Ísafold - 23.06.1877, Blaðsíða 2
50
hag\ að vaka yfir tíundarframtali bænda,
og Arnljótur prestur finnur það víst
manna bezt, hversu illa að sómi sjer á
prestum vorum þau ofurljótu nöfn, er
hann velur þeim mönnum, sem hnýs-
ast eptir tíundarframtali manna og- at-
vinnu-ágóða þeirra.
Hefir ekki nefndin fundið til þess, á-
samt öllum þorra landsmanna, hversu
ósanngjarnlega að prests- og kirlcju-
gjöld leggjast nú jafnt á ríka sem fá-
tæka? að jeg taki til dæmis lambsfóð-
ur og ljóstolla. — Arnljótur prestur
finnur nú má ske ekki þessar misfell-
ur, þar sem hann vill láta hina fátæk-
ustu búendur gjalda jafnháan ábúðar-
skatt af jörð sinni eins og þann rík-
asta, ef þeir búa á jöfnu hundraðatali,
því þó hann ætli aukaútsvörunum að
jafna það, ætla jeg að svo geti ekki
orðið, þegar fátæklingurinn Arnfinnur
býr í útsvarsþyngsta hrepp, en ríkis-
maðurinn Arnljótur í nágrannahrepp,
sem er hinn útsvarsljettasti, þá ætla
jeg að auka-útsvarið geti orðið jafnthjá
þeim báðum.
Jeg er Arnljóti presti samdóma um,
að það væri mjög æskilegt, að allt
lausafjárframtal gæti í burtu fallið, en
mjer þætti það líka jafn-æskilegt, sem
þó hvorki Arnljótur nje nefndin hefir
stungið upp á, að allt jarðamat eða
hundraðatal jarða gæti burtu fallið, og
hefir Friðrilc prestur í Akureyjum fært
greinilegar ástæður fyrir því í riti sínu:
„Fjárkláðinn og jarðamatið“; það þarf
bæði opt að ítreka jarðamat, ef vel á
að vera, og líka mun það ætíð þykja
talsverðum ágöllum undirorpið.
Jeg get ekki betur sjeð, en að af-
gjald jarðanna, þó á því kunni að vera
ýmsar misfellur í ýmsum sýslum, þeg-
ar þær eru bornar saman hver við aðra,
hljóti þó ætíð að vera talsvert áreið-
anlegra.
(Framliald síðar).
meðan jeg erburtu. Guð varðveiti oss
alla, stýrimaður minn“. — „Guð veri með
yður, herra skipstjóri“ mælti stýrimað-
ur. Síðan ljet hann að vörmu spori
hleypa bátnurn á flot og fara að kynda
undir kötlunum. Að lítilli stundu lið-
inni kvaddi skipstjóri Jenny og stje nið-
ur í bátinn, og sá hann, er hann ýtti
undan, biksvarta reykjarbólstrana hnykl-
ast upp úr strompinum á „Höfrungi“ út
i þokuna og myrkrið.
það var kolniðam-yrkur. Vindinn hafði
lægt og það var nákyrrt á allri vikinni;
það var eins og öldurnar væru farnar
að móka. Fáein ljós sáust blika hjer
og hvar á stangli í þokunni. James
Playfair stóð við stýrið og stefndi bátn-
um beina leið upp að Hvítubrú. J>að
voru á að gizka tvær mílur enskar.
Hafði hann sett svo vel á sig leiðina
meðan bjart var, að hann var ugglaus
að rata.
í því bili sem báturinn nam við hlein-
arnar hjá Hvítubrú, sló klukkan átta á
Filippskirkjuturninum.
Ekki sást neinn á ferð þar nærri,
nema fáeinir varðmenn hjá austurvirk-
inu. James var utan við sig af óþreyju
þorlákshafnaririáiið á aíþingi 1875.
(Niðurlag frá 43. bls.), Svona ljettvæg-
ar eru ástæður þessa- þingmanns gegn
þessu máli, og er það hvorttveggja, að
hann hefir dróttað því að oss Árnesing-
um, að vjer sjeum „vdtlausir“, enda þyk-
ist hann geta boðið oss það, sem eng-
inn kunnugra manna getur lesið án þess
að hneykslast á því og svíða það, er
verkað er á atkvæði ókunnugra þing-
manna með slíkum ástæðum. þ>ar næst
gjörir hann mikið úr hagleysinu í J>or-
lákshöfn, og kallar það illa meðferð á
skepnum (,,D)rrplageri“), að binda hesta
um stutta stund um hásumar; þessu
verður bezt svai'að með því að spyrja
þingmanninn: vill hann elcki á næsta
þingi flytja frumvarp þess efnis, að
bannaðar verði allar skreiðarlestaferðir
til J>orlákshafnar vegna hagleysis þar?
í annan stað mun bóndinn í J>orláks-
höfn ekki sækja ráð til þingmannsins
til þess að girða tún sitt, og verja það
þeim voða, „að fá heilt stóð innáþað“.
J>á telur hann ísrek í Olfusá tálmun
gegn því, að stofnuð sje verzlun í J>or-
láksh. J>að er eins og hann hafi ekki
hugfest, að það er verzlunarhús, sem
hugsað er til að reisa í J>orlákshöfn,
en ekki pósthús, og þótt hann virðist
ekki hafa háar hugmýndir um vit manna
austan Hellisheiðar, þá leyfi jeg mjer
virðingarfyllst að skýra honum frá, að
menn nota hjer eystra ís á ám á vetr-
ardag fyrir brýr, og sækjast ekki eptir
að fara þær auðar eða með ísreki, enda
verður sá ís, sem leggur á Ölfusá og
J>jórsá, vanalega einhverntima vetrar
svo sterkur, að hann dettur ekki af allt
í einu. J>ess vegna er það venjulegt,
að sjómenn úr Árness- og Rangár-
vallasýslum flytjaútgerðir sinar til Njarð-
vikur, Hafna, Grindavíkur, Selvogs og
J>orlákshafnar einmitt á ísum á vetrum,
og ber sjaldan á öðru en að þeir hafi
vit á að velja sjer hjarnið. Loks líkir
þingm. því saman, að lög'gilda verzlun-
arstað í J>orlákshöfn, og að löggilda
verzlunarstað í tunglinu; en að slík-
um fjarmælum er ekki orðum eyðandi;
þau dæma sig sjálf.
Síðari þingræða Hjaltalins í máli þessu
er að eins dauf endurtekning hinnar
fyrri. J>ó kemur þar fram ein ný hugs-
un. Hann telur sem sje „umhugsunar-
þessa stund, sem eptir var þangað til
von var á Crockston, eptir því sem hann
hafði ráð fyrir gjört.
Klukkan hálf níu heyrði hann fóta-
tak álengdar. Hann slcipaði mönnum
sínum að leggja inn árarnar og bíða við,
og gekk fáein fet upp frá sjónum, og
rakst þar á smádeild eina af strand-
verðinum, eitthvað um tuttugu manns;
þeir voru að lita eptir, hvort nokkuð
væri um að vera. James Playfair dró
marghleypu úr belti sjer, og var fast-
ráðinn að neyta hennar ef á þyrfti að
halda. Sá hann þó raunar, að hann
mundi ekki mega við margnum, enda
gekk flokkurinn alla leið fram á klöppina.
Foringi varðflokksins gekk að honum;
hann hafði komið auga á bátinn, og
spurði, hvernig á honum stæði. ■—„Hann
er frá Höfrungi“. — ,,Og hver eruð
þjer?“ — „James Playfair sldpstjóri“.
— „Jeg hjelt að þjer væruð farinn og
kominn lengst austur i haf“. — Jeg er
ferðbúinn og væri kominn af stað . . .
ef . . .
„Ef hvað?“ spurði varðforinginn
bystur.
Skipstjóra flaug allt í einu svar í hug
vert að spilla því, sem fyrir er“, og er
það sjálfsagt Eyrarbakka-verzlunin sem
hann á við; (hinc illae lacrymae!). Hann
heldur að hún bíði baga af því, ef ann-
ar verzlunarstaður yrði reistur, sem bætti
upp það sem Eyrarbakka vantar. J>essi
hugsun kemur þó enn berara fram í
þeirri athugasemd þingmannsins, að
verzlun í J>orlákshöfn „eigi þó varla að
vera ,grýla‘ á Eyrarbakkakaupmann-
inn“. J>að er eins og þingmað. hugsi
sjer, að Eyrarbakkaverzlun þurfi þó ein-
hverrar grýlu, eins og ódælu börnin, til
þess að hún verði góð og skikkanleg,
en vorkenni henni þetta aðhald. Slík
tilfinningasemi getur opt verið góð, en
sómir sjer víðast betur en á þingmanna-
bekkjunum, og í þessu málefni er hún
öldungis um skör fram, því það dettur
engum í hug, að vilja spilla Eyrarbakka-
verzlun; allir mundu fremur kjósa að
hún yrði sem kraptmest og fjörugust;
en hitt vilja Árnesingar gjöra sjer mögu-
legt að bæta það upp á sem hagkvæmast-
an hátt, sem Eyrarbakkaverzlun vant-
ar til þess, að hún geti byrgt upp skipta-
vini sína með nauðsynjavöru, og yrði
það því undir Eyrarbalckaverzlun sjálfri
komið, en engum öðrum, hvörtverzlun
í J>orlákshöfn gjörði henni nokkurt tjón
eða ekkert, því það er gömul og gild
regla, að allir vilja sitja við þann eld-
inn sem bezt brennur, og ættu kaup-
menn vorir manna bezt að geta metið
þá reglu. J>að er líka í alla staði ó-
skiljanlegt, að Eyrarbakka kaupmanni
sje nokkur skaði í því, að geta assúrcr-
aff bæði saltskip sitt og önnur skip sin
til J>orlákshafnar, því þá gætu þau hon-
um því óhultara flúið þangað í ofviðr-
unum; svo yrði og eigandi Eyrarbakka-
verzlunar ekki útilokaður frá höfninni
í J>orlákshöfn, og honum yrði líklega
ekki heldur neitað um að byggja þar.
J>á er eptir að hugleiða ræðu hins i.
konungkjörna þingmanns, J>órðar Jón-
assonar; en hún er svo á sig komin, að
það er ekki langrar stundar verk. Hann
segir: „að reynslan sje búin að sanna
og sýna, að þorlákshöfn sje í alla staði
ófær til kaupstaðar“. Iflvaða reynsla?
má jeg spyrja. J>etta er svo fjarri sanni,
sem nokkur hlutur getur verið. Reynsla
40 ára er þvert á móti búin að sanna
og sýna, að J>orlákshöfn er vel fallin
til kaupstaðar, þvíað fyrir 40 árum síð-
og segir með mestu hægð, eins og ekk-
ert væri um að vera: „Jeg hefi látið
skjóta einum afhásetunum mínuminní
virkiskastalann og var nú nærri búinn
að gleyma honum. Til allrar hamingju
mundi jeg eptir þvírjett þegar jeg ætl-
áði af stað, og er nýbúinn að senda
menn að sækja hann“. — „Nú, já já, það
er þessi bófi, sem þjer ætlið að hafa
með yður til Englands aptur“. — „Já,
einmitt“. — „Við hefðum nú raunar átt
allt eins hægt með að hengja hann
hjerna“ mælti foringinn og hló að fyndn-
inni í sjer. — „J>að er auðvitað reyndar'“
kvað skipstjóri; „en það er þó rjettara
að láta málið fara sina reglulegu leið“.
— „Jæja þá, góða ferð, skipstjóri! Og
varið yður á skotvirkjunum á Morris-
hólma“. — „Þjer megið vera óhræddur
um það; jeg komst slysalaust innhing.
að, og hví ætli mjer gangi þá ekki
bærilega út áptur?“ — „Gangi yður
ferðin vel!“ — „J>akka yður fyrir“.
Varðflokkurinn fór leiðar sinnar og
allt var kyrrt aptur.
Skömmu síðar sló klukkan níu. J>að
var hin tiltekna stund. James var allur
á glóðum. J>á heyrðist blásið í pípu, og