Tíminn - 01.10.1978, Blaðsíða 7
Sunnudagur 1. október 1978
7
I
Þórarinn Þórarinsson:
i
Tekjuskatturinn er aðallega
greiddur af launastéttunum
1
I
Sitthvað hefur verið rætt um þá hækkun
tekjuskatts á hærri tekjum, sem rikisstjórnin
hefur gripið til. Ég get vel tekið undir það, að
þar er gengið langt i umdeilanlegum skatta-
álögum, En rikisstjórnin átti engan kost góðan,
eins og komið var i efnahagsmálum þjóðar-
innar. Illa skil ég lika umvöndunartón Morgun-
blaðsins og Gylfa Þ. Gislasonar. Ég er sann-
færður um, að hefði verið mynduð nýsköpunar-
stjórn, hefði þessi skattahækkun ekki síður
komið til sögunnar og verið varin bæði af Mbl.
og Gylfa Þ. Gislasyni. Þannig getur afstaða
hinna mætustu manna farið eftir þvi hvert er
viðhorf þeirra til viðkomandi rikisstjórnar.
| Breytt afstaða
| Gylfa
S» Sem fornvinur Gylfa Þ.
W Gislasonar, er sérstök ástæða
fyrir mig aö fagna þvi, hvað
w hann er orðinn andvigur háum
5» beinum sköttum. t þau tólf ár,
SS sem Gylfi Þ. Gislason sat i
NS viðreisnarstjórninni, var hlut-
KS verk mitt sem fulltrúa
Framsóknarflokksins i fjár-
SS hagsnefnd neðri deildar að
KS halda uppi baráttu gegn of
SK háum beinum sköttum.
Einkum beitti ég mér gegn
SSj fölsun skattvisitölunnar, sem
Sj viðreisnarstjórnin greip iðu-
lega til méö þvi að slita hana
úr sambandi við framfærsíu-
5» vfeitöluna. Þannig var tekju-
!» skatturinn hvað eftir annað
KS stórlega hækkaður. Þing eftir
1® þing flutti ég tillögu um, að
SX skattvisitalan værilátinfylgja
SS framfærsluvisitölunni. Þá var
SSs Gylfi Þ. Gislason ekki and-
SXj vigur háum beinum sköttum.
S§[ Þá var hann ekki fylgjandi þvi
Sj að undanþiggjá venjulegar
Ss launatekjur tekjuskatti. Hann
sSS hjálpaði alltaf til að fella
!\\ þessa tillögu mina. Það var
ÍSS fyrst eftír aðGylfi Þ. Gislason
lSN var kominn úr viðreisnar-
SS stjórninni, að hann fékk
KS mikinn áhuga á lækkun beinna
S® skatta. Betra er seint en
^ aldrei.
5» Svo langt var gengið I
*“■ skattaálögum i tið viðreisnar-
Istjórnarinnar, að eitt árið
lögðu sérfræöingar stjórnar-
innartil, að skattgreiðendum
^ væru veitt hagstæð lán til að
SSj geta greitt skattana! Ég man
SSj ekki betur en að þessir háu
SSj skattar hefðu þá verið varðir
Sj og réttlættir i Morgunblaðinu.
Og Gylfi Þ. Gislason varði þá
SS af sinu aikunna kappi.
I
| Rétt
skattvfsitala
Það mun hafa gilt um okkur
Gylfa báða, að við vorum
upphaflega mjög fylgjandi
beinum sköttum. Mér snerist
fyrr hugur en honum, einkum i
sambandi við tekjuskattinn.
Mér varð fljótt ljóst.eftir að ég
fór að starfa i fjárhagsnefnd
neðri deildar, að tekjuskatt-
urinn leggst fyrst og fremst á
launafólk, en aðrir sleppa
meira og minna, bæði vegna
skattsvika og undanþágu-
ákvæða tekjuskattslaganna,
sem erfitt eða útilokað hefur
reynzt að breyta vegna
öflugrá þrýstihópa. Þetta
breytta viðhorf mitt leiddi til
þess, að ég hóf i tið
viðreisnarstjórnarinnar
baráttu fyrir lækkun tekju-
skattsins, og þó einkum
baráttu gegn fölsun skattvisi-
tölunnar. Mér snerist ekki
neitt hugur við að komast i
stjórnaraðstöðu, þegar vinstri
stjórnin var mynduð sumarið
1971. Ég átti lika góðan sam-
herja, þar sem var fjármála-
ráðherra vinstri stjórnar-
innar, Halldór E. Sigurðsson.
Strax við gerð fjárlaganna
fyrir 1972 tók hann upp þann
sið að láta skattvisitöluna
fylgja framfærsluvisitölunni
og hélt honum siðan meðan
hann var fjármálaráðherra.
Þannig var hætt þeirri ljótu
venju frá tið viðreisnarstjórn-
arinnar að nota skattvisitöl-
una til að hækka tekjuskatt-
inn.
Tekjuskatturinn
og launafólkið
Ég hygg, að ég hafi gert
einna gleggst grein fyrir
breyttu viðhorfi mlnu til
tekjuskattsins i grein, sem
birtist I Timanum 22. janúar
1972, en þar sagði á þessa leiö:
„Stighækkandi tekjuskattar
voru réttlátt og sjálfsagt
tekjuöflunarform á þeim
tima, þegar tekjuskipting var
mjög misjöfn. Nú hefur tekju-
skipting jafnazt verulega og
launamunur orðinn minni en
áður. Þvi verður að gæta þess,
að stighaakkandi tekjuskattar
jafni ekki út eðliiegan launa-
mun, þannig t.d. að raun-
tekjur ófaglærðs manns og
faglærðs verði hinar sömu.
Þess verður lika að gæta, að
tekjuskattuí leggst tiltölulega
þyngst á launastéttirnar, þvi
að framleiðendur og milliliðir,
sem sjálfir geta reiknað sér
laun, sleppa alltaf betur,
hversu ágætt, sem skattaeftir-
litið er. Þess vegna eiga
launastéttir að telja sér það
ekki minna áhugamál, að
tekjuskattar séu hæfilegir, en
a"ö hækka sjálft kaupið.
Kauphækkanir koma að tak-
mörkuðu gagni, ef um
helmingur þeirra fer i skatta.
Þetta er eitt af þeim höfuð-
atriöum, sem hljóta að setja
mikinn svip á þá framhalds-
athugun skattamálanna, sem
fyrir höndum er.”
Mesta tekju-
skattslækkunin
Sú framhaldsathugun
skattamálanna. sem eetið er
Halldór E. Sigurðsson
um hér á undan, hafði verið
undirbúin að frumkvæði
Halldórs E. Sigurðssonar f jár-
málaráðherra. Hún leiddi til
stærstu lækkunar á tekju-
skatti, sem hefur verið gerö -
hér á landi. Launastéttirnar
höfðu þá skilið, að tekjuskatt-
urinn lendir mest á þeim.
Halldór E. Sigurösson náði þvi
samkomulagi um það við
launþegasamtökin i ársbyrjun
1974, að tekjuskatturinn skyldi
lækkaöur sem svaraði þremur
milljörðum króna, sem var
mikil upphæð þá, en i staöinn
féllust þau á að lagður yrði á
5% söluskattur, sem ekki
kæmi inn i framfærsluvlsitöl-
una. I meðferö þingsins var
þessi söluskattshækkun færð
niður I 4%.
Þetta er, eins og áöur segir,
mesta tekjuskattslækkun, sem
hér hefur verið gerð. Enginn
islenzkur fjármálaráðherra
hefur unnið meira að þvi en
Halldór E. Sigurösson að
koma tekjuskattinum i það
horf, að hann bitnaði ekki
óhæfilega á launaste'ttunum
og leiddi til Glistrupisma, eins
og i Danmörku. Þetta gerði
hann með framangreindri
tekjuskattslækkun og með þvi
að tengja saman skattvisi-
töluna og framfærsiuvisi-
töluna og hindra hækkun
tekjuskattsins á þann hátt.
Utsvars-
breytingin
Halldór E. Sigurðsson átti,
ásamt Hannibal Valdi-
marssyni, sem var félags-
málaráðherra i vinstri stjórn-
inni, mestan þátt i sögulegri
breytingu á útsvörum.Eitt
fyrsta verk Hannibals Valdi-
marssonar sem félagsmála-
ráðherra var aö skipa nefnd til
að endurskoða löggjöfina um
tekjustofna sveitarfélaga.
Hjálmar Vilhjálmsson ráðu-
neytisstjóri var formaður
þeirrar nefndar, en einn
nefndarmanna var Alexander
Stefánsson I óiafsvík. Nefnd
þessi samdi frumvarp til
nýrra tekjuöflunarlaga, sem
fól i sér þá róttæku breytingu,
að útsvarið yrði ákveðinn
hundraðshluti af tekjum i stað
þess að það var áöur stig-
hækkandi, likt og tekjuskatt-
urinn nú. Alþingi féllst á þessa
breytingu veturinn 1972 og
hefur hún gilt siðan.
Ýmsir óttuöust, að þessi
breyting myndi mælast illa
fyrir og þvi yrði haldið fram,
aðhúnværisérstaklega gerð i
þágu hátekjumanna. Raunin
hefur orðiö önnur. Þessi
breyting hefur engum teljandi
mótmælum sætt. Hún hefur
ge fiz t vel o g þótt sanng jör n v ið
nánari athugun, enda greiðir
hátekjumaður mörgum
sinnum meira en lágtekjiÞ
maðurinn, þótt hundraðshlut-
inn, sem þeir greiöa af tekjun-
um, sé hinn sami.
Þaðfylgdi þessari breytingu
að útsvarið nálgaöist það aö
leggjast á brúttótekjur. Hins
vegar var hundraðshluti, sem
leggst á tekjurnar, verulega
lækkaður miðað við stig-
hækkunina, sem gilti áður.
menn og malefni
Skattalög
Matthíasar
Matthias Mathiesen fjár-
málaráðhera má eiga þaö, að
hann hafði verulegan áhuga á
aðendurbæta tekjuskattslögin
og ber að viðurkenna, aö sitt-
hvað er til bóta i lögunum,
sem sett voru á Alþingi sið-
astl. vor. Þessar endurbæt-
ur eru þó naumast meira en
bætur á ónýta og úrelta flik.
Ég verð þvi að játa að ég hafði
takmarkaðan áhuga á þeim.
Astæðan er sú, að mér finnst
núgiidandi tekjuskattskerfi
orðiö óhæft, þótt það hafi verið
sæmilegt fyrir 40-50 árum.
Þrýstihóparnir standa fastan
vörð um undanþágurnar, en
margar þeirra er auðvelt að
misnota af fjárbrallsmönnum
og bröskurum, t.d. vaxtafrá-
dráttinn. Þrýstihóparnir
standa einnig i vegi þess, að
hægt sé að auka vald skatt-
yfirvalda nægilega til aö geta
haft hendur i hári skatt-
svikara. Ef snúa á til betri
vegar, dugar raunar ekkert
annað en kerfisbreyting. Sú
kerfisbreyting, sem mér
finnst helzt koma til greina
hefur veriö mörkuö meö út-
svarslögunum frá 1972. Fella á
niöur undanþágurnar og
leggja brúttótekjur sem mest
til grundvallar, en lækkE
skattinnaðsama skapi.ásamt
stórauknum persónufrádrætti
og barnafrádrætti. I stað stig-
hækkandi skatts ætti aö taka
ákveðinn hundraöshluta a
tekjum, likt og gert er
varöandi útsvariö.
Kostir kerfis-
breytingar
Mér þykir rétt að geta þess,
að skömmu á§ur en Haildór E.
Sigurðsson lét af embætti fjár-
málaráðherra hafði hann faliö
tveimur mönnum aö semja
drög að nýju frumvarpi til
tekjuskattslaga. 1 þessu frum-
varpi mun hafa veriö gert ráð
fyrir kerfisbreytingu, sem
gekk að verulegu leyti i
framangreinda átt.
Vafalaust má finna einhverja
galla á þessu kerfi, eins og
öllum, en kostirnir eru
óumdeilanlegir miðað við það
kerfi, sem nú er búiö við.
Skattakerfið yrði miklu ein-
faldara og auðveldara i
vinnsluog skattayfirvöld gætu
varið miklu meiri tima til að
eltast við meinta skatt-
svikara. Skattakerfið myndi
siðurhvetja menn til aö reyna
að koma tekjum undan skatti.
Mönnum yrði ekki refsað fyrir
menntun, framtak og dugnað
eins og nú er raunar gert,
þegar skattstigar verða óhæfi-
lega háir. Það á ekki aö vera
tilgangur tekjuskattsins aö
þurrka út allan umsaminn og
eðlilegan launamun.
Vel má vera, að þetta nýja
skattkerfi gæfi ekki eins
miklar tekjur og núverandi
kerfi, en þó efast ég um þaö.
Ég hygg að meiri tekjur kæmu
til skatts, þegar hægt væri aö
bæta eftirlitiö og ekki yröi
lengur hægt aö misnota und-
anþágurnar. En eins og nú er
komið, á aö leggja megin-
áherzlu á aö skattleggja eyðsl-
una. Þar er enn að finna ýmsa
skattamöguleika, sem rétt er
aö nota til þess að halda beinu
sköttunum i hófi.
I
I
t
I