Fréttablaðið - 28.01.2007, Side 19

prógressíft að vera á móti glæpa-
sögum – sem ég held að sé ein-
hver misskilningur. Ég sé enga
ástæðu til að vera á móti ein-
hverju vegna þess að það er vin-
sælt alveg eins og það er engin
ástæða til að vera fylgjandi ein-
hverju vegna þess að það er óvin-
sælt.“ Hermann ku þó ekki vera
alveg hlutlaus í þessum efnum,
bróðir hans Jón Hallur hefur
verið kallaður „krónprins íslensku
glæpasögunnar“ og sjálfur hefur
Hermann í félagi við annan mann
skrifað glæpasmásögu sem birt-
ist í safnriti fyrir nokkrum árum.
Hermann hefst handa við að
rifja upp sögu reifaranna hérlend-
is og bendir blaðamanni á að upp-
hafsmaður íslensku glæpasög-
unnar hafi í raun verið Thor
Vilhjálmsson. „Hann þýddi Nafn
rósarinnar eftir Umberto Eco og
skrifaði síðar Grámosinn glóir. Ég
held að ég fari rétt með að hann
hafi fengið meiri útbreiðslu meðal
lesenda með þeirri bók. Samt er
þetta ekki endilega hans aðgengi-
legasta bók, þetta er mjög ljóð-
ræn saga með rangölum sem er
frábært að týnast
í.“
Hann segist ekki
munu loka fyrir
þann möguleika að
hann skrifi sjálfur
fleiri glæpasögur og
bendir á að það sé
ekki svo mikill
munur á þeim og
öðrum skáldsögum.
„Einhvern tíma
hafði ég þá hug-
mynd að munurinn á
glæpasögum og
öðrum sögum væri
sá að glæpasögur
hæfust á því að ein-
hver deyr en aðrar
bækur enduðu á því
að einhver deyr. Eða
missir vitið. Fagur-
bókmenntir enda ýmist á dauða
eða sturlun.“
Afmáð skil há- og lágmenningar
gátu af sér reifarann sem Íslend-
ingum hefur loksins lærst að
hampa. Hermann segist ekki lesa
mikið af slíkum bókmenntum en
segir að aðdáendur þeirra leiti að
goðsögum heimsins í frásagnar-
mynstri sem þeir kannist við og
njóti endurtekningarinnar. Rithöf-
undar séu síðan drifnir áfram af
ólíkri þörf, þar á meðal þeirri að
hafa áhrif á veröldina í kringum
sig.
„Ég hef brjálaða hjátrú um
áhrifamátt bókmennta,“ segir
Hermann, „raunar hreinræktaða
grillu“. Hann líkir þeirri trú sinni
við söguna af fiðrildunum sem
blaka vængjum á einum stað og
valda með því stormi annars stað-
ar á hnettinum. „Það eru alls
konar áhrif – óbein og ómælanleg.
Það getur svo margt gerst í sálar-
lífinu hjá fólki sem les bækur,
þær geta breytt hugmyndum
þeirra og smitast út í lífið þótt
aðeins örfáar hræður gluggi í
þær.“
Hermann heldur að kollegar
hans í rithöfunda-
stétt skrifi vegna
þess að þeir geti
ekki hætt. Trúin á
mátt bókmenntanna
hefur vitanlega
breyst með árunum
en Hermann er
bjartsýnn. „Auðvit-
að tel ég að skáld-
skapur hafi gríðar-
leg áhrif. Ég held að
hann breyti heimin-
um á hverjum
degi.“
Fólk hefur agnúast
út í jólabókaflóðið
og rætt um skort á
umræðu í tengslum
við bókmenntir ára-
tugum saman. Hermann segist
ekki kunna neina endanlega skýr-
ingu á því af hverju ekki hafi tek-
ist að breyta viðhorfinu en segir
að slík flóð séu ekki alveg óþekkt
í öðrum löndum og að þetta hafi
bæði jákvæðar og neikvæðar hlið-
ar – þótt hann hafi „ekki beinlínis
gaman að því“ sjálfur. „Það gæti
hugsast að þessi hefð væri hrein-
lega hentug út frá kapítalísku
sjónarmiði. Hefðin fyrir því að
gefa bækur í jólagjöf er bara
nokkurra áratuga gömul en hún
stendur að stórum hluta til undir
bókaútgáfu hér á landi. Stór hluti
bóka kemur út fyrir jólin en nú
eru alls kyns annars konar vertíð-
ir að bætast við, til dæmis í bók-
sölu fyrir ferðamenn á sumrin.
Draumalandið kom út í mars á
síðasta ári en sló samt í gegn og á
síðustu árum hefur komið tals-
vert slangur af bókmenntum á
öðrum tíma en fyrir jól.“ Her-
mann nefnir að íslenskir höfund-
ar megi þó vel við una að ein-
hverju leyti. Gæði hlutskiptis
þeirra sé vitanlega afstætt í sam-
anburði við kollega þeirra í öðrum
löndum. „Á Spáni er talsvert
erfiðara fyrir höfund að koma sér
á framfæri en hér og styrkir af
skornum skammti meðan aftur í
Belgíu, ef ég man rétt, og fleiri
löndum, er styrkjakerfið þróaðra
og betra en hér og hlutfallslega
meira fé veitt í það og höfundar
því ekki eins háðir markaðnum.“
Hermann nefnir í því samhengi
óvenju stuttan meðallíftíma
spænskra bóka. „Hann getur verið
styttri en líftími miðlungs líf-
seigrar bloggsíðu, í mörgum til-
fellum er hann um tveir mánuðir.
Bækurnar koma út, seljast illa í
nokkrum bókabúðum og eru send-
ar í endurvinnslu þar sem þær
eru tættar í strimla. Fæstar þeirra
rata á bókasöfn eins og hér er
yfirleitt reglan – þær hreinlega
hverfa af yfirborði jarðar. “
Hermann vinnur nú að skáldsögu
sem hann segir lokahnykkinn í
þríleik með sömu söguhetjum.
„Ég kallaði reyndar þá fyrstu, Níu
þjófalykla, smásagnasafn en
síðan flokkaði einn gagnrýnand-
inn hana sem skáldsögu og ætli
það sé ekki bara rétt hjá honum.
Ég er farinn að kalla hana skáld-
sögu líka – ég geri bara það sem
mér er sagt,“ segir hann bljúgur.
Hermann líkir síðan skáldsög-
unni glaðhlakkalega við „allsherj-
ar ruslakistu“ og segir marga
ólíka hluti rúmast innan hennar
nú sem fyrr. Hann kveðst ekki
vera búinn að lesa sig í gegnum
þann stafla af íslenskum skáld-
sögum sem komu út fyrir síðustu
jól en nefnir þó að hann hafi til
dæmis hrifist af bók Braga Ólafs-
sonar, Sendiherranum og sögu
Sölva Björns Sigurðssonar, Fljót-
andi heimur.
„Þótt það sé miklu frjórra að
líta svo á að skáldsagan sé komin
að fótum fram og við séum að
upplifa mesta hörmungarskeið
hennar fyrr og síðar þá er það
fyrst og fremst fyndin hugmynd.
Þegar maður lítur á þær bækur
sem komið hafa út að undanförnu
er það augljóslega ekki tilfellið.“
*
Oft á vorin haldin
eru héraðsmót.
*
Hermann Stefánsson
Jafnvel þótt eitt-
hvað rati á blað
sem einhver
hefur sagt merkir
það ekki að þar sé
komin manneskj-
an sjálf.