Ísafold - 17.03.1877, Page 1

Ritstjóri:
Bjökn Jónsson, cand. pliil.
Skrifstofa: í Doktors - húsi.
Prentsmiðja: Einars pórð-
arsonar.
Isafold.
irgangurinn, 32 arkir, kost-
ar lijer á landi 3 kr., er
greiðist í kauptíð; erlendis
4 kr., stök blöð 15 aura.
Sölulaun: 7. hvert expl.
Auglýsingar kosta 8a.línan
með venjul. meginmálsletri.
IV 5*
Reyltjavílt, laugardaginn 17. marzmán.
I8CT.
Skólamálið.
Eptir sira porvald Bjarnarson.
I.
Bleyrt hefi jeg menn, og það þá, er
skýrir þykja, telja það eitt af þjóðar-
einkennum vorum íslendinga, að vjer
ljetum við flestum nymæluin svo illa.
að þeir, er ekki þekktu til vor, mættu
ætla, að vjer mundum óðir og uppvæg-
ir, ef því væri fram farið að koma því
á, er vjer í orði höfum svo megnan ó-
þokka á; en að hitt væri ekki síður
einkenni vort, að bera með þolinmæði,
þótt ekki sje með þögn, flest af þessu,
sem \jer höfum hvað mest á móti haft,
ef að eins er hert í því að demba því
á oss nauðuga, og það þótt vjer sjáum
þegar það er á komið, að það er oss
ongu haganlegra, eða engu miður skað-
legt, en vjer höfðum við búizt, þegar
vjer sem frekast nauðuðum og gnödd-
uðum móti því. pví iniður held jeg,
að eitthvað sje hæft í þessu; en jeg
sje líka, að oss er nokkur vorkunn, þótt
svo væri, með því að um langar aldir
voru kveinstafir og kvartanir einar sam-
an þær einu varnir, sem vjer höfðum
móti öviturlegum ofríkisráðum. pvert
ofan í skynsamlegar tillögur þeirra
manna, er hvað bezt hafa haft vit á því,
hvað oss hagaði, hefir hver breytingin
annari óhaganlegri og skaðsamlegri
verið gjörð á vrnsu því, er oss hefir
varðað hvað mestu; menn hafa sjeð

(Framh.). Hann mátti varla orði npp
koma fyrir ekka, og bað skipstjóra þyrina
Croekston; kveöst rnundi segja af hið
1 jósasta um alit það, er hann vildi dylja.
Sveinninn kvað það satt vera, aö Crock-
ston væri frá Vesturheimi, og þeir báð-
ir. «Við erum og« mælti hann, «fjend-
ur mansalsins, en njósnarmenn erum
við eigi, og er okkur mjög fjarri skapi
að sííkja yður og selja skipið í hend-
ur Norðanmönnumu.
• Hvaða erindi áttuð þið þá hingað?»
mælti skipstjóri og gjörði sig hvassan
við sveininn. Hann hikaði við svarið,
en mælti síðan í örnggum róm;
• Viljið þjer lofa mjer að tala við
yður einslegu fáein orð».
Skipstjóri virti nú sveininn vand-
lega fyrir sjer. Andlitið var ofur-blíð-
legt og barnalegt, rómurinn mjúkur og
þýður, höndurnar mjallhvítar — og sást
það glöggt, svo óhreinar sem þær voru
— augun mikil og fjörleg. Fór nú
skipstjóra að detta margt í hug, oglítur
framan í Crockston. Hann yppti öxl-
um, en svaraði engu. Skipstjóri segir
hinar skaðlegu afleiðingar, en af því að
breytingin, af einræði þeirra, er völdin
höfðu, er komin á, þá er eins og allur þorri
manna telji það sjálfsagt, að óviturleg
skaðsemdarráð skuli standa um aldur
og æfi; af löngu ófrelsi er sem kominn
sje á oss sá herfjötur ánauðarandans,
að oss sje fyrirmunað að kippa í lag
neinu því, er heimskulegt einræði stjórn-
enda vorra, hjerlendra og útlendra, helir
þröngvað upp á oss, og þótt vjer nú
að miklu leyti höfum fengið föng og
ráð til þess, ef vjer að eins hefðum
viljann til þess.
Ein af þeim breytingum, sem menn
almennt hugðu mjög illa til, var sú, er
skóli vor var fluttur til Eeykjavíkur,
þrátt fyrir mótmæli merkustu manna
landsins og allra þáverandi kennenda
skólans, er spáðu því, að ekkert gott
munda standa af breytingunni; og jeg
ætla, að hver, sem óvilhöllu auga vill
líta á ávextina af veru skólans í Eeykja-
vík, hljóti að kannast við, að á góðum rök-
um hafi verið byggður kvíði kennendanna
við Bessastaðaskóla og óhugi lands-
manna, sem megn var þá og allvíða mun
enn enguminni; ogjeg veit með vissu,
að mýmörgum Norðlendingum þykir
fyrir engar sakir jafnmikill sviptir að
skóla sínum, sem fyrir þær, að eiga
einskis úr kosti með að afla almennrar
menntunar sonum sínum, annars en
þess, að senda þá í skóla til Eeykja-
víkur. Afgóðum rökum, mörgum sorg-
sveininum að koiua með sjer og geng-
ur að ká-etudyruni síuum, lýkur upp
hurðinni og segir; «Gjörið svo vel að
ganga inn, mær!.i Sveinninn var áð-
ur lölur sem nár, en stokkroðnaði nú
út undir eyru, er skipstjóri ávarpaði
hann þannig, og hrundu honum tár.
• Verið óhrædd, verið óhrædd, mær!»
mælli skipstjóri og gjörði sig þýðan í
máli. »Gjörið svo vel að segja mjer,
hverjir atburðir til þess liggja, að jeg
á þeirri sæmd að fagna að hafa föru-
neyti yðar». Mærin kom sjer eigi að,
að svara, en herti upp hugann, er hún
sá skipstjóra bliðau á svip, og tók þann-
ig til máls.
«Herra skipstjórin mælti hún, «áform
mitt var að reyna að ná f'undi föður
míns, sem er í Charleston, eu sú borg
er nú í herkví bæði á sjó og landi,
svo sem yður er kunnugt. Sá jeg, að
eigi mundi auðið að komast þangað,
og fjekk mjer það mikillar áhyggju og
hugraunar. Jeg frjelti þá, að Höfr-
ungnr ætlaði að brjótast inn um her-
skipagarðinn, og neytli því alira bragða
til þess að uá fari með skipi yöar.
Fvrirgefið mjer, að jeg hef tekið mjer
17
legum dæmum þrjátíu ára reynslu, eru
menn ekki að eins nyrðra, heldur víðs
vegar um allt land orðnir sannfærðir
um það, að það er ekki vinnanda fyrir
vist skólans samtýnis við æðstu yíir-
völd landsins, að hafa hann í Beykjavík,
svo gjörðri sem hún er; því reynslan
hefir sannað, að skólinn hefir tapað
nærfellt engu minna, en bærinn heflr
ábatazt, en allir vita, að það hefir verið
afar-mikið; en um það blandast engum
góðum íslendingi hugur, að fremur sje
þörf á að hlynna að þessari einu mennta-
stofnun landsins, en að bænum. Sumir
kunna að gangast mikið fyrir því, hvað
Eeykjavík heíir farið mikið fram með
þjóðernisbrag eða íslenzku síðan skól-
iun kom þangað, og telja við því hætt,
að henni knnni að hraka aptur, ef hann
færi þaðan; en það er eigi tilvinnanda
fyrir íslenzkuna alla á Eeykjavík að
eiga það á hættu, að hún enn um lang-
an aldur eitri fyrir þjóðinni upprenn-
andi sonu hennar, þá er verða eiga á
síðan leiðtogar þjóðarinnar til góðs,
eptir því sem þeim vinnst menning tii.
En nú er ný út komið álit nefnd-
arinnar í skólamálinu, og er af því auð-
sætt, að sú nefnd er ekki samdóma öll-
um þorra landa sinna um það, að skól-
inu sje óhaganlega settur í Eeykjavík,
því hún gjörir beinlínis ráð fyrir því, að
latínuskólinn ávallt skuli vera þar, og
vill svo til hagræðis við kennsluna hafa
real-skóla þar líka, er hann kemst á;
far að yöur fornspurðum, en jeg var
hrædd um að þjer inunduð eigi
veita mjer bæn mína, ef jeg segði
eins og var». — “þjer getið rjett til
um það» mælti skipstjóri. — «}>á fór
vel, að jeg bað yður eigi um það»,
svaraði hin unga mær, og var nú
nokkuð hreifari en áður.
Skipsljóri gekk um gólf með kross-
lagðar hendur. Siðan nam hann slað
og tók tit að yfirheyra meyna betur.
• Hvert er nafn yðar?», mælti hann.
— «Jenny Hallibourt». —- «Faðir yð-
ar rnun vera frá Bo3ton». — «Já». —
«Og þó er þessi Norðanmaður í styrj/-
aldarvastri í einu af Suðurríkjunurn;
hvernig víkur því við?». — »það stend-
ur svo á því», mælti slúlkan, »að faðir
minn situr ( dýfiissu. Hann var
staddur í Charleston, er ófriðnurn
laust upp og Sunnanmenn stökktu
stjórnarliðinu burt úr kastalanum þar í
borginni. Skoðanir föður mlns bök-
uðu honum reiði þrælamanna, og Ijet
Beauregard hershö.fðingi taka hann og
setja í varðhald, þótt fjarri væri öllum
iögum. Jeg var þá stödd á Englandi,
hjá gamalli framdkonu iniuni þar, og