Fréttablaðið - 26.11.2006, Qupperneq 10

greinar@frettabladid.is
Mæðravernd er heilsuvernd og í eðlilegri meðgöngu á hún heima innan heilsu-
gæslunnar, en ekki á kvennadeild LSH eins
og var um árabil.
Meðganga og fæðing er eðlileg í 80% til-
vika. Á Reykjavíkursvæðinu njóta um 3.000
konur þjónustu mæðraverndar á ári hverju,
600 þeirra teljast í áhættumeðgöngu og þurfa
aukið eftirlit.
Miðstöð mæðraverndar tók við verkefnum LSH í
meðgöngueftirliti um mitt ár 2001. Í kjölfarið voru
gerðar skipulagsbreytingar í þá veru að mæðravernd í
eðlilegri meðgöngu var færð til heilsugæslustöðva með
fjölgun stöðugilda ljósmæðra. Við það breyttist hlut-
verk Miðstöðvar mæðraverndar í að sinna konum í
áhættumeðgöngu og vera faglegur bakhjarl mæðra-
verndar á heilsugæslustöðvum.
Þessar skipulagsbreytingar heppnuðust vel. All-
flestar konur í eðlilegri meðgöngu njóta nú þjónustu
ljósmæðra frá sömu heilsugæslustöð í mæðravernd og
ungbarnaeftirliti og jafnvel einnig í sængurlegu eftir
fæðingu. Þetta felur í sér aukna samfellu í þjónustu og
persónulegri tengsl aðila.
Ákvörðun um að færa þjónustu við konur í áhættu-
meðgöngu til LSH var tilkynnt formlega 9. nóvember
sl. og tók hún gildi sl. föstudag, 24. nóvember.
Þessi breyting felur í sér einföldun á þjón-
ustu við konur í áhættumeðgöngu. Þær leita
aðeins á einn stað í stað tveggja áður, en tæki
og tól og læknisfræðileg þekking á áhættu-
meðgöngu er fyrst og fremst staðsett á LSH.
Þessi tilhögun leiðir til aukins öryggis í
þjónustu við barnshafandi konur í áhættu-
meðgöngu, sem eru sterk rök, þótt vissulega
megi líta á málið frá fleiri hliðum.
Það má hins vegar gagnrýna hve skjótt
þessar breytingar hefur borið að og hve lít-
inn tíma starfsfólk og barnshafandi konur
hafa haft til að aðlagast þessari breytingu. Jafnframt
geri ég athugasemd við að á stuttum tíma hefur verið
lagt í miklar fjárfestingar til breytinga á húsnæði og
þjálfunar starfsfólks sem nú er hætta á að fari í súginn.
Á þeim fimm árum sem þjónusta við barnshafandi
konur í áhættumeðgöngu hefur verið flutt frá LSH til
Miðstöðvar heilsuverndar og síðan aftur til LSH, hefur
verið lagt í kostnaðarsamar breytingar á húsnæði, bæði
á Heilsuverndarstöðinni og nú í nýju húsi Heilsugæsl-
unnar í Reykjavík í Mjódd.
Það er það sem ég hef kallað stefnuleysi og sóun á
fjármunum, sem með fyrirhyggju hefði verið hægt að
koma í veg fyrir.
Höfundur er alþingismaður og varaformaður
heilbrigðis- og trygginganefndar Alþingis.
Mæðravernd í brennidepli
Á
tak sendiráðs Íslands í Danmörku til kynningar á
Jónasi Hallgrímssyni er athyglisvert. Á tvö hundr-
uð ára ártíð Jónasar Hallgrímssonar verður efnt til
margs konar viðburða á danskri grund sem draga
fram hans hlut í stjórnmálum, félagslífi og fagurfræði
– ekki aðeins Íslendingum til upprifjunar heldur líka Dönum.
Nýlega var vakin athygli á hvarfi Gunnars Gunnarssonar úr
danskri bókmenntasögu. Hann eins og nokkrir aðrir listamenn
sem sóttu þegnrétt í dönsku listalífi eru þar nú utan garðs, telj-
ast ekki með. Danir vita ekki af þeim.
Viðbrögð marga Dana á opinberum vettvangi við umsvifum
íslenskra fyrirtækja á danskri grund hafa vakið undrun hér
heima. Þjóðirnar tvær deildu kjörum í fimm hundruð ár og áttu
bæði fyrr og síðar viðskipti um býsna margt. Danskir og íslensk-
ir ráðamenn hafa enda margsinnis ítrekað mikilvægi þess sam-
eiginlega arfs sem við deilum með Dönum.
En eins og mörg Evrópuríki sem efldust undir einveldi kon-
ungsætta álfunnar og sóttu sér hráefni og auð í fjarlægar nýlend-
ur hefur Dönum gengið furðu illa að átta sig á hver tök þeirra
voru á hjálendunni Íslandi. Rétt eins og við höfum verið latir
til að greina hvaða þættir efldust í menningu okkar og vitund í
langri sögu undir handarjaðri stórvelda sem áttu hvert um sig
stórt valdasvæði nær og fjær: danska konungsríkisins, breska
heimsveldisins og síðast Bandaríkjanna. Sjálfstæði hafa menn
hátt um en vilja lítið skoða ósjálfstæðið, hvað þá skilja það.
Danir og Íslendingar gerðu vel ef þeir tækju saman sögu
þessa tíma þegar þjóðirnar deildu yfirvaldi, stjórnsýslu, við-
skiptastjórn og lögum. Með sameiginlegu átaki mætti kalla til
sveitir fræðimanna í ólíkum greinum, efna til nýrrar sögulegrar
rannsóknaáætlunar með samþættri vinnu og stýringu sem varp-
aði nýju ljósi á sameiginlega sögu okkar. Slík verk þekkjast en
eru fátíð. Almenn vitneskja um bönd og tengsl fortíðar eru oft
sterkur grunnur nýrra tíma. Sameiginlegur áhugi stjórnvalda og
menntasetra í báðum löndum á slíku átaki væri um leið dirfsku-
full viðurkenning á blóðskyldu landanna, lifandi tengslum þjóð-
anna fyrr og nú.
Á sínum tíma réðust háskólar á Norðurlöndum í stórt verk í
sögu miðalda, Kulturhistorisk Lexikon for Nordisk Middelald-
er. Hvergi er sameiginleg menning Norðurlanda betur greind
en þar. Sú kynslóð sem skóp það verk í tugum binda var ráðin í
að næsta skref í samstarfi þessu væri sambærilegt rit um sið-
skiptaöldina og upphaf einveldis. Það varð aldrei – því miður.
Sendiráðið í Danmörku og ráðuneytin hér heima hafa erindi
að sinna í danskri slóð. Við erum í félagi með Dönum – eigum
með þeim langa sögu og hollt væri, báðum þjóðunum til nokkurs
þroska og dýpri sjálfsskilnings, að hún væri rakin enn á ný og
skoðuð nýjum augum.
Dægilegra upphaf slíks þarfaverks, svo slett sé dönsku, væri
ekki hægt að hugsa sér en ár Jónasar Hallgrímssonar.
Dansk-íslenska
félagið
Alþjóðamálastofnun Háskóla Íslands hélt á föstudaginn
málþing um stöðu Íslands í
utanríkismálum. Þar talaði
Valgerður Sverrisdóttir utanríkis-
ráðherra. Ég heyrði ekki ræðu
Valgerðar en ég las ummæli hennar
sem birtust hér í Fréttablaðinu í
gær. Þar komst ráðherrann meðal
annars að þeirri niðurstöðu að við
Íslendingar hefðum nú meira
sjálfstraust en áður, að við stæðum
keikir á alþjóðavettvangi og því
ættum við að taka virkari þátt á
pólitískri hlið Evrópusamvinnunar.
Ég verð að játa að ég hef nokkrar
efasemdir um þessa nálgun á
umræðunni um ESB. Enginn efast
um að Ísland er hluti af evrópsku
þjóðafjölskyldunni, saga okkar og
menning er evrópsk og framtíð
okkar er evrópsk. Ákvörðunin um
að grundvalla samskipti okkar við
ríki Evrópu á samningnum um EES
er ekki hægt að túlka sem svo að
okkur hafi skort sjálfstraust til að
ganga í ESB. Það hefur einfaldlega
verið mat íslenskra ráðamanna að
íslenskum hagsmunum væri best
borgið með því samstarfi sem EES
býður upp á. Ég er því ekki
sammála Valgerði um að þetta
snúist um sjálfstraust eða sjálfs-
mynd. Það hafa ekki komið fram
knýjandi rök fyrir því að þjóðin
gangi í ESB, gallarnir við það að
ganga inn eru fleiri en kostirnir
sem því fylgja. Samningurinn um
evrópska efnahagssvæðið veitir
okkur að mestu sömu viðskiptakjör
eins og við værum hluti af ESB. Við
erum vissulega ekki fullgildir
þátttakendur í pólitíska starfinu í
Evrópu, það er augljóst. En
spurningin er þessi, viljum við vera
það, hvað er nákvæmlega unnið
með því og hverju er fórnandi fyrir
það?
Valgerður nefndi að það yrði
erfitt að ná samkomulagi um
sjávarútvegsmál við ESB. Þetta er
rétt hjá Valgerði og hér á landi hafa
hörðustu fylgismenn aðildar að
ESB haft á orði að vitanlega yrðum
við Íslendingar að afsala okkur
fullum yfirráðum yfir fiskveiðiauð-
lindinni ef við gengjum í samband-
ið. Þeirra mat er síðan það að ávinn-
ingurinn af aðild sé svo mikill að
hægt væri að réttlæta slíka
ákvörðun. Ólíklegt er að íslenska
þjóðin muni samþykkja slíka gjörð,
ég tala nú ekki um þegar viðbætast
stóraukin útgjöld ríkissjóðs til
Brussel og framsal á möguleikum
okkar til að reka sjálfstæða
peningamálastefnu. Hvað síðasta
þáttinn varðar er rétt að minna á
skoðanir hagfræðingsins Robert
Mundell sem kallaður hefur verið
guðfaðir evrunnar. Niðurstaða hans
var sú að það þjónaði ekki hags-
munum Íslands að taka upp evru.
Hlutverk evrunnar er bæði efna-
hagslegt og ekki síður pólitískt.
Sameiginleg mynt á að knýja áfram
pólitískan samruna ESB landanna.
Sameiginlegur seðlabanki og
sameiginlegir stýrivextir knýja á
um að ríkisfjármál aðildarlandanna
og efnahagsstarfsemin almennt séu
í miklum takt. Milton Friedman
benti réttilega á að það væri mjög
flókið mál þegar sjálfstæð ríki
gæfu út sameiginlega mynt sem
ólíkt gull- eða silfurfæti gæti misst
verðgildi sitt í verðbólgu. Hættan á
því að einstaka lönd lentu í
vandræðum og gætu ekki búið við
hina sameiginlegu vaxtastefnu
væri mikil. Sérstaklega gæti reynt
á þetta á næsta áratug eða svo
þegar nýju aðildaríkin tækju upp
evruna. Friedman, sem var flestum
mönnum fróðari um stjórn
peningamála, var ekki alltof
bjartsýnn á langtímahorfur
evrunnar. Eina raunhæfa leiðin til
að koma í veg fyrir þetta vandamál
er að auka og dýpka hinn pólitíska
og efnahagslega samruna ESB –
sambandsríki Evrópu sambærileg
við Bandaríki Norður Ameríku er
sú lausn sem upptaka evrunnar ýtir
undir. Þetta vita leiðtogar ESB og
því hafa þeir reynt að ýta á aukinn
samruna sambandins.
En vandinn er sá að þjóðir
Evrópu eru ólíkar innbyrðis og það
virðist sem svo að almenningur í
Evrópu líti fyrst á sig sem Frakka,
Ítali, Þjóðverja, Englendinga o.s.frv.
löngu áður en kemur að einhvers
konar sameiginlegri evrópskri
sjálfsmynd. Þetta kom skýrt fram
nú á dögunum þegar Frakkar og
Hollendingar felldu stjórnarskrár-
hugmyndir ESB í þjóðaratkvæða-
greiðslum. En sameiginleg evrópsk
sjálfsmynd er forsenda þess að
hægt sé að tala um evrópskt
lýðræði sem væri grunnur þess að
færa aukið vald til Brussel.
Sameiginleg evrópsk sjálfsmynd
þýðir meðal annars að það sé
eitthvert bindiefni sem gerir íbúum
Evrópu mögulegt að ræða saman út
fyrir eigin landamæri, gerir þeim
kleift að komast að sameiginlegri
niðurstöðu í kosningum sem taka til
allra þegna álfunnar. Það virðist
sem svo að þetta bindiefni sé til
staðar hjá stórum hópi evrópskra
stjórnmálamanna en því miður fyrir
samrunahugmyndir þeirra þá
virðist það bindiefni ekki ná til
almennings. Aukið valdaframsal til
Brussel án þess að til þess séu
lýðræðislegar forsendur mun aldrei
ganga upp. Þessi staðreynd stangast
augljóslega á við þarfir evrunnar.
Í ljósi þess að EES samningurinn
þjónar hagsmunum okkar vel er
ástæða fyrir okkur Íslendinga að
bíða rólegir og sjá hver þróun mála
verður í ESB á næsta áratug eða
svo.
Evran og lýðræðið