Ísafold - 23.03.1877, Side 2

22
komið rneð nokkurs konar ágreinings-
atkvæði: «því að», segir hann í brjefi
því, "jeg vil ekki að mál þetta komi svo
til stjórnarinnar, að hún sjái ekki það
sem hún getur heimtað af mjer sem
biskupi landsins, að jeg hafi fullkomið
yfirlit yfir það í heild sinni, því að eptir
}>essari embættisstöðu minni hvílir ekki
einungis sú skylda á mjer að leggja
það til sem miðar til þess að fullkomna
prestaskólann, heldur og að hafa tillit
til þess, að þessi fullkomnun standi í
nokkurn veginn rjettu hlutfalli við þau
kjör, sem presta-efniu geta átt von á
að af-loknu guðfræðisnámi sínu». Nú
kemst jeg í standandi vandræði með
þetta rjetta hlutfall milli fullkomnunar
prestaskólans og kjara þeirra, erpresta-
ofnin eiga í vændum að afloknunám-
inu. Af því að biskup hefir sagt þetta,
kynni það að virðast ókurteist af mjer
að segja, að það sje hrein lokleysa að
tala um rjett hlutfall í þessu efni; en
sje það ekki lokleysa, þá er ekki nema
annað til, og til þess fæ jeg mig aldrei,
að trúa því, að æðsti kennandi lands-
ins, fósturfaðir þessarar þjóðlegu stofn-
unar, sem menn hugðu svo gott til og
vonuðu svo góðs af, að hann sje svo
ræktarlaus við menntun og vísindi, að
hann meti þau svo lítils í sjálfu sjer,
að hann hafi þá húsgangs-sál að segja:
«i Nei, bíðið við piltar, kostið ekki allt
of miklu upp á nám yðar; lítið er í
aðra hönd, brauðin smá, sníðið þekk-
inguna eptir tilvonandi tekjunum».
Svo sem dæmafróðir menn vita, liefir
margt skeð í forneskjunni; eitt af þeim
fornu dæmum er það, að einu sinni
vildi maður verða prestur, og átti, eins
og í því landi var siður til, að láta
biskup reyna sig í guðfræði. Maðurinn
vissi ekki hvað mörg voru sakrament-
in, en af því að brauðið var svo ógn-
ar-fátækt, þá þótti biskupi hann kunna
það hið góða skip sitt og menn stna í
hættn, til þess að hjálpa henni til þess.
«það er áform hans» mælti Crock-
ston, «og mjer finnst eigi mega minna
vera, en að þjer þökkuðum honum fyr-
ir yður, fröken Jenny».
cHann á mikið meira skilið en
þakklætið lómt fyrir annað eins og að
tarna», mælti hin unga mær og var
sem í þriðja himni; «hann er mak-
legur vináttu minnar og virðingar,
meðan jeg lifi».
Og hún stökk þegar út úr káet-
unni til að ná í skipstjóra og tjá
honum innilegustu hjartans þakkir fyr-
ir veglyndi hans og drengskap.
«Nú á jeg von á að allt fari að
lagast smámsaman» mælti Crockston
i hálfum hljóðum og brosti í kamp.
James Playfair var að ganga um
gólf á þilfarinu og átti sjer einskis
von. Brá honum því heldur en eigi
í brún, er hann sá meyna stefna rak-
leiðis til sín, og það heldur hvatlega,
og með tárin í augunum. Hún rjetti
honum hendina undir eins, horfði fram-
an í hann með bros-hýrum þakklætissvip
og mælti: «Jeg fæ eigi orðum að kom-
nóg. — Mundi biskupi vorum þykja
þossi maður «hæfilegur» til hinna rýr-
ustu brauða hjer á landi? jeg er visa
um að það þætti lionum okki, og þó
er synd að segja, að hann hafi verið
of hoimtufrekur í þekkingarkröfum til
lærisveina prestaskólans. f>að, að margir
ágætir prcstar hafi komið af presta-
skólanum eptir 2 ára þarveru, sannar
ekkert um vanþörf á, að námstíminn sje
lengdur um eitt ár, allrasízt ef maður
hefði leyfi til að rengja, að þeir væri
margir, sízt fleiri en þeir, er á jafn-
löngum tíma hafa komið ágætir úr Bessa-
staðaskóla, og var þó almennt viður-
kennt, að þar væri ónóg guðfræðis-
kennsla. J>að er auðvitað alveg sönn
saga, er herra Benedikt Gröndal sagði
oss um árið í Gefn, að menn gæti orðið
ágætir prestar, þótt þeir hefði ekki gengið
á neinar kennimannlegar vísindastofn-
anir; en ágætið verður ávallt undan-
tekning, því allt ágætt er fágætt* 1. Apt-
ur er hitt alveg víst, að góð guðfræðis-
menntun getur gjört svo mikið að verk-
um, að mestu líkindi eru til, að liver
sá, er hennar nýtur, verði viðsæmandi
prestur, engu síður «hæfilegur» í hin
fátækustu brauð á landinu, en hin tekju-
mestu. Eða mundi sá prestur, er tek-
ur að sjer að þjóna einhverju af hiniun
örfátæku prestaköllum á landinu, verða
sælli fyrir það að vera ofan á örbyrgð-
ina í líkamlegum efnum snauður allra
góðra fræða, þekkingar og menntunar?
Sje svo, þá er það nú nýorðið ósatt,
sem lengi hefir verið satt haldið, að
mennta-iðkanir væri athvarf og hugar-
1) Á Valþjófstaðar-veitingunni er reyndar svo
að sjá, sem maklegleika-ágætið sje nú
orðið all-fljótfengið, því ætla má, að sá kandi-
dat sje að maklegleikum ágætur, er fær
3 árum eptir embættispróf embætti fyrir
prcsti meíra en 20 ára gömlum, sem alla
daga befir þótt góður prestur og stakur
sæmdarmaður.
ið þakklætishug mínum til yðar, herra
skipstjóri, fyrir veglyndi yðar við mig,
sem yður er með öllu ókunn og bafði
aldrei búizt við slíkum drengskap».
Skipstjóri vissi eigi, hvaðan á hann
stóð veðrið, og fer að mæla sig undan
þökkunum, en mærin greip fram í og
ijet dæluna ganga. «þjer ætlið að stofna
yður i margfaldan háska min vegna og
ef til vill vinna yður til meins og tjóns,
og það ofan á allt annað gott, er þjer
hafið mjer auðsýnt, þar sem þjer hafið
veitt mjer far með yður, og það með
þeim drengskap og knrteisi, að slíku
hefði jeg aldrei búizt við•.
«þjer megið eigi misvirða við mig,
fröken Jenny, þótt jeg segi yður eins og
er, að jeg skil ekkert í, hvað þjer get-
ið átt við ; jeg liefi eigi farið öðruvfsi
að við yður, en hver sæmilega mennt-
aður maður mundi gjört hafa í mínum
sporum, er kona var annars vegar, og
á jeg alls eigi skilið, að þjer sjeuð að
þakka mjer fyrir það».
«Yður er eigi til neins að mælast
undan, herra skipstjóri» mælli Jenny.
«Hann Crockston er búinn að segja
mjer allt saman».
ljettir þeim, er eigavið mótdrægt að búa.
Biskupinn vill, og er það sanngjarn-
legt, að nokkrum ölmusum sje íjölgað
við prestaskólann, ef námstíminn verði
lengdur, því annars mundu margir stú-
dentar neyðast til að leita sjer atvinnu
með tímakennslu. Jeg ber engan kvíð-
boga fyrir því, að þingið, sem hefir
sýnt svo frábært örlæti við embættis-
menn landsins, alla nema prestana, muni
aldrei hafa þá stjett svo útundan, að
þeir synji um nokkur liundruð krónur
í námsstyrk handa prestaefnum. Allt
öðru máli er að gegna um það, er hann
í optnefndu brjefi sínu fer fram á það
að samliliða fjölgun ölmusna á presta-
skólanum yrði einnig að veita miklu
meira fje en nú til að bæta öll hin
rýrari brauð, svo þau yrði aðgengileg
og lífvænleg fyrir presta-efnin». Eru
þau sem nú eru óbætt ólífvænlegri fyrir
vel menntuð presta-efni en illa upp-
frædd? Sje ekki svo, hvers vegna er
þá biskup að binda nauðsynlegar um-
bætur á kennslunni við prestaskólann við
þetta skilyrði, sem er jafnóskylt og mjer
finnst þetta vera. Eg get svo góðs til
þeirra, er fara á prestaskólann, að þeir
telji sjer meira nám nytsamra fræða
ábata en ekki álögu, og að ekki þurfi
að kaupa þá til þessa námsins með
fyrirheitum um svo og svo kauphá em-
bætti ofan á það sem þeim er veittur
styrkur til að nema; sízt ætla eg þingið
skylt til þess, að fara að sinna slíku
kvabbi, meðan ekki er búið að leiða
ljós rök að nauðsyn nýrra íjárframlaga.
J>að sannar ekkert, þótt árum saman
standi prestlaus svo og svo mörg brauð,
þegar menn vita, að yíirstjórn kirkj-
unnar lijer á landi árum saman skellir
skolleyrunum við jieim tillögum, sem úr
ýmsum áttum hafa komið um þörfina
á því að gjöra haganlega breytingu á
skipun prestakalla og tekna þeirra.
«Er það svnna lagað, h«fir Crock-
ston sagt yður allt saman? En þá á
jeg því bágra með að skilja í, hvað yð-
ur gengur til að stökkva upp úr káet-
unni yðar, til þess að þylja yfir mjer
ræðu, sem . . . .» Hjer kom hik á
hann, sem hann vissi eigi hvernig hann
ælti að komast úr þessari klípn; hann
mundi glöggt, hvað ónotalega haun haí'ði
tekið undir við Crockston; en Jenny
gaf honum eigi tóm til að halda áfram
og bar óðan á: «Herra James», mælti
hún, «jeg ætlaði mjer upphaflega til
Charleston í þeirri von einungis, að
þrælamennirnir mnndu eigi, þótt illir
sjeu, meina mjer að vera hjá föður
mínum í dýflissunni. Að komast aptur
til Englands hafði jeg aldrei iátið mjer
detta í hug, en úr því að þjer eruð svo
veglyndur, að þjer ætlið að ná honum
föður mínum úr dýflissu og láta einsk-
is ófreistað lil að koma honum undan,
getjeg eigi bundist hjartanlegustu þakk-
ar-orða við yður, og þjer megið til að
lofa mjer að taka í hendina á yður».
(Framh. stðar).