra
starfsemi samstarfsnefndar-
innar, en nú stendur einnig yfir
„Varnarvika gegn reykingum”.
Ólafur greindi ennfremur frá
þvi, aö þessa dagana væri á
vegum nefndarinnar veriö aö
áætla áöurnefndan kostnaö
þjóöfélagsins vegna reykinga
islendinga á árinu 1977 og er þar
tekiö miö af hliöstæöum út-
reikningum, sem geröir hafa
veriö erlendis. Væntanlega
verða niöurstööurnar birtar á
ráðstefnunni á þriðjudag.
t þessu sambandi má geta
þess, aö hreinar tekjur rlkisins
af tóbakssölu á árinu 1977 munu
hafa numið um fjórum millj-
öröum króna.
Hálfu prósenti af tekjum
rikissjóös af tóbakssölu á
siðasta ári er variö til þess aö
vekja athygli á skaðsemi
tóbaks, nánar tiltekiö 20 millj-
ónum króna á árinu 1978.
Þessi upphæö er lægri en
rekstrarkostnaður tveggja
sjúkrarúma á islenskum spitala
á ári. Miöaö viö um 40 þúsund
króna daggjald mun reksturs-
kostnaöur spltala hér i borginni
vera nálægt 15 milljónum króna
á hvert sjúkrarúm.
Ráðstefna um reykingar
og heilsufar.
Til ráðstefnunnar á þriöjudag
er bóöiö fulltrúum fjölmargra
samtaka og stofnana, sem
tengjast reykingasjúkdómum
og reykingavörnum beint eöa
óbeint.
Mörg stutt erindi veröa flutt á
ráðstefnunni um reykingar og
afleiöingar þeirra, sjúkdóma
hér á landi af völdum tóbaks-
neyslu, kostnað samfélagsins
vegna tóbaksneyslu og
reykingavarnir. Þeir sem til
máls taka eru Ólafur Ragnars-
son, Magnús H. Magnússon
heilbrigöismálaráöherra, Auö-
ólfur Gunnarsson læknir,
Esther Guðmundsdóttir þjóö-
félagsfræöingur, Nikulás Sig-
fússon yfirlæknir, Jónas Hall-
grimssson læknir, Hrafnkell
Helgason yfirlæknir,
Guðmundur Magnússon
prófessor, Ingimar Sigurösson
deildarstjóri, Siguröur
Bjarnasson prestur, Asgeir
Guömundsson skólastjóri og
Þorvarður örnólfson fram-
kvæmdastjóri.
I samstarfsnefnd um
reykingavarnir eiga sæti auk
Ólafs Ragnarssonar, Asgeir
Guömundsson skólastjóri og
Þorvaröur Ornólfsson fram-
kvæmdastjóri.
Samstarfsnefndin er til húsa
að Lágmúla 9 i Reykjavik og
þaban er starfsemi hennar
stjórnaö. Þessari skrifstofu
nefndarinnar er ætlab ab veröa
miöstöö upplýsinga um tóbaks-
mál og þar veröi til efni i
ýmsu formi um skaösemi
tóbaksnotkunar og reykinga-
varnir bæöi hérlendis og
erlendis.
Esther Guömundsdóttir þjóö-
félagsfræðingur er fram-
kvæmdastjóri Samstarfs-
nefndarinnar.
Samstarfsnefnd um reykinga-
varnir hefur aflaö sér um 40
umboösmanna i kaupstööum og
kauptúnum landsins, sem
annast munu miölun ýmiss
konar kynningarefnis frá
nefndinni i byggöum sinum.
Næsta stórverkefni
Samstarfsnefndar um
reykingavarnir er svo undir-
búningur fyrir reyklausan dag,
sem ákveðinn hefur veriö 23.
janúar 1979. Þá er ætlunin aö fá
sem flesta landsmenn til þess aö
reykja ekki og er ráögert aö
vekja athygli á skaösemi tóbaks
og leiöum til þess aö draga úr
reykingum á margvislegan
hátt.