Tíminn - 12.01.1979, Blaðsíða 19

Föstudagur 12. janúar 1979
siim:
19
William Heinesen:
Fjandinn hleypur I Gamaliel
iþýöingu Þorgeirs Þorgerisson-
ar
Mál og menning 1978.
Aberandi er, hve stór hluti
þeirra bóka, sem komu út þýdd-
ar ilr erlendum málum nú fyrir
jólin, eru nútimaverk frá nor-
rænum nágrannalöndum okkar,
og mætti af þvi' draga ályktanir
um gildi „samnorrænnar sam-
vinnu” eöa þá um andlegan
sjóndeildarhring tslendinga um
þessar mundir. Nú hefur veriö
settur á stofn norrænn þýö-
ingars jóöur, sem frægt er oröiö,
til aö fyrir þvl veröi séö, aö viö
eyjarskeggjar veröum sem
mest aönjótandi þeirrar and-
legu velferöar sem i þessum
löndum rikir. Auövitaö megum
viö prisa okkur sæla og getum
búist viö miklu uppbyggilegu og
þroskandi efni fyrir unga sem
gamla úr þessari átt fyrir at-
beina þeirra fræöimanna er
meö úthlutunarvald fara. Hinu
megum viö þó ekki gleyma, aö
rituö hafa veriö meöal annarra
fjarlægari þjóöa og á öörum
timum verk, sem kunna þrátt
fyrir allt aö hafa varanlegra
gildi en allur þessi niöurgreiddi
og prógrammeraöi litteratúr
frá Skandinaviu, auk þess sem
hinir mörgu lesendur „Famills-
júnalens” hér á landi ættu hvort
sem er aö geta stautaö sig fram
úr honum á frummálinu. Viö
eigum einmitt mikiö starf ó-
unniö i' aö koma yfir á islensku
sigildum verkum erlendum,
sem standa yfirleitt höllum fæti
á sölumarkaöi jólanna og veita
ekki bókaútgefendum stundar-
gróöa.
En á snærum þessa ágæta
þýöingarsjóös kom aö vísu út
ein bók sem telja má hiklaust til
meiri háttar heimsbókmennta,
en þaö er smásagnasafn
Williams Heinesens hins
færeyska, Fjandinn hleypur i
Gamaliel, og ættu raunar verk
þess höfundar fullt erindi yfir á
islensku, þótt þau væru skrifuð
á einhverri Kyrrahafseyju, en
ekki meöal næstu nágranna
okkar á Færeyjum. Sagnalist
Heinesens er aö visu nátengd
heimaslóöum hans og á sér ekki
íslensk frímerki
og bréfmerki frá
einkaaðilum og fyr-
irtækjum óskast
keypt á hæsta verði i
stórum og smáum
pakkningum.
Staðgreiðsla i
erlendri mynt. Vin-
samlegast skrifið til
H. Andersen,
Stærevej 45, 2.th.
2400 Köbenhavn NV
Danmark
Auglýsið
í Tímanum
Spilverk
minning
anna
sist uppsprettu I þvi I mannllfi
þeirra sem hann kennir sjálfur
við „gróskumikla
tlmaskekkju”, svo sem þegar
fjandinn hleypur i fólk um
hábjartan sumardag, og þar má
sjá aö verki þaö máttuga
imyndunarafl og þá dulmögn-
uöu náttúrukennd sem best fá
þróast á fremur einangruöum
stöðum heimsbyggðarinnar.
Jafnframt hefur þó Heinesen
frá blautu barnsbeini veriö
heimagangur I danskri og
vesturevrópskri borgarmenn-
ingu, eins og fram kemur i
bernsku- og æskuminningum
hans i' þessari bók.
Snilld Heinesens felst ekki
hvaö slst 1 þvi aö eygja „hiö
stóra I hinu smáa”, þannig aö
ómælisviddir geta opnast f þvi
sem viröist harla hversdagslegt
. 1 sögunni Jómfrúfæöing birtist
okkur til dæmis á siglingu dalls-
ins Botniu sannkallaöur
mlkrókosmos eöa heimur I
hnotskurn, þar sem att er
saman á myndrænan hátt
höfuöandstæöum, blindum
hamförum náttúrunnar og þvl
allraviökvæmasta I maniulfinu
oginnl þær andstæöur ofiö jafnt
alvarlegu sem spaugilegu,
helgu sem vanhelgu og allt látiö
snúast um þá fyllingu tlmans
sem öllu breytir og getur meira
aö segja látiö snarrenna af
Islenskum höföingjum og skáld-
um ogbreyttþeiml llknsama og
lotningarfulla vitringa.
Hætt er viö, aö þeir sem hafa
þá áráttu aö vilja ætið flagga
skáldum sem boöberum ákveö-
inna hugmynda eigi erfitt meö
aö draga Heinesen I einhvern
sllkan dilk. 1 greinarkorni I
Tlmariti Máls og menningar 3-4
1977 fræöir þýöandinn, Þorgeir
Þorgeirsson, okkur um eftirfar-
andi: ,,Dólgamarxistar kalla
hann „gamlan fabúlerandi
ihaldsfausk”, en i sama hefti
virðist þó einn sllkur marxisti
aö nafni Ljungberg vera aö
reyna aö tengja hann
„Kommúnistaflokki Danmerk-
ur vegna vináttu viö Hans Kirk
og Otto Gelsted” og afsaka hann
fýrir aö hafa fjarlægst „hiö
sóslalrealíska skáldsöguform”.
Mikiö má nú leggja á sig vinátt-
unnar vegna, en trúiega byggj-
ast ofannefnd tengsl, ef einhver
eru, á þvl, sem Heinesen kallar 1
bréfi til Gelsteds frumstæöa
kröfu „hjartans um samstööu
meö réttiausu fólki og ofsóttu
fremur en kröfunni um sam-
félagslegar heimspekikenning-
ar.” Þvl Heinesen hefur engan
veginn látið marxismann eöa
aörar „samfélagslegar heim-
spekikenningar” forheimska
sig, — og persónur þær er hann
dregur upp, hvort heldur þær
teljast til fyrirfólks eöa alþýöu,
eru ekki neinar kiljanskar eöa
guðbergskar ffgúrur, heldur
hafa ávallt þann manneskjulega
kjarna, sem ekki veröur leystur
upp né felldur undir þaö aö vera
„samfélagsleg stéttarviöbrögö”
eöa hvaö þaö nú heitir.
Mergurinn málsins felst raun-
ar i' yfirlýsingu Heinesens
sjálfs.sem Ljungdalhefur eftir:
„Eg er ekki heimspekingur,
ekki siðboðandi, eiginlega ekki
heldur efahyggjumaður og aö
sinu leyti ekki menntamaður
heldur. Skáldskapurinn er minn
vettvangur”. En meö oröinu
skáldskapur er býsna mikiö
sagt, þegar maöur eins og
Heinesen á i hlut, þvi skáld-
skapur hans spannar og vefur
saman mannlif og náttúru, og
sterkir þættir þessa skáldskap-
ar eru einnig myndlist og
tónlist, sem Heinesen er
nátengdari en flestir aörir orös-
ins menn.
Þaö segir sig sjálft, að sllkur
höfundur er engan veginn
auðþýddur, þótt nálægur sé
okkur, en þýöing Þorgeirs er þó
meö slikum ágætum, aö engu
líkara er en aö Heinesen hafi
sjálfur „hlaupiö I” Þorgeir viö
verkið, svolifandi ogmergjaöur
er frásagnarstillinn og svo
ódrepandi sú kimni sem þar
ski'n i gegn. Þótt tungutakiö
hneigist meir I átt til talmáls en
tærleika, er þar fátt sem mál-
vöndunarmenn gætu gert sér
mat úr aö hnýta I meö nokkurri
skynsemi, nema þaö væri helst
oröatiltækiö „enn þann dag 1
dag”, sem mér finnst alltaf
tveim oröum of langt. Vonandi
halda Þorgeir og Mál og menn-
ing slnu striki á árinu sem er aö
byrja, þannig aö Heinesen eigi
eftir aö skemmta okkur aftur
um næstu jól og áramót.
Kristjan Arnason
bókmenntir
H
V
E
L
L
G
E
I
R
I
D
R
‘ E
K
I
K
U
B
B
U
R
Eji iyra geiui nasiao snugga,
framieiöir hún orku meö
þeim. Þær eru næstum5' -.
fullkoinnar.
&-• =~.
' /Næstum? 1