Fréttablaðið - 19.11.2006, Síða 10

greinar@frettabladid.is
S
jálfstæðisflokkurinn er í sérkennilegri stöðu í aðdrag-
anda komandi kosninga eftir sigur Árna Johnsen í próf-
kjöri flokksins í Suðurkjördæmi. Það er augljóst að
maður, sem hefur verið dæmdur vegna brota í trúnað-
arstarfi fyrir þjóðina og fær afgerandi kosningu í annað
sæti listans og verulegan stuðning í forystusæti í sínu kjördæmi,
hefur unnið mikinn kosningasigur.
Nú er mikilvægt að halda því til haga að misgjörðir manna
eiga ekki að útiloka þá um lífstíð. Menn greiða skuld sína við
samfélagið og smátt og smátt með góðri breytni eiga þeir að
geta endurreist sig til sama sess í samfélaginu. Slíkt tekur tíma
og verkin verða að sýna merkin.
Hitt er svo annað að það er á engan hátt sjálfgefið að fyrri
sess fáist í fyrstu lotu. Gjaldkeri sem dregur sér fé verður tæp-
ast gjaldkeri á ný. Ef hann verður það, þá er það að löngum tíma
liðnum. Það er því ekkert sjálfgefið að Árni Johnsen setjist á
þing og fari með vald fyrir hönd almennings í landinu á ný.
Misgjörðir fólks eru mestan part af tvennum toga. Annars
vegar greina menn ekki mun á réttu og röngu. Eru með öðrum
orðum siðblindir. Hins vegar vita menn hvað er rétt, en breyta
ekki samkvæmt því vegna veiklyndis og lítillar stjórnar á hvöt-
um sínum. Breyta gegn betri vitund. Slíkt er í daglegu tali nefnt
breyskleiki og undan honum er enginn laus að fullu.
Mismunur þessa birtist gjarnan í viðhorfum manna til mis-
gjörðanna. Sá breyski iðrast gjörða sinna á þeirri forsendu að
hann hafi látið veikleika sína sigra raunverulegt gildismat sitt
og siðferði.
Sá sem er siðblindur sér ekki að hann hafi gert neitt rangt og
því síður að nokkur hafi skaðast. Meinsemdin er í augum hans
fyrst og fremst að upp komst.
Því miður virðist skorta nokkuð upp á, miðað við svör Árna
Johnsen, að honum sé ljóst að hann brást með alvarlegum hætti
trúnaði almennings í landinu.
Mistök Árna voru af siðferðilegum toga, en ekki tæknilegum.
Það er alvarlegt að gera ekki greinarmun á slíku og það er alvar-
legt ef öflugt stjórnmálaafl skrifar upp á skilningsleysi á þeim
greinarmuni. Í því ljósi var stuðningsyfirlýsing formanns Sjálf-
stæðisflokksins fljótfærnisleg, enda þótt hún hafi vísast verið
gefin af góðum hug og áður en Árni lýsti misgjörðir sínar af
tæknilegri rót.
Brotið siðferði
eða tæknivilla
Misgjörðir fólks eru mestan part af tvennum toga.
Annars vegar greina menn ekki mun á réttu og röngu.
Eru með öðrum orðum siðblindir. Hins vegar vita
menn hvað er rétt, en breyta ekki samkvæmt því
vegna veiklyndis og lítillar stjórnar á hvötum sínum.
Breyta gegn betri vitund.
GADDAVÍR
SIGURJÓN MAGNÚSSON
„Gaddavír er látlaus, hefðbundin, vel skrifuð
skáldsaga sem gefur tilefni til þess að velta
fyrir sér mannlegu eðli… Í stærra samhengi
og táknsögulega fjallar Gaddavír um
erfðasyndina, þjáningu, jafnvel píslarvætti.“
- Geir Svansson,
Morgunblaðið, 3. nóv. 2006
ÁHRIFAMIKIL SKÁLDSAGA
SEM HELDUR LESANDANUM
Í HELJARGREIPUM
Íleiðara Þorsteins Pálssonar í Frétta-blaðinu í gær kemur fram áskorun til
Björns Bjarnasonar dómsmálaráðherra
um viðbrögð við grein Arnars Jenssonar,
aðstoðaryfirlögregluþjóns hjá embætti
ríkislögreglustjóra, sem birtist í Morgun-
blaðinu sl. miðvikudag. Í leiðaranum
bendir Þorsteinn á að grein Arnars feli í
sér þá aðdróttun,að dómstólar hafi brugð-
ist í „Baugsmálinu“. Grein Arnars verði ekki skilin
öðruvísi en svo, að dómstólar mismuni borgurum
landsins, gangi erinda auðmanna og „Baugsmálið” sé
sönnun þess. Orðrétt segir Arnar í greininni: „Við
búum við þróaðar réttarreglur sem eiga að vera
nægilega traustar til þess að tryggja að allir fái sömu
réttlátu málsmeðferðina, hvort sem um er að ræða
auðmann, fjölmiðlakóng, einstætt foreldri eða
öryrkja. Hvort sem í hlut á Jón eða séra Jón. Baugs-
málið er dæmi um að svo er ekki. Þessi þróun er
óþolandi og ég kalla á viðbrögð yfirvalda þessa
lands.“
Hér hafa þung orð verið látin falla af háttsettum
lögreglumanni hjá embætti ríkislögreglustjóra, sem
er æðsti yfirmaður lögreglu í landinu. Undir grein-
inni kemur fram starfsheiti Arnars hjá embættinu,
hann hefur lýst því yfir í sjónvarpsviðtali, að hann
hafi kynnt yfirmönnum sínum efni grein-
arinnar áður en hún birtist og þeir ekki
gert athugasemdir. Hann setur því fram
ásakanir sínar að höfðu samráði við yfir-
menn sína. Hér hafa því gerst tíðindi, sem
dómsmálaráðherra hlýtur að bregðast við.
Einu viðbrögð hans til þessa eru þau, að
vekja athygli á grein Arnars á heimasíðu
sinni. Alþingismenn hljóta að taka þetta
mál upp og krefja ráðherrann um viðbrögð
og afstöðu. Annaðhvort stendur hann með
dómstólunum gagnvart þessari atlögu lög-
reglunnar eða ekki.
Líkt og Þorsteinn Pálsson bendir á, þá getur aðeins
tvennt gerst í þeirri stöðu, sem upp er komin eftir
grein Arnars. Annaðhvort metur Björn Bjarnason
dómsmálaráðherra þessa gagnrýni einskis og aðhefst
þá ekkert eða lýsir því yfir, að hann hafi fulla trú á
dómstólunum. Sú afstaða gengisfellir þá embætti
ríkislögreglustjórans og jafngildir vantrausti ráð-
herrans á embættið. Taki hann á hinn bóginn mark á
þessari gagnrýni, þá hlýtur hann að bregðast við
skjótt, en hann er það yfirvald í landinu, sem Arnar
ákallar í grein sinni. Líkt og Þorsteinn bendir á í leið-
aranum yrði Björn þá, að „grípa umsvifalaust til
mjög róttækra aðgerða“. Þá dugi ekkert minna en
„endurreisn dómstóla með nýrri löggjöf“.
Höfundur er hæstaréttarlögmaður og formaður
stjórnar Baugs Group hf.
Björn á leikinn
Um helgina héldu samtök áhugafólks um skólaþróun
ársþing sitt í Ingunnarskóla hér í
Reykjavík. Samtökin voru stofnuð
árið 2005 á Selfossi og innan
þeirra starfa kennarar, skóla-
stjórnendur, foreldrar og aðrir
þeir sem hafa áhuga á betri
menntun á Íslandi. Mikilvægi
frjálsra félagasamtaka verður
seint ofmælt og sérstaklega nú
þegar allt stefnir í að stjórnmála-
flokkarnir á Íslandi verði ríkis-
reknir. Sennilega endar sú vitleysa
með því að við í einkavæðingar-
nefndinni fáum þá á okkar borð og
til að koma þeim aftur í eigu
fólksins verða hlutabréf í þeim
send til skráðra flokksmanna.
Frjáls félagasamtök eru til vegna
þess að þar koma saman einstakl-
ingar sem láta sig eitthvert
málefni svo miklu varða að þeir
bindast samtökum um það og
reyna að láta til sín taka. Ég spái
því að samtök áhugafólks um
skólaþróun eigi eftir að vaxa og
dafna á næstu árum. Það er alltaf
að vaxa skilningur á því hversu
mikilvæg menntun er í samfélag-
inu, bæði fyrir hvert og eitt okkar
og samfélagið í heild. Umræður
um menntamál hafa lengi verið
mjög bundnar við kjarabaráttu og
hve miklu fé eigi að verja til skóla-
starfs. Ekki er ástæða til að draga
úr mikilvægi þess að kennarar fái
góð laun eða að fjármunir séu
nægir til að ná þeim markmiðum
sem skólastarfinu eru sett. En það
er mjög nauðsynlegt að við ræðum
meira á opinberum vettvangi um
skólamálin og þá í víðara sam-
hengi en bara um kaup og kjör. Á
námskrá grunnskóla að vera
nákvæmur leiðarvísir eða
stefnumótandi plagg, á Náms-
gagnastofnun að sitja ein að því fé
sem skólunum er ætlað til
námsgagnakaupa, á nám að vera
einstaklingsmiðað, hvernig örvum
við skapandi hugsun, hver á hlutur
listnáms að vera? – allt eru þetta
spurningar, og þær eru auðvitað
miklu fleiri, sem skipta miklu máli
fyrir menntakerfið og þá um leið
fyrir framtíð þjóðarinnar.
Á ársþingi áhugafólks um
skólaþróun var sértaklega rætt
um lýðræði í skólastarfi. Mér
veittist sú ánægja að fá að taka
þátt í þeim umræðum ásamt
Katrínu Jakobsdóttur. Við
ræddum um þá spurningu hver
ættu að vera áhrif nemenda,
starfsfólks, foreldra og stjórn-
valda. Hver á að ákveða hvað,
hvað er átt við með lýðræði í
skóla, hver hefur lokaorðið, hver
ber ábyrgð og svo framvegis. Að
sjálfsögðu voru ekki veitt
endanleg svör við þessum
spurningum og í raun eru ekki til
slík svör. Menntakerfið er í
stöðugri þróun og spurningar sem
þessar kalla á mismunandi svör
við mismunandi aðstæður. En eitt
er ljóst. Lýðræði innan veggja
skólans er mikilvægt. Ekki þó
þannig að sex ára börn kjósi um
það hvort þau eigi að læra B eftir
að þau hafi lært A. En skólastarf
er samstarf margra ólíkra aðila
sem hafa mikla hagsmuni af því
að vel gangi og til að laða það
besta fram þá er nauðsynlegt að
leitað sé eftir skoðunum sem
flestra. Skólastarfið er einnig
margbrotið í eðli sínu og gæði
þess verða ekki einungis metin út
frá einkunum nemendanna;
vellíðan þeirra, félagsfærni,
sköpunargleði og aðrir slíkir
þættir skipta ekki minna máli
þegar upp er staðið.
Það er stór ákvörðun sem
ríkisvaldið tekur þegar það grípur
fram fyrir hendurnar á foreldrum
og skyldar börn þeirra til að ganga
í skóla. Fyrir þeirri ákvörðun eru
til mörg rök, auðvitað mis sterk. En
ein þau sterkustu snúa að því að
við viljum búa í lýðræðisþjóðfélagi.
Ákvarðanir hvers og eins okkar um
sameiginleg mál snerta þar með
alla. Slíkt fyrirkomulag krefst þess
að þeir sem mega kjósa hafi
nægjanlega þekkingu og færni til
að geta kynnt sér að gagni þau mál
sem kosið er um. En þekking ein og
sér nægir ekki, það þarf líka að
þjálfa fólk í því að vera virkir
þátttakendur í opnu lýðræðislegu
samfélagi. Sú þjálfun þarf að fara
fram innan veggja skólanna.
Agi í skólastarfi og skólalýð-
ræði fara vel saman. Lýðræði í
skólastofunni þýðir í mínum huga
ekki að kennarinn ráði stundum en
stundum tapi hann í atkvæða-
greiðslum og allir fari út að leika.
Þvert á móti. Frelsi fylgir ábyrgð
og það er nauðsynlegt að það sé
snemma byrjað að kenna börnum
þá staðreynd. Lýðræði í skóla
þýðir að það er hlustað á nemend-
ur og foreldra þeirra og það sem
meira er nemendur og foreldrar
taka þátt í því að móta skólastarfið
og bera sameiginlega ábyrgð með
kennurum, skólastjórnendum og
stjórnvöldum.
Lýðræði í skólastarfi
Lýðræði í skólastofunni þýðir
í mínum huga ekki að kennar-
inn ráði stundum en stundum
tapi hann í atkvæðagreiðslum
og allir fari út að leika.