Fréttablaðið - 13.11.2006, Side 16

nær og fjær
„ORÐRÉTT“
Kjarnorkuváin er liðin tíð.
Kjarnorkubyrgi Almanna-
varna í lögreglustöðinni við
Hlemm verður bráðlega not-
að sem æfingaaðstaða fyrir
lögregluna. Almannavarna-
lúðrarnir eru þagnaðir og
símaskráin er löngu hætt að
birta leiðbeiningar um rétt
viðbrögð í kjarnorkuárás.
Það er þó ekki langt síðan
kjarnorkuógnin vofði yfir
Íslendingum eins og öðrum
íbúum jarðarinnar.
Áratugum saman ríkti ógnarjafn-
vægi, en það var viðkvæmt. Alltaf
mátti eiga von á hamförum þegar
sprengjan spryngi yfir Keflavíkur-
flugvelli. Fólk fékk martraðir um
borðalagða menn sem ýttu á
rauða takka, kjarnorkusveppi
yfir Keflavík og endalok mann-
kynsins. Í símaskránni mátti lesa
sér til um réttu viðbrögðin kæmi
til heimsenda, Bubbi Morthens
æpti að við myndum öll deyja og
hryllingsmyndir fjölluðu um
ömurlegt líf afskræmdra mann-
vera sem vöfruðu um í kjarnorku-
vetrinum.
Í kjallara lögreglustöðvarinnar á
Hverfisgötu var stjórnstöð
Almannavarna. Þar var kjarnorku-
byrgi sem stóð tilbúið ef til þess
versta kæmi. Guðjón Petersen
var framkvæmdastjóri Almanna-
varna í 25 ár og vann í kjallaran-
um. „Lögreglustöðin var hönnuð
og byggð snemma á 7. áratugnum
þegar Kúbudeilan stóð sem hæst
og heimurinn var á barmi
kjarnorkustyrjaldar,“ segir Guð-
jón. „Byrgið var því með mjög
öflugum gas- og geislafilterum
og átti að standast beina árás á
lögreglustöðina. Byrgið var ætlað
þeim sem áttu að stjórna sam-
ræmdum aðgerðum í hamförum,
en möguleikinn á kjarnorkuárás
plagaði okkur svo sem aldrei.
Náttúra Íslands sá til þess að við
höfðum um nóg annað að hugsa.“
Guðjón segir að miklar áætl-
anir hafi verið til um viðbrögð
við kjarnorkuárás. „Gerðar voru
módelárásir á Ísland og unnið út
frá því að eins megatonna
kjarnorkusprengja yrði sprengd
yfir Keflavíkurflugvelli. Það var
gerð ýtarleg könnun á því hvar
væri hægt að hýsa fólk í
kjarnorkuárás. Víðsvegar á
höfuðborgarsvæðinu voru kjall-
arar og byrgi sem veittu hundrað-
falda skýlingu, en það var talið
duga. Til var húsnæði sem nægt
hefði áttatíu prósent af íbúum
höfuðborgarsvæðisins. Hin
tuttugu prósentin hefðu að öllum
líkindum farist í sprenging-
unni.“
Ekki voru matvörur í byrginu
á Hlemmi enda talið að nokkur
aðdragandi yrði að árás og því
tími til að sanka að sér vistum. Í
byrginu var útvarpssendir svo
hægt hefði verið að senda út upp-
lýsingar á miðbylgju. „Geislun af
úrfellinu dvínar hratt og því var
ekki gert ráð fyrir að fólk hefði
hafst við lengur en 72 tíma í byrg-
inu. Eftir það var talið óhætt að
fara út í klukkutíma á dag án sér-
staks hlífðarbúnaðar,“ segir Guð-
jón.
Eftir að lögreglan í Reykjavík
tók yfir gömlu Almannavarna-
aðstöðuna stóð hún auð og óbreytt
í nokkurn tíma en nú er verið að
breyta byrginu í æfingaaðstöðu
fyrir lögregluna. Í þessu ramm-
gerða húsnæði á grunnþjálfun
lögreglunnar að fara fram,
handtökuæfingar og því um líkt.
Guðjón Petersen segir að á sjö-
unda áratugnum hafi Almanna-
varnir viljað dreifa vönduðum
bæklingi inn á öll heimili landsins
um rétt viðbrögð í kjarnorkuárás
en frá því hafi verið fallið. Talið
var að svona bæklingur myndi
valda óþarfa ótta meðal lands-
manna. Það kom þó ekki í veg
fyrir að aftast í símaskránni var
ár eftir ár ein blaðsíða tileinkuð
„áhrifum kjarnavopna og vörnum
gegn þeim“. Þar mátti lesa um
rétt viðbrögð og meðal annars
þetta: Snúið strax undan ljósinu
til að verjast blindu. Þeir sem fá á
sig geislavirkt úrfall á leið í skjól,
eiga að bregða klút fyrir andlit
sér. Áður en farið er inn í skýli
verður að afklæðast menguðum
fötum fyrir utan og dusta ryk úr
höfði sér svo sem kostur er.
Þá voru lúðrar Almannavarna
prófaðir ársfjórðungslega. „Fyrst
voru þeir prófaðir í hádeginu á
laugardögum, en því var hætt
eftir að það hitti á nýjársdag.
Menn voru lítt hrifnir af því að
vera vaktir með þessum déskot-
ans látum,“ segir Guðjón. Því var
farið að prófa lúðrana á miðviku-
dögum. Þegar lúðrarnir glumdu
ársfjórðungslega átti fólk að
fletta upp í símaskránni til að
athuga hvað hvert hljóðmerki
táknaði. Þau voru þrjú og táknuðu
„áríðandi tilkynning í útvarpi“,
„hætta yfirvofandi“ og „hætta
liðin hjá“. Síðast voru lúðrarnir
þeyttir árið 1997 og nú er búið að
aftengja þá alla. Símaskráin árið
1989 var sú síðasta sem
kjarnorkusíðan birtist í. Berlínar-
múrinn féll í nóvember 1989 og
nú vofa aðrar og öðruvísi ógnir
yfir jarðarbúum.
– Vel lesið
Vertu inní
Fréttablaðinu
með þitt
kynningarefni
Áhugasamir auglýsendur vinsamlegast hafið samband
í síma 5505844 | orn.geirsson@365.is
Einblöðungar - bæklingar - blöð - umslög
Vertu inní Fréttablaðinu með þitt kynningarefni
Notaðu mest lesna* blað landsins til að
dreifa kynningarefni til þinna viðskiptavina
*Gallup maí 2006
Í skugga sprengjunnar
Hinn gullni meðalvegur Aldrei?
Erum dálítið að elta skottið á okkur
Árni búinn
að afplána