Tíminn - 13.03.1979, Qupperneq 11

ÞriOjudagur 13. mars 1979
n
Ákvæði um 200 mflna
fiskveiðilögsögu
gagnvart Jan Mayen
fellt niður
— sjálf landhelgin færð úr 4 I 12 sjómilur
Lagt hefur verið fram
á Alþingi stjórnarfrum-
varp um iandhelgi,
efnahagslögsögu og
landgrunn. Um efni og
aðalatriði frumvarpsins
segir m.a. i meðfylgj-
andi athugasemdum
Frumvarp þetta er flutt til aö
draga saman i ein lög öll
meginákvæöi um landhelgi og
lögsögu Lýöveldisins Islands á
hafinu umhverfis landiö og á
landgrunninu og lögfesta i þágu
fslands ný réttindi á þessu
sviöi meö hliösjón af þróun
þjóöarréttar aö undanförnu.
Frumvarpiö hefur veriö undir-
búiö i utanrikisráöuneytinu og
felast i þvi þessi aöalatriöi:
1. Sjálf landhelgin, en meö þvi
hugtaki er átt viö hafsvæöi þaö,
þar sem rikiö hefur fullveldis-
rétt hliöstæöan og yfir landinu,
er færö úr 4 i 12 sjómflur.
2. Fiskveiöilögsaga hefur, siöan
1975, veriö 200 sjómflur, og var
þaö ákveöiö meö reglugerö, er
byggðist á landgrunnslögunum
frá 1948. Meö þessum lögum
mundi Island taka sér 200
milna efnahagslögsögu meö
lögum.
3. Auk þess aö fiskveiöilögsagan
er staðfest, tekur Island sér 200
mflna lögsögu yfir visinda-
rannsóknum á hafsvæöum um-
hverfis landiö.
4. Þar aö auki tekur Island sér 200
milna mengunarlögsögu, og
veitir þaö islenskum
stjórnvöldum rétt til aö gera
ráðstafanir til aö vernda hafiö
umhverfis landiö fyrir mengun
aö þeim mörkum.
5. Meö efnahagslögsögu tryggir
Lýðveldið Island sér allan rétt
til aö ráöa byggingu
mannvirkja eöa afnot af þeim
innan 200 milna, en þetta getur
haft þýðingu i sambandi viö
hugsanlega oliuvinslu.
6. Meöfrumvarpi þessu eru itrek-
uö reglugeröarákvæöi um
miölinur milli lslands og
Grænlands og Islands og
Færeyja, en ákvæöi um fram-
. kvæmd 200 milna fisk-
veiöilögsögu gagnvart Jan
Mayen er fellt niöur.
Þingsályktunartillaga Gunnlaugs Finnssonar:
Könnuð verði áhrif selastofnsins á
fiskveiðar
SS — Gunnlaugur Finnsson (F)
hefur lagt fram i þinginu tillögu
til þingsályktunar um könnun á
stærö isienska selastofnsins og
áhrifum hans á fiskveiöar og
vinnslu sjávarafla. Samkvæmt
tillögunni er skoraö á rikisstjórn-
ina aö láta fram fara nánari
athugun en nú liggur fyrir á eftir-
farandi atriöum:
1. Stærö islenska selastofnsins.
2. Ahrifum hans á vöxt og
viðgang islenskra fiskstofna,
þ.m.t. hrognkelsi, lax og sil-
ungur.
3. Fylgni hans á vöxt og viögang
islenskra fiskstofna, þ.m.t.
hrognkelsi, lax og silungur.
3. Fylgni milli stæröar sela-
stofnsins og hringormamagns i
nytjafiski.
4. Kostnaöarauka fiskvinnslunn-
ar og markaöstjóni af völdum
hringorma.
Aö athugun lokinni skal móta
afstööu til þess, hvort ástæöa er
til aö halda selastofninum innan
ákveöinna marka, og ef sú veröur
niöurstaðan, hvernig aö veröur
staöið af hálfu hins opinbera
varöandi veiöar og nýtingu afurö-
anna.
Skal i þvi sambandi haft sam-
ráö viö náttúruverndarsamtök og
fulltrúa þeirra, sem hlunninda
njóta af selveiöum.
1 greinargerö meö tillögu sinni
segir flutningsmaöur m.a.:
1 allri umræöu um verndun
fiskstofna viö Island, einkum
Gunnlaugur Finnsson
þeirra sem ofveiddir eru, hefur
fyrst og fremst veriö rætt um
verndun meö þvi aö takmarka
sókn fiskiskipa i þessa stofna.
Enda þótt enginn mannlegur
máttur geti haft áhrif á ýmsa þá
þætti i lifriki sjávarins, sem
ákveöa vöxt og viögang einstakra
fiskstofna, er rétt aö athuga hver
áhrif hugsanleg aukin selagengd
viö landið hefur á fiskstofnana og
heilbrigði þeirra.
Þetta mál snertir ekki aöeins
aukna veiöi útselsins á fiski, held-
ur og aö samkvæmt rannsóknum
visindamanna er útselur mun
meiri sýkingarvaldur nytjafiska
en landselur, þar sem i öllum
tilvikum fundust kynþroska
þorskormar og i meira mæli i
maga útsela en i landsel, þar sem
ormar fundust i 75% tilvika.
Aö áliti fiskifræöinga er gróft
áætlaö aö selastofninn neyti um
100 þús. tonna af sjávarfangi á
ári, þar af um 30 þús. tonna
þorskafla. Þar viö bætist, aö hér
er yfirleitt um ungfisk aö ræöa og
þvi í reynd mun meira magn, þó
ekki nema hluti hans næöi fullum
þroska.
1 grein, sem Björn Dagbjarts-
son ritar nýlega I Ægi, kemur
fram aö nauösynlegt er aö
rannsaka þessi mál mun meir til
þess aö fá marktækan grundvöll
til aö byggja á tillögur um aö-
gerðir. Veröi þaö aö ráöi, þarf það
aö gerast I samráöi viö þá bænd-
ur, sem hlunnindi hafa af selveiöi,
og taka tillit til náttúruverndar-
sjónarmiöa, þvi ekki má selateg-
undum stafa eyöingarhætta af
hugsanlegum aögeröum. Komi til
þess aö takmarka selastofna meö
veiöi, þarf aö skipuleggja hana og
e.t.v. leita til þeirra sem mesta
reynslu hafa i slikum aögeröum,
en þaö munu vera Norömenn. Þá
þarf aö athuga, hvort og hvernig
hægt er aö nýta kjöt og spik af
selnum, t.d. til minkafóöurs eöa I
annaö.
Hugsanlega yröi aröbært aö
verka skinnin og framleiöa
innanlands ýmsar vörur, minja-
gripi o.fl., svo eitthvaö sé nefnt.
Tilgangurinn meö flutningi
þessarar þingsályktunartillögu er
sá, aö haldgóöar upplýsingar
fáist um þaö, hvort ástæöa er til
aö takmarka aukna sókn sels i
okkar sameiginlega foröabúr,
bæöi meö tilliti til magns og
heilbrigöis fisksins, og upplýsing-
ar um áhrif sýkingar á
fram1e i ö s 1 ukostnaö og
markaðstjón.”
Það skyldi
flokkurinn
lítinn hlut
nú ekki vera, að Alþýðu-
ætti þar ekki svo
að máli?
segir Stefán Valgeirsson
alþingismaður:
Hér á cftir fer stuttur kafli úr
ræöu Stefáns Valgeirssonar er
hann flutti viö 1. umræðu I neöri
deild Aiþingis um frumvarp
Sighvats Björgvinssonar (A)
o.fl. um breyting á lögum um
framleiösluráð landbúnaöarins,
veröskráningu, verömiölun og
sölu á landbúnaöarvörum o.fl.
— Þaö kom fram i máli fram-
sögumanns, Sighvats Björg-
vinssonar, aö þaö fyrirkomulag
sem gildir um veröábyrgö rikis-
sjóös er frá tiö viöreisnar-
stjórnarinnar. Hitt kom ekki
fram hjá framsögumanni, aö sú
breyting sem gerö var á þessum
málum þá, var byggö á sam-
komulagi eöa samningi viö
Stéttarsamband bænda. Þegar
umrædd breyting var gerö á
lögunum þá haföi landbúnaöur-
inn um nokkurra ára bil notið
bestu kjara, sem útflutnings-
sjóöur veitti sjávarútveginum.
Til dæmis kemur þaö fram i
hagskýrslum, aö áriö 1958
greiddi (Jtflutningssjóöur á
bátafisk95,04%, þaðeraðsegja,
að fyrir eitt kg sem flutt var út
og fékkst fyrir 10 kr, fob-greiddi
(Jtflutningssjóöur 9,50 kr., eöa
framleiöandinn fékk 19,50 kr.
fyrir sina framleiðslu. Ef þetta
dugöi ekki haföi Framleiðsluráö
rétt til þess aö hækka verðið á
ínnlendum markaöi aö þvi
marki, aö ná meö þeim hætti
verðmuninum á framleiðslu-
verðinu og markaösveröinu er-
lendis og greiöslu (Jtflutnings-
sjóðs. Þennan rétt vildi rikis-
valdiö taka af Framleiösluráöi
og það varöaö samkomulagi, aö
i staöinn yröi tekin upp sú verö-
ábyrgð sem i gildi hefur verið
siöan.
Ef frumvarp þaö, sem hér er
til umræöu, yröi nú samþykkt,
væri gengiö á geröa samninga
viö bændur nema nýtt sam-
komulag yrði áöur við þá gert.
En hvaöa stjórnmálaflokkar
stóöu aö þessu samkomulagi og
bera þvi höfuöábyrgö á þeirri
breytingu, sem varö i kjölfar
þeirra?
Þaö skyldi nú ekki vera, aö
Alþýöuflokkurinn ætti þar ekki
svo Htinn hlut aö máli?
Og þaö er athyglisvert I þessu
sambandi, aö forusta Alpýöu-
flokksins 1959 taldi sér ekki fært
aö taka af bændum þann rétt,
sem þeir höföu i lögum þá, aö
hækka verð á búvörum hér
innanlands til aö mæta hali-
anum af útflutningnum, ööru
visien aö semja viö bændasam-
tökin um eitthvaö I staöinn.
Eftir þessu frumvarpi aö dæma
þá telur hin nýja forusta Al-
þýðuflokksins eldci þörf á eða
ástæöu til aö taka upp samninga
viö bændur um þær breytingar,
sem i þessu frumvarpi felast.
Ætli það sé i fullu samræmi viö
tal þessara manna um réttlæti,
tillitssemi og heiðarlega um-
gengnishættisem öörum er talin
trú um, aö sé haft I hávegum i
hinum endurreista Alþýöu-
flokki.
Framsögumaöur eyddi enn
miklum tima i talnalestur, sem
hann sjálfur viröist þvi miöur
ekki skilja nema aö mjög tak-
mörkuðu leyti. En þar sem ég
tók þennan kafla i ræöu hans tU
meöferðar á siöasta þingi, sé ég
ekki ástæðutil aö endurtaka þaö
nú. Hitt vil ég leggja höfuö-
áherslu á enn og aftur, aö þessi
lagasetning var byggö á samn-
ingum á milli þáverandi rikis-
stjórnar og Stéttarsambands
bænda.
Einn þátt i' þessum talnalestri
vil ég þó taka til athugunar.
Þingmaöurinn sagði:
„Fram til ársins 1959 heföi
t.d. útflutningur landbúnaöar-
vara, þegar hann var mestur,
aöeins numiö 5,4% af heildar-
verðmæti landbúnaöarfram-
leiðslunnar. Og auövitaö gengu
menn út frá þvi sem gefnu, aö
þetta væri visbending um þá
fjárhagslegu ábyrgö sem rikis-
sjóöur væri aö taka á sig meö
þessari lagasetningu”.
Ég hef ekki haft tima til þess
aö rifja upp, hvernig þessi mál
stóöufrá áritil árs á áratugnum
1950 til 1960. Hins vegar
athugaöi ég heildarframleiösl-
una og útflutninginn fyrir áriö
1957 og 1958. Ariö 1957 var
heildarframleiösla á kindakjöti
8298 tonn. Af þvi var flutt út 2700
tonn eöa 32,5%. Af heildarfram-
leiöslu landbúnaöarins þaö ár
var kindakjötsframleiöslan tal-
in 34,4%. Það ár hefur þvi verið
flutt út um 11% af heildarfram-
leiöslu landbúnaöarins. Ariö
1958 var kindakjötsframleiöslan
9919 tonn. Flutt var þá út það ár
3533 tonn, eöa35,6%. Þá var Hka
fluttur út ostur til Þýskalands
370 tonn. Er þvi sýnilegt, aö þaö
ár var flutt út hlutfallslega
meira magn en áriö áöur. A
þessu sést, aö þaö er úr lausu
lofti gripið, sem þingmaöurinn
sagöi um þetta efni. Og rök-
semdin, aö menn heföu ekki
gert sér ljóst, hver þörfin kynni
aö veröa á útflutningi á land-
búnaðarvörum, getur þvi ekki
staöist, eins ogéghef sýnt fram
á. Ég sá llka, aö niöurgreiöslur
hafa þá veriö einsmiklar og nú,
eöa meiri, t.d. var kindakjöt
greitt niöur um 11 kr. 21 eyri
1957, og þá var útsöluveröiö kr.
3,50 lægra en verð til bænda þaö
ár, og þá var mjólkin einnig I út-
sölu 84 aurum lægra en bændur
fengu fýrir mjólkina.
Ég tel rétt, aö þetta komi
fram i þessari umræöu.
Og þingmaöurinn sagöi enn-
fremur i framsöguræðu sinni:
,,Ég held, að það séu allir
sammála um þaö, að þaö sé
engin undantekning þar á, aö
þaö ber aö tryggja bændum
eðlileg kjör og sambærileg viö
aðrar stéttir.Ég held aö þaö séu
allir sammála um, aö það beri
aö tryggja bændum aö skaö-
lausu, þó svo aö sveiflur veröi I
framleiöslu landbúnaöarafuröa,
þannig aö þaö þurfi t.d. aö
standa undir talsveröri eöa ein-
hverri offramleiöslu í land-
búnaöarafuröum til þess aö
tryggja islenskuþjóöinni jafnan
nægilegar búvörur”.
Ég vona, aö þaö reynist rétt,
sem komfram i máli framsögu-
manns, aö allir séu sammála
um þaö, aö bændum séu tryggö
eðlileg kjör og sambærileg viö
þaö sem aörar stéttir hafa, og
nú vil ég spyrja Sighvat
Björgvinsson aö þvi hvaöa
hugmyndir hann hafi um þaö,
hvernig eigi aö tryggja bændum
nú svipuð laun og aörar stéttir
hafa? Nú blasir þaö viö, ef ekki
finnast ráö, sem þingmenn geta
sameinast um, þá verður aö öllu
óbreyttu að taka 200 krónur á
hvert kg kindakjöts i veröjöfn-
unargjald á þessu verölagsári
og myndi þá vanta 16,5% á verö
til bænda, sem myndi þýöa, aö
vanta myndi um 1/^3 á kaup
þeirra miðað viö þaö sem verö-
lagsgrundvöllurinn gerir ráö
fyrir. — Þannig standa nú mál I
dag, þó hlutfallslega þurfi ekki
aö flytja út meira magn, t.d. af
kindakjöti en áriö 1958. Hins
vegar þarf aö flytja út mikiö
meira af mjólkurvörum, hvort
sem miöað er viö magn eöa
hlutfall, endaeru allir sammála
um þaö, að ekki sé um neitt
annaö að gera en aö gera ráö-
stafanir til að draga úr fram-
leiöslu á mjólk. — Hins vegar
eru þaö mjög gleöileg tiöindi, ef
það reynist rétt sem kom fram
hjá þingmanninum, aö enginn
ætlist til aö bændur beri skaöa
af þeim samdrætti. Og fast mun
verða eftir þvi leitaö, meö
hvaða hætti slikt verði tryggt.
Ég er sammála Sighvati
Björgvinssyni um aö ekki
kemur til mála aö ný stefna i
þessum málum veröi á þann
veg, aöhlutur bænda veröi fyrir
borö borinn, þó breytingar veröi
á framleiöslumagni og bændum
veröi með einhverjum hætti
tryggðar svipaöar tekjur og
aörar stéttir hafa á hverjum
tima. Hins vegar hefur tillögu-
flutningur þingmanna Alþýöu-
flokksins og málflutningur ekki
veriö meö þeim hætti fram aö
þessu, aö heföu þeirra hug-
myndir og tillögur náö fram aö
ganga, þá heföu þær breytingar
bitnaö á bændum tekjulega sem
heföi leitt til mikillar byggöa-
röskunar. Hins vegar heföi slik
breyting bitnaö enn meira á
ýmsum þéttbýlisstöðum, þannig
aö þúsundir manna og kvenna
heföi viö slika breytingu misst
vinnu sina og tekjur.