Ísafold - 29.04.1877, Blaðsíða 2

34
gætt, að einmitt úr þorl.höfn og Sel-
vogi kemur áriega fullur skipsfarmur
af Spánar-saltfiski, og auk þess mikið
af lýsi og gotu, sem er eign ekki
einungis nærsveita-manna, heldur líka
Rangæinga og Skaptfeliinga, þá g.etur
enginn, sem vill hugsa með greiud og
skynsemd, efazt um, að verzlun geti
staðist og blómgvast á þessum stað,
og meira að segja staðið jafnfætis
hinni ónógu Eyrarbakka-verzlun með
tímanum. Eins er það fullvist, að
hver og einn bænda úr Árnessýslu
austan Ölfusár mundu verzla, að
minnsta kosti með fisk sinn f þorl,-
höfn, ef verzlunin þar yrði ekki verri
en á Eyrarcakka, því það yrði þeim
mun hægra og umsvifa-minna. En
þar sem segir svo, að vjer Ölfusingar
þurfum eigi verzlunar í þorlákshöfn
«af þvi að vjer höfum sumarlangt
næstum daglegan samgang við Reykja-
vík», þá er svo þýðingarlausri og
rangri ástæðu auðsvarað; því þótt Ölf-
usmenn kunni kringum ár 1845 að
hafa verið svo ráðlausir, að misbrúka
bjargræðistíma sinn lil «næstum dag-
legra» ferða til Reykjavíkur, þá er
ekki þar með sagt, að þeir þurfi að
vera eða sjeu þeír heimskingjar nú;
að minnsta kosti ættu alþingismenn
vorir ekki að livetja til, að við halda
slíkri ósvinnu. En þótt þessi þing-
maður ekki hefði tekið sjer þessa
skaðlegti heimsku sár-nærri, þá hefði
hann þó átt að geta sjeð það, að
hægra er fyrir Selvogsmenn, Ölfusinga
og Grafningsmenn, að sækja korn á
vetrum til torl.hafnar, því á þeirri
leið er engin lækjarspræna og enginn
fjallvegnr, sem teljandi sje, heldur en
að sækja yfir Hellisheiði, sem opt er
bráð-ófær, en til þess eru menn
neyddir á hverjum vetri vegna korn-
skorts á Eyrarbakka bæði vetur og
sumar. fess ber enn fremur að geta
í sambandi við þetta atriði, að 1845
var verzlun vor miklum mun minni,
en hún er nú, og verður því að lita
öðrum augum á þetta atriði nú, held-
ur en fyrir 80 eða 40 árum, er hjer
var t. a. m. lítil og ófullkomin salt-
fisksverzlun.
Önnur aðalástæða þingmanns Barð-
strendinga málinu til falls er sú, að
höfnin sje vond, og byggði hann
þessa ástæðu sína á sögu, sem stæði
prentuð í Reykjavíkurpóstinum 1847,
og sem hann sagði frá á þinginu (sbr.
Alþ.t. 1875, bls. 209). En jeg verð
að láta menn vita, að hvernig sem
upprunalega kann að slanda á sögu
þessari, þá er rangt frá henni sagt,
og hún er í þeim atriðum, sem þing-
maðurinu byggir ályktun sína á, gjör-
samlega ósönn. Þeir menn eru marg-
ir lifandi, sem með eigin hendi rjeru
þetta nefnda amerikska viðarskip upp,
og eru margir þeirra álitnir vandaðir,
greindir og minnugir menn. þeir hata
góðfúslega sagt mjer söguna og öllum
borið saman, á þessa leið: Dm nokkra
daga sást skip þetta óglöggt suður í
hafi, en einn morgun sást það nokkru
nær; fóru tvö róðrarskip þá að for-
vitnast um það, og komu aptur og
sögðu tíðindin. Daginn eptir varð
ekki af neinum afskíptum um þetta,
eu næsta dag fóru menn alskipa úr
l'orlákshöfn úl til skipsins, og rjeru
það til lands. þá er til lands kom,
var þvi ekki lagt við neilt akkeri, ekki
svo inikið sem bátsstjóra, en það var
róið upp að klöpp, sem «Sýsla» er
nefud, sem liggur fyrir vestan leguna,
og lest þar með kaðli við stórgrýti á
landi uppi, og það svo nærri klöpp-
inni, að ganga málti um fjöru þurr-
Uii» fótum af «Sýslu» út á skipið.
þannig var það affermt á etuttum
tíma, en var gvo látið liggja þarna
kyrrt viö þessa landfesti, og stóð á
klöppinni, þartil hófst snðauslan veður
með allmikilli ylgju ©g brimi; þá tók
skipið að brotna smátt og smátt við
klöppina, og gálu menn hirt ílakana
og fest og bjargað jafnóðum og þeir
brotnuðu, og þótti það heppilegt, að
öllu varð svo hagað, að ekkkert af
skipinu misstist nje tók út"1. Hvað
sannar svo þessi saga annað en það,
að mennirnir, er unnu að uppróðri
skipsins og affermingu, gátu svo að
kalla leikið sjer að þvi?, svo var sjór-
inn spakur á Ðorlákshafnar-Iegu; og
til þess að„þeir væru vissir um, að
skipið kæmi að landi þar sem nóg
væri aðdýpi, svo það gæti legið á þurru
um fjöru, rjeru þeir skipið vestur af
legunni, og bundu við klöpp ( flæðar-
máli, sem skipið hlaut að brotna á,
þegar vindur hófst af hafi og ylgja
kom ( sjóinn. Ef þingmaðurinn hefði
vitað þessa sögu, eins og hún er sönn
og rjett, svo sem hjer er frá sagt,
hefði hann að hkindum byggt minna
á henni, því það er að minnsta kosti
óskiljanlegt, að nokkrum manni með
meöal-greind geti þótt það undrum
sæta, að skip, sem bundið er á flúðir,
geti brolnað i brimi, eða að skip geti
lent á flúð í fjörunni, þegar það er
bundið á hana, eða að nokkrum geti
þótt höfnin í Þorlákshöfn óhætileg
vegna þess, að finna má flúðir á litl-
um bletti í sjálfu flæðarmálinu. (Það
má einnig finna flúðir í flæðarmáli við
sjálfa Reykjavíkur-höfn fyrir austan
lækjarósinn). Skyldi svo vera, að
þessi sögulestur þingmanns Barðstrend-
inga hafi haft áhrif á úrslit málsins,
kalla jeg það hraparlegt, og naumast
samvizkusömum þingmanni samboðið,
að fara svo fljótfærnislega yfir eitthvert
mál, að hann sökum rannsóknarleysis
verkar á atkvæði þingsins með ósönn-
■um sögum. Að ekki megi löggilda
verzlunarstað í þorlákshöfn vegna þess,
að Þorlákshafnar-eigandinn hafi «ekki
verið heyrður um, hvort hann leylðí,
að þar væri stofnað kauptún», er
hugsað og talað hreint út í bláinn og
svo einfaldlega, að mig furðar það
stórlega um jafn-skynugan mann sem
þingmann Barðstrendinga. (Fr.h. sið.).
Um g'tií'iiskjpsí'erðiruar
kringiim lantiið.
|>ó margt sje búið að rita um þetta
mái og sjer í lagi ( ísafold III 31 vel
sjeu teknir fram fyrirkomulugs-gallarnir
á ferðum þessum, þá er þó einn gall-
inn eptir enn, og er hann ekki hvað
minnstur. þetta vildi eg leyfa mjer að
sýna fram á.
Gufuskipið Díana er upphaflega
smiðað til brúkunar við herfiota Dan-
merkur, og er því tiihögunin á því svo,
að það hefir mjög lilið lestarúm í sam-
anbutði við stærð sína, og það meira
að segja svo litið, að þó það hefði
fnllan farm allar ferðir sinar fram og
1) |>eir fjórir menn, sem glöggast og ná-
kvæmast kafa sagt mjer söguna eru þessir:
Símon meðhjálpari Jónsson á Bjarnastöðum,
Sæmundur sýslunefndarmaður Sæmundss. á
Reykjakoti, Magnús bóndi Ólafss. á Ósgerði
og Óiafur Jónsson fyn'um bóndi á þorgríms-
stöðum; störfuðu allir þessir að uppróðri
skipsins, og uppskipuninni úr því.
aptur og attk þess talsvert af farþegj-
um, hlýtur það að verða einlægt ómagi
landsins og póststjórnarinnar dönsku, og
það slæmur ómagi. það er óhætt að
Sullyrða, að hægt er að fá gufuskip,
sem hefir fjórfalt lestarúm á við Díönu,
en er eigi kolafrekara nje mannfrekara
en Díana þessi. Ætlist maður nú ein-
ungis svo á, að skip, sem ekki kostar
meira að gjöra út en Díana, geti flutt
150 lesturn meira af vörum fram og
aptur í þrem ferðum lil og frá íslandi,
og reikni maður 100 kr. flutningskaup
af hverri lest fram og aptur, sem er þó
of lítið, þá gefur þetta 15000 kr. meira
af sjer en Díana, og er það nóg til
þess að borga árstillagið úr landssjóðn-
um til gufuskipsferða kringum landið;
þar að anki mundi slikt skip geta fiutt
meira hafna í milli í landinu sjálfu, og
gæfi það einnig nokkuð af sjer; það
mundi jafnan hafa svo mikið rúm, að
það þyrfli ekki að neita slíkum send-
ingum. þannig næði það miklu betur
þeim lilgangi, að vera landinu til gagns,
svo sem vera ber. þetta hygg eg nóg
til þess að sýna, að Díana er alveg ó-
hafandi til gufuskipsferða kringnm ís-
land, og einnig nóg til að vekja at-
hygli alþingis á þvf, að verja ekki fje
landsins til að gjöra út skip, sem aldrei
getur borgað sig; það er likt og að
halda hjú það, sem ekki er matvinn-
ingur. Og liklegt er að öllum sje full-
ljóst, að nóg sje annað með landssjóð-
inn að gjöra, en að vera að fleygja
nokkru af honum á þenna hátt í sjó-
inn. G. L.
Flateyjar framfarastofiiiin og
bókasafn.
Eins og þjóðkunnugt er, er «Flat-
eyjar framlarastofnun» og bókasafn,
sett á slofn af síra Ólafi sál. Sivertsen
prófasli ( Fíatey og konu hans Jóhönnu
Friðriku, á giptiugardegi þeirra bjóna
6. okt: 1833, með þeim skilmálum, að
stofnunin og bókasafnið skyldi vera æf-
inleg eign Flateyjarsóknar, og vera und-
ir umsjón sóknarpestsins, hreppstjór-
ans og tveggja annara valinkunnra
manna; en fyrir því mun eigi ráð gjört
í stofnunarskránni, að svo getifariðmeð
tfmanum, að enginn verði þess um
kominn að sjá um stofnunina. En nú
er sagt að þegar muni að því komið,
því heyrzt hefir, að eigi muni sembezt
hirðing á bókunum og þær endafarnar
að týnast burtu úr safninu. Sje svo,
er það óþolandi, þegar nú þar á ofan
við safnið bætast öll handrit Gísla
Konráðssonar, er eptir samningnum við
hann 1851 átti að vera þess eign ept-
ir hans dag, gegn því, að honum værí
sjeð fyrir framfæri svo lengi sem hann
þyrfti með. INú er þá að ráða úr,
hvernig nú á að fara með safnið, því
efnahagur stofuunarinnar mun eigi vera
svo sterkur að geta launað bókaverði