Tíminn - 23.09.1979, Qupperneq 16

16
Sunnudagur 23. september 1979

„Refurinn mun lifa okkur alla”
„Þetta er hann Sjeff. Hann er orðinn svo gamall aö hann heyrir ekki
þegar ég kalia á hann, þvi hann hefur ekki heyrnartæki eins og ég.”
Eitt sinn fór ég hér upp að
túngaröi til þess aö sækja mjöl-
poka sem bfll, sem var aö koma
úr kaupstað, haföi skiliö þar
eftir fyrir mig og rebbi kom
meö. Þegar ég haföi sett á mig
pokann, kom i ljós aö eitthvaö lá
ekki vel á karli, þvi hann fór aö
vepjast fyrir mér, beit i buxna-
skálmina mina og hékk þar og
þar fram eftir götunum. Þannig
gekk það hér heim allan hól, og
þegar heim kom slóst hann utan
i húsiö, en missti þó ekki takiö.
Þegar ég kom hér fyrir horniö,
slóst hann hins vegar svo hart
utan i aö hann missti takiö. Ég
lét þá af mér pokann og greip
hann, en hann náöi yfir úlnliöinn
á mér og var greinilega eins
fokvondur og hann frekast gat
veriö. Ég hugsaöi meö mér aö
ég stæöist þetta, en þó fór hann
aö jaga til hausnum og saga. Þá
stóöst ég ekki mátiö, greip hann
og stakk undir arm mér og
flengdi hann dágóöa stund, uns
hann spektist. Ég fór þá aö
strjúka hann og hann beit mig
aldrei eftir þetta.
Krakkarnir hérna máttu gæta
sin á honum, þvi ef þau voru aö
hoppa I paris, stökk hann stund-
um til, settist á steininn og bauö
kjaft, ef þau ætluöu aö taka
hann. Væru þau i fótbolta, átti
hann til að leggjast á boltann og
vildi ekki láta hann eftir, þótt
hann rambaði sitt á hvaö ofan á
honum. En á endanum varö ég
aö kála þessu”.
Kvikmyndað á greni
„Lengst hélt ég læöu, sem ég
ól i einn vetur hérna uppi á fjós-
lofti. Þaö geröi ég fyrir Ösvald
Knudsen, sem haföi áhuga á aö
kvikmynda grenjaskyttu aö
störfum. Ég hleypti þessari
læöu út um voriö og honum tókst
aö mynda hana meöan hún var
aö snuöra um og hringsnúast,
svona meðan hún var aö átta
sig. Hún var lafhrædd viö Ós-
vald, en hélt sig aö mér, þvi hún
þekkti lyktina. Osvaldur spuröi
mig hvernig ég næöi henni aftur
og ég svaraöi aö þaö yröi ekki
gert nema meö einu móti, — aö
farga henni.
„Og geturðu þaö?” spuröi
hann.
„Nei, en ég verö samt”,
svaraöi ég.
Mér leist ekkert á aö hægt
mundi að taka Ósvald meö á
greni, þvi þegar hæst stæöi leik-
urinn og hann byrjaöi aö kvik-
mynda, mundi refurinn auövit-
að heyra surgið i kvikmynda-
vélinni og allt fara i handaskol-
um. Auk þess væri helst eitt-
hvaö hægt að gera um lágnætt-
iö, þegar dimmast væri. Þó
féllst ég á aö taka hann meö
mér, ef sérlega heppilegt færi
gæfist.
Eitt voriö vildi svo heppilega
til aö ekki liöu nema fjórir tímar
frá þvi er viö lögöum af staö á
greni, þar til viö komum aftur
meö tvö dýrin og fjóra yrölinga,
en einn varö eftir 1 greninu og
tók viku aö ná honum. Ég var
meö þrjá boga i greninu og eitr-
aöi fyrir hann meö fuglakjöts-
bitum, en hann snerti hvorugt.
A sjötta degi þegar ég fór upp-
eftir, hugsaöi ég mitt ráö og á-
kvaö nú aö hrókera bogunum.
Þetta dugöi. Næsta dag var
hann i tveimur boganna. Hann
hafði veriö oröinn vanur aö ská-
skjóta sér á milli boganna og
varaöi sig þvi ekki á breyting-
unni. Þarna sést munurinn á
lundarfarinu I dýrunum.
Ég átti oft erfitt meö aö farga
yrölingunum. Stundum tók
maöur þá i poka, eftir aö þeir
höföu veriö innilokaöir i byrgöu
greninu langan tima. Þá hélt
maöur pokanum fyrir munnan-
um og gaggaöi matargagg.
Stundum kom fyrir aö þeir lest-
uðu sig þannig niöur i pokann.
Siöar kom svo Ósvald meö
okkur og viö lékum fyrir hann
alla grenvinnsluna. Mér þótti
hann stundum ekki nógu kröfu-
haröur um aö þetta væri allt
sem eölilegast, sagöi aö þetta og
hitt sæist ekki, og sjálfsagt var
þaö rétt hjá honum. En ég vildi
hafa þetta sem eðlilegast. Hann
náöi þvi ágætlega þegar bæöi
dýrféllu. Ég tróö ilæöunavirum
og hún sat hin settlegasta þarna
viö greniö og allt leit þetta mjög
eðlilega út”.
Að missa glæpinn
„Já, og aöra læöu ól ég hér
vetrarpart. Einhvers staðar á
ég mynd af henni, þar sem hún
er aö hnusa af tik sem ég átti og
lá þá á hvolpum. Tikin haföi
skipun frá mér aö hreyfa sig
ekki meöan myndin var tekin.
Þessi tófa var oft aö snudda og
valkóka hér i túninu og hér i
kring. En eitt sinn kom hér heim
maður úr Grindavik, sem sagö-
ist hafa séö tófu á ferli I grennd-
inni og hugsaöi sig ekki um, þar
sem hann var með byssu og
skaut hana. Ég minntist ekkert
á aö þessi tófa hefði veriö frá
mér. Ég var feginn aö losna viö
aö gera þetta sjálfur og auk þess
mátti gæta sin á þvi aö þaö kæm-
istekki i almæli að ég, sem heita
átti aö vinna aö eyöingu refa,
æli sjálfur upp refi, — og sleppti
þeim!”
Híbýlahættir
„A timabili var hér mikið af
ref, en nú eru liðin fimmtán ár
frá þvi ég vann sfðasta greniö.
Fyrr á tiö hefur veriö hér mikiö
af þessu. I Herdisarvik mundi
ég til dæmis geta enn fundið á
sléttum klapparhellum gildrur
meö gömlum útbúnaöi til refa-
veiöa. Þarna hefur veriö hlaöin
dálitil tóft úr hæfilega löguöum
steinum meö hellu yfir, sem
tengd hefur verið viö agn, svo aö
hún féll niöur, þegar tófa snerti
hana. Þetta er þarna mjög viöa.
Kennileiti eru og hér, sem
benda til gamalla grenja.
Merkilegt er þaö og, aö svo er
aö sjá sem tófan sæki I sum
greni öörum fremur. Þaö bendir
til þess aö þetta séu góöar ibúö-
ir. Tófur leggjast til dæmis
aldrei þar sem hætta er á aö
rigni á þær, eöa vatn kemst aö,
og tæplega, ef von er á sandfoki.
Akjósanlegast þykir þeim og
þegar á greninu eru tvennar eöa
þrennar dyr, svo velja má um
inn- og útgöngu. Þó eru mörg
greni hér, af tuttugu og tveimur
sem ég þekki, sem aöeins hafa
einar dyr. Tófan telur þaö lika
til kosta þegar grenismunninn
liggur nokkuö hátt, siöur aö
hann sé ofan I dæld, og ákaflega
kjöriö finnst henni ef utan viö
hæöardragiö er eihs og hring-
laga laut. Þá býöst tækifæri til
aöhlaupahringum greniö og ná
réttri vindstööu af þvi, svo víst
megi telja aö allt sé i lagi, áöur
en inn er haldiö. Lyktnæmiö er
alveg ótrúlega gott og heyrnin
frábær. Ég geri ráö fyrir aö
sjónin sé lika góö, en á hana
treystir hún ekki eins mikið.
Allur er varinn góður
„Fyrir kemur auövitaö, eins
og ég hef áöur minnst á, aö
tófan flytur sig, þyki henni eitt-
hvaö tortryggilegt á feröum og
mér er minnisstætt aö eitt sinn
lá ég á steindauöu greni, sem ég
þó þóttist viss um aö búiö væri I.
Það var ekki fyrr en ég sá aö
„Þá lagöist maöur fram viö grenismunnann, sisona, og gaggaöi matargagg...”
skriödreki haföi fariö nýlega
yfir klöppina rétt viö greniö, aö
ég áttaöi mig á aö henni haföi
þótt nóg um þann klukknaslátt,
tekiö sig upp og flutt. Ég fann
hana svo i greni, sem ég fyrr
haföi leitaö i og ekkert fundiö og
þar haföi ég þau bæöi”.
Refurinn lifir okkur
alla
„Ég þóttist taka eftir þvi um
það leyti sem ég var aö byrja
refaveiöar, aö kæmi styggö aö
ref, hljóp hann svo sem fimmtiu
metra, en stansaöi þá og leit viö.
Nú er þetta ööru visi. Nú taka
þeir á rás og hlaupa þindar-
laust. Þetta kenni ég hiklaust ó-
vaningum, sem eru meö riffla
og skjóta i sibylju á dýrin og
gera þau frá sér af hræöslu.
Þetta sýnir annars aö refurinn
kann aö laga sig aö breyttum
aðstæðum, eöa eins og sú mikla
refaskytta Theódór á Bjarma-
landi segir: „Refurinn mun
koma til meö aö halda alltaf
velli, þvi hann lærir jafnóöum
að sjá viö hrekkjabrögöum okk-
ar mannanna”.
Seinsóttur refur
„Það var eitt sinn aö maöur
sem vann hér aö sandgræöslu-
giröingunni sagöi mér, aö hann
heföi séö ref fara niöur meö
virnum rétt hjá sér hér uppi I
heiði. Nú, ég lagöi af staö I besta
veöri, hæglætis suöaustan golu
og bliðu um kvöld og á þennan
stað, þvi tófan gengur nokkuö
sömu slóöir og er all-vanaföst.
Þarna sat ég i eina tvo tima uns
langt var komiö fram yfir þann
tima dags, sem maöurinn haföi
veriö þarna og þvi hækkaöi ég
mig nú upp I heiöinni og fer
austur á svokallaöan Möngu-
selsgjáarbarm.
Þarna svipaöist ég um og var
allt meö dásamlegri spekt og
friði, lömbin á ferli til og frá og
fuglinn biandi, og þarna sat ég
til klukkan aö ganga ellefu og
sól komin vestur undir Jökul.
Ekki vildi ég samt fara heim,
eftir að hafa eytt svona miklum
tima i þetta og gekk nú uppeftir,
á svokallaða Suöur-Nauthóla.
Þvi er þannig fariö, aö þegar sól
skin úr átt sem maöur er óvanur
á annars kunnuglegt landslag,
sérmaður ýmislegt, sem maöur
ekki tekur eftir ella. Þannig
sýndist mér ég nú sjá móta fyrir
gamalli reiögötu eöa þvi um
liku, sem ég kannaðist ekki viö.
Ég var aö hugsa meö mér aö
liklega heföi þessi gata á sinni
tiö legiö frá Staöarhverfi viö
Grindavik til Keflavikur, þegar
ég sé hvar einn móri hendist
þvert yfir veginn.
Ég var þarna á bersvæöi, en
dálitlir hólar þó og þegar hann
hverfur yfir einn þeirra tek ég á
þansprett og fleygi öllu sem ég
haföi meöferöis, nema byss-
unni. Þegar hann kom f sjónmái
aö nýju, varö ég auövitaö aö
standa eins og dæmdur og horfi
á eftir honum hlaupa upp stóra
koliótta hæö. Þegar hann hvarf
enn tók ég aftur á sprett og þeg-
ar upp á hæöina kom, var þar
ekkert aö sjá nema auöa flesju,
nógu stóra þó til þess aö ég átti
aö sjá hann.
I þessu sé ég eins og sperru-
lagaöa gjótu vestanvert i hæö-
inni og i sama bili og ég lit á
þetta, þá kemur hann út. Eins
og nærri má geta haföi ég snör
handtök og skaut, varla nógu
vel miöaö þó, og þar meö lá
hann, en féll um leiö niöur I
spor, sem stefndi skáhallt niöur
aö gjótunni, og var þar meö
horfinn. Þegar ég kom þarna aö
sneri hausinn fram glenntur upp
i niutiu gráöu horn og því ekki á-
litlegt aö snerta hann. Ég varö
þvi aö fira á hann og sé I sömu
svifum hvar lambshaus liggur
við innganginn, — greinilega
markaður mér sjálfum og kom
þar vel á kauöa, mundi mörgum
þykja! En ekki var rebbi nógu
dauöur enn, þvi honum tekst aö
spyrna sér til meö afturlöppinni
og er þar meö horfinn úiöur I
gjótuna, en hún var eins og bý-
kúpulöguð og I sandbakka.
En ekki dugöi aö æörast, þvi
nú var von á læöunni. Ég settist
á milli þúfna og þar mátti ég
biöa til klukkan fjögur um nótt-
ina. Þá kemur hún og stansar,
þegar hún er komin i vindstööu