Tíminn - 30.04.1975, Blaðsíða 7

Miðvikudagur 30. apríl 1975.
TÍMINN
7
(Jtgefandi Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Kristinn Finnbogason. Ritstjórar:
Þórarinn Þórarinsson (ábm.) og Jón Helgason. Ritstjórn-
arfulltrúi: Freysteinn Jóhannsson. Fréttastjóri: Helgi H.
Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrfmur Gislason. Rit-
stjórnarskrifstofur i Edduhúsinu viö Lindargötu, simar
18300 — 18306. Skrifstofur i Aðalstræti 7, simi 26500 — af-
greiðsluslini 12323 — augiýsingasimi 19523. Verð I lausa-
sölu kr. 35.00. Áskriftargjald kr. 600.00 á mánuði.
r Blaðaprent h.f.
Gjaldeyriseyðslan
Fyrstu mánuði þessa árs varð geigvænlegur
halli á vöruskiptajöfnuði Islendinga. Nær hálfum
áttunda milljarði króna var eytt umfram aflafé —
riflega sex hundruð milljónum á viku hverri —
þennan fyrsta fjórðung ársins 1975. Þetta gerist
samtimis og alþjóð manna er kunnugt, að gjald-
eyrissjóðir landsmanna eru til þurrðar gengnir.
Þetta er hryggileg saga. Þjóðin lifir dag hvern
langt um efni fram og lætur það, sem vind um eyr-
un þjóta, þótt öllum megi skiljast, að i ófæru er
stefnt með sliku háttalagi. Þjóð getur ekki til lang-
frama, fremur en einstaklingur, eytt meiru en
aflað er, án þess að hitta sjálfa sig fyrir.
Enda þótt þetta ætti að vera öllum harla auðskil-
in hagfræði, haldast eftir sem áður i hendur hóf-
laus kaup á hvers konar útlendum varningi og
utanferðir meiri og striðari en nokkru sinni fyrr.
Varúð i meðferð gjaldeyris virðist utan við sjón-
deildarhring mikils fjölda fólks i landinu og gætni
við ráðstöfun fjármuna gleymd dyggð.
Þetta stýrir ekki góðri lukku. Með sliku atferli
dæmir þjóðin sjálfa sig til vergangs, ef ekki verður
breyting á. Það eru engar lindir til þess að ausa af
til þess að jafna metin, og gjaldeyrislán, sem tekin
eru til þess að fullnægja daglegri eyðslu, svo að
gjaldeyrisstaða hangi i járnum, eru ekki annað en
baggar, sem framtiðinni eru bundnir. Allt verður
að greiðast, og skuldadögunum verður ekki enda-
laust skotið á frest.
Fyrr á árum áttu íslendingar við langvarandi
gjaldeyrisskort að striða. Þeim örðugleikum var
mætt og á þeim sigrazt. Þorri landsmanna gerði
sér ljóst, að það var skylda þeirra að kaupa frem-
ur það, sem islenzkt var en útlent, svo fremi sem
það var á boðstólum. Það gerði hvort tveggja i
senn, að glæða atvinnu i landinu og halda gjald-
eyrisstöðunni i horfinu.
Þetta á enn við, þó að allt of fáir vilji gefa þvi
gaum. Ef umtalsverður hópur fólks vildi hugsa sig
ofurlitið betur um, áður en það festir kaup á þvi, er
ekki ber brýna nauðsyn til að kaupa, myndi það
þegar segja til sin. Ef þær tugþúsundir manna,
sem daglega ganga i búðir, hefðu það hugfast að
kaupa fremur islenzka framleiðslu en útlenda,
áynnist enn stórmikið. Ef sá sægur manna, sem
flykkjast úr landi sér til skemmtunar, leiddi hug-
ann að þvi, að margt er sjónarvert i heimalandinu
og kynnin af þvi ef til vill minni en skyldi, drægi úr
gjaldeyrisútlátum til ferðalaga.
Nú fyrir skemmstu var haldið náttúruverndar-
þing. Sú samkoma ætti að hafa verið vel til þess
fallin að beina huga fólks inn á við — að landi þess
sjálfs, þar sem áreiðanlega eru margir fagrir
staðir, sem það hefur aldrei notið — staðir, sem
fegurð og yndi jafnast fyllilega á við margt af þvi,
sem farið er óravegu i önnur lönd til þess að sjá og
skoða.
Þannig eru til margar leiðir til þess að spara
knappan gjaldeyri, án þess að missa mikils i, ef
fólk aðeins vill kunna fótum sinum forráð. Vilji
aðeins fáir eygja þær leiðir eða fara þær, munu
kaldar staðreyndirnar setja landsmönnum stól
fyrir dyrnar, áður en lýkur.
Nils Tandrup, Kristeligt Dagblad:
Verða Kambódíumenn
hlutlausir aftur?
Þeir eru trúir fornum hefðum og þjóðræknir,
en sósíalistar munu nó völdum
Khieu Samphan og Sihanouk prins.
ÞEGAR Phnon Penh var
tekin, má með nokkrum rétti
segja, að lokið hafi fimm ára
styrjöld, sem var jafn fjarri
öllu samkomulagi og stjórn-
málastyrjaldir einar geta
verið. Á rústum þessarar
styrjaldar verður að byggja
nýtt riki i Kambódiu. Stjórn-
málagrunnur þess rikis er enn
i óvissu, enda þótt öruggt megi
telja, að sósiölsk lifsskoðun
veröi þar ráðandi.
Hrein hugsjónastefna
verður það þó varla, heldur
miðað við þjóðareðli og
aðstæður i suðaustur Asiu,
sem átök kinverskrar og
sovézkrar stefnu árum
saman hafa haft sin áhrif á.
Óvissan um stjórnmálin i
framtiðinni stafar að nokkru
leyti af þvi, að Einingar-
fylkingin i Kambódiu hefur
ekki mótað stefnu sina jafn
skýrt og Þjóðfrelsishreyfingin
i Vietnam til dæmis.
MIKIÐ veltur efalaust á
þvi.hvaða hlutverki Norodom
Sihanouk prins muni gegna.
Að sjálfsögðu kemur hann
heim til lands sins, sem hann
stjórnaði nálega einvaldur i
sextán ár, eða frá þvi 1954 og
allt til þess að stjórnar-
byltingin var gerð árið 1970.
Ástæður allar eru nú allt
aðrar. Hann hefur sjálfur lýst
þvi yfir hvað eftir annað að
undanförnu, að hann muni
verða sem næst valdalaus
æðsti maður rikisins, og verði
einkum ætlað að glæða og
viðhalda þjóðerniskennd
Kambódiumanna.
Allmargir i forustusveit
Einingarfylkingarinnar munu
þó halda tryggð við stjórn-
málahugmyndir Sihanouks,
en meirihlutinn og hin raun-
verulegu völd, bæði i stjórn og
her, eru i höndum nanna, sem
hylla sósialismann. Skoðana-
ágreiningurinn hefur komið
fram með ýmsum hætti. t
þeim héruðum, sem Einingar-
fylkingin hefir náð á sitt vald,
var til dæmis gripið til þjóð-
nýtingar, þvert gegn skoðun-
um Sihanouks.
STARFSMENN Ritzau-
fréttastofunnar telja þó vafa-
samt að gera ráð fyrir, að
„refurinn frá Phnom Penh”
eins og Sihanouk hefur stund-
um verið nefndur — láti loka
sig inni i búri. Ot frá þvl er
gengið sem gefnu, að hann
reyni að reisa stjórnmála-
kerfið á innlendum, þjóðleg-
um grunni, enda þótt hann
hafi stjórnað útlagastjórn
sinni frá Peking og Rauðu
Khmerarnir hafi hlotið mest-
an stuðning frá Norður-Viet-
nam.
Sihanouk er jafnvel talinn
hafa nokkra möguleika á að
halda áfram fyrri viðleitni
sinni við að móta óháð rlki i
Kambódiu, með aðstoð Rauðu
Khmeranna. Tæpast mun þó
takast að fylgja fram þeirri
hlutleysisstefnu, sem hann
fylgdi áður.
1 raun réðu afskipti Banda-
rikjamanna úrslitum um, að
Kambódiumenn gátu ekki
haldið hlutleysi sinu.
ÞETTA gerðist, þegar
bandariskur her réðst inn i
Kambódiu árið 1970 til þess að
ráöast á stöðvar Þjóðfrelsis-
hreyfingar Vietnama og rjúfa
þannig birgðaflutningaleiðina
frá Norður-Vietnam, en hún
var kennd við Ho Chi Minh. En
stöðvar Þjóðfrelsis-
hreyfingarinnar fundust raun-
ar ekki.
Þegar Lon Nol marskálkur
steypti Sihanouk af stóli með
stjórnarbyltingu sinni, var
hlutleysið endanlega úr
sögunni. Þá gerðist stjórn
Kambódiu samherji Banda-
rikjamanna og Suður-VIet-
nama i fyrsta sinn siðan 1954,
en ekkert var sameiginlegt
með Kambódiumönnum og
þessum þjóðum, og enn siður
stjórnum þeira.
Þannig hófst harmleikurinn
sem staðið hefur i fimm ár, og
Kambodiumenn klæddust
sama stjórnmálastakki og
Vietnamar. Stjórnmálaað-
stæður einar nægðu til að
valda þvi, að þetta var banda-
lag, sem þjóðin sjálf óskaði
ekki eftir.
ÁHERZLA var á það lögð i
forustugrein I The Times fyrir
skömmu, að Kambódíumenn
hafi allt aðra aðstöðu I suð-
austur Asiu en Vietnamar.
Vletnam hafi alla tið verið
partur af hinum kinverska
heimshluta, en Kambodiu-
menn hafi ávallt verið óháðir
þessu stóra riki i Asiu, bæði
meðan það var „himneskt
riki” og eins eftir að Mao Tse-
tung tók völdin. Vegna fornra
hefða búddatrúarinnar séu
Kambodiumenn miklu nánar
tengdir Lao og Thailandi, og
þetta muni ráða miklu um þá
afstöðu I utanrikismálum,
sem mótuð verði að unnum
sigri Rauðu Khmeranna.
. FARIÐ var að bollaleggja
um sennilega afstöðu
Kambódiumanna i
framtiðinni, áður en hætt var
að rjúka úr rústunum i Phnom
Penh. Serge Romensky,
fréttaritari frönsku fréttastof-
unnar AFP i Peking, skrifar
til dæmis, að þar sé fall Lon
Nols og stjórnar hans talið
mikill sigur fyrir Kina i utan-
rikismálum, en einkum þó
persónulegur sigur fyrir Chou
En-lai forsætisráðherra.
Stjórn þjóðrækinna
marxista i Kambodiu gæti
breytt stjórnmálaástandi og
afstöðu i Indókina, þegar
timar liða. Þá kynnu
Kambódiumenn að gegna þar
svipuðu hlutverki og
Júgóslavar gegna i Austur-
Evrópu, eða staðið utan stór-
veldasamtaka, enda þótt þeir
fylgi hugstjónastefnu
marxista.
Valdamenn i Peking lita svo
á, að fall Phom Penh dragi
ekki aðeins úr trúverðugleika
Bandarikjamanna, heldur sé
einnig mikið áfall fyrir
„sovézka heimsvaldasinna,”
og það er þeim enn meira
fagnaðarefni. ósigur Sovét-
manna á að koma fram i þvi,
að Sovétrikin höfðu árum
saman stjórnmálasamband
við hershöfðingjastjórn Lon
Nols i Phnom Penh, en veittu
Sihanouk og útlagastjórn hans
litinn stuðning. Leiðtogarnir
i Peking hafa oft vakið athygli
á þessu i hugsjónastriði sinu
við leiðtoga Sovétrikjanna.
VIÐA um heim var litið svo
á árið 1970, að Chou- En-lai
forsætisráðherra Kinverja,
tefldi á tvær hættur, þegar
hann tók opinberlega afstöðu
með Sihanouk undir eins eftir
stjórnarbyltinguna. En af-
staða kinverska forsætis-
ráðherrans hefur reynzt
hyggileg, og ber þar einkum
tvennt til:
Stjórnmálavald Banda-
rikjamanna i Suð-austur Asiu
er brotið á bak aftur, og „hitt
risaveldið” hefur einnig beðið
álitshnekki.
Sennilega veldur framvinda
mála þvi, að áhrifa Sovét-
manna gæti ekki i Kambodiu,
að minnsta kosti ekki fyrst um
sinn. Þetta er leiðtogunum i
Peking sérstakt fagnaðarefni,
en þeir hafa einmitt óttazt
meira en flest annað, að þjóðir
Suðaustur-Asiu gerðu banda-
lag við Sovétrikin.
MARGUR veltir þvi fyrir
sér, hvort eða að hve miklu
leyti Kambódiumenn muni
reyna að fara sinar eigin götur
i stjórnmálunum. Stjórnmála-
rýnendur i Peking eru margir
þeirrar skoðunar, að sjálf-
stæðiskennd Kambódiumanna
sé svo rik, að þeir muni ekki
einu sinni láta Norður-VIet-
nama hafa áhrif á stefnu-
mörkunina, enda þótt
stuðningur þeirra hafi ráðið
úrslitum um, að sigurinn
vannst.
Leiðtogar Rauðra Khmera
hafa sjálfir fullyrt hvað eftir
annað, að Norður-Vietnamar
hafi látið sina „bróðurlegu
hjálp” i té án allra skilyrða.
Pham Van Dong, forsætis-
ráðherra i Hanoi, hefur einnig
hvað eftir annað lýst yfir, að
Norður-Vietnamar ætli að
virða landamæri Kambódiu og
viðurkenna stjórnmálasjálf-
stæði Kambódiumanna.
HAFT er fyrir satt, að
leiðtogar i Hanoi séu undir
niðri uggandi um stjórnmála-
afstöðu Kambódiumanna i
náinni framtið, hvað sem þeir
hafi á orði. Þeir eru sagðir
tortryggja hæstráðanda
skæruliða, Khieu Samphan,
sem er varnamála- og for-
sætisráðherra i stjórn
Sihanouks. Hanoi-mönnum
þykirhann hafa verið helzt til
mikill þjóðernissinni fyrrum,
til dæmis sem ráöherra i
stjórn Sihanouks um skeið
Kambódiumenn hafa löngum
reynzt trúir gömlum hefðum
og gæddir rikri þjóðernis-
kennd. Þeir, sem gerzt fylgj-
ast með umræðum um fram-
tiðarafstöðu Kambódiu-
manna, gera þvi ráð fyrir, að
stjórn Rauðra Khmera fái
öruggan stuðning landsmanna
til þess að reyna að halda
Kambódiu utan við heims-
átökin og forðast fylgni við
stórveldin. Rauðir Khmerar
muni þvi reyna að
miða stefnu sina við fornar
hefðir þjóðarinnar, að svo
miklu leyti sem unnt er.
—JH