Ísafold - 30.06.1877, Qupperneq 1

Isafold.
IV 14. Reykjavík, laugardaginn 30. júnímán.
Bóka-uþpboð í dag, kl. 4, ípósthúsinu.
Nokkrar athugasemdir um skattamálið.
Eptir Jakob Guðmundsson.
(Framhaid). Afgjald jarða er byggt
á frjálsu samkomulagi jarðeigénda
og leiguliða, eins og meðalverð verð-
lagsskrárinnar á frjálsri verzlun manna
á milli; afgjald á vel endurbættum
jörðum getur lækkað á fárra — má-
ske 5 ára — fresti*; á jörðum, sem
mjög skemmast af vöfdum náttúrunnar,
getur afgjaldið hækkað strax næsta ár
eptir skemmdirnar; hundraðatalið ekki
fyr en við nýtt jarðamat.
f>egajt- almennt harðæri ber að hönd-
um í einstöku hjeruðum eða um land
allt, af eldgosum, fjárpestum, ísum og
óvanalegum illviðrum og fleiru, þá stíga
landsskuldir niður, eins og reynslan hefir
sýnt, og geta jafnvel horfið um tíma á
einstöku jörðum, þó einhver lafi við
þær, og hvað er þá eðlilegra en að
skatturinn minnki eða hverfi að sama
skapi? en þetta gæti ekki orðið, væri
hann miðaður við hundraðatal jarða.
þegar afgjöld jarða ættu að vera
gjaldstofn, bæði fyrir ábúðarskatti ábú-
enda og tekjuskatti jarðeigenda, þá
hlytu jarðir að vera byggðar með þing-
lýstum byggingarbrjefum, og gæfi það
meiri vissu fyrir landskuldarupphæðum
og öllum byggingarskilmálum, en nú á
sjer stað; þá er og á það að líta, hvað
*) Hundraðatal ekki nema við nýtt jjirðamat, má*
ske á 15 eða 20 ára fresti.
Höfrungshlaup.
Smásaga
eptir
Jules Verne,
(Niðurlag). „Nú urðuð þið aptur heldur
seinir, blessaðir fuglarnir“ kvað skip-
stjóri, og brosti í kamp. Crockston
stóð líka í litlu káetunni uppi á þilfar-
inu, og lá nú ekki mjög illa á honum.
— „Nú eru ekki nema fáeinar mínútur
þangað til við erum búnir með þá kump-
ána Sunnlingana“ mælti Crockston. —
„þú heldur þá, að okkur standi engin
hætta af Sumterskastala framar?“ kvað
skipstjóri. — „Nei, en í þess stað tölu-
verð af Moultriekastala, á yztu tánni á
Súllívansey. En þar stendur hættan ekki
yfir meira en svo sem hálfa mínútu, og
það má miða vel til þess að við slepp-
um, ekki, vona jeg“.
Oðara en orðinu var sleppt, birti held-
ur snögglega yfir kastalanum. því fylgdi
ógurlegur hvellur, og í sama bili heyrð-
ist braka í hverju trje í gufuknerrinum.
„Nú hafa þeir hitt“ kvað Crockston.
„Er nokkuð að stýrimaður?“ spurði
skipstjóri; stýrimaður var fram á. —
það yrði kostnaðarminna, að hreppa-
nefndirnar, sem ættu að hafa staðfest
eptirrit af öllum byggingarbrjefum
hreppsins við hreppsskjölin, gæfu út
einu sinni algjörða afgjaldaskrá, hver
fyrir sinn hrepp, og síðan að eins breyt-
ingar þær, er kynnu að koma fyrir á
einstöku jörðum, heldur en nægilega
opt ítrekað jarðamat.
Menn verða vel að gæta þess, að 50
aura skattur sira Arnljótar, sem ábú-
andi greiðir af hverju jarðarhundraði,
álnarskattur nefndarinnar á hvert hundr-
að í ábúðarjörð og lausafje, og sömu-
leiðis minn, að upphæðinni óákveðni,
ábúðarskattur, sem miðaður er við af-
gjöld jarðanna — allt þetta, hvað fyrir
sig, er í raun rjettri skattur af þeim
tíundarbærum peningi, sem fram fleyt-
ist á jörðinni, að frá teknum jarðarkú-
gildunum, sem ætíð verða að skoðast
eins og einn hluti jarðarinnar, þvi
jarðeigandinn geldur jafnt skatt af þeim,
sem af jörðinni sjálfri, þegar hann geld-
ur tekjuskatt af kúgildaleigum eins og
landskuld; og svo hefir það verið skoð-
að frá alda-öðli, því þótt jarðartíunda
hafi verið krafizt af ábúendum en ekki
jarðeigendum, þá kom það til af því,
að jarðartíundanna áttu að njóta þær
kírkjusóknir, þau prestaköll, þeir hrepp-
ar og þær sýslur, sem jarðirnar lágu i,
og hefir því þótt hægra fyrir tolltak-
arana að eiga aðganginn að ábúendum
jarðanna, heldur en jarðeigendunum,
sem gætu verið í mikilli fjarlægð; en
upphaflega hefir lög^jöfin ætlazt til, að
„Framsiglan er fyrir borð“ svaraði hann.
—„Er nokkur særður?“—„Nei“—„Gott;
reiðinn má farafjandans til! Höldum nú
beint f sundið, þráðbeint! Og svo und-
ir eyna“.
Hættan var hvergi nærri úti enn.
Raunar var það ekki fyr en nokkrum
mánuðum eptir þetta, að mestu stór-
skotabáknin voru færð út á Morris-
hólma, en hólkamir, sem þar voru, þeg
ar þessi saga gjörðist, voru þó ekki svo
ljelegir, að ekki væri hægðarleikur að
vinna öðru eins skipi og „HÖfrung“ að
fullu með þeim.
Norðanherinn í hólmanum og eins á
landspennudrekunum hafði vaknað við
skotkveðjurnar frá Sumters-kastala og
Moultrie-virkinu. Skildu umátarmenn
raunar ekkert í, hvernig stæði á þessum
látum svona um hánótt, en þóttust þó
eigi mega láta ósvarað kveðjunum frá
virkjum borgarmanna.
James Playfair bjóst við þessu, þeg-
ar hann var að skurka fram sundið hjá
Morris-hólma, enda var þess ekki langt
að bíða, því að fjórðung stundar liðn-
um logaði allt loptið af eldglæringum
og í sama bili steyptist snörp sprengi-
53
jarðeigepdurnir endurgyldu leiguliðun-
um tíundirnar, eða leigðu þeim að því
skapi minna jarðirnar.
Allir hinir framannefndu ábúðarskatt-
ar verða því að berast saman við hið
verulega eða ímyndað lausafjárhundr-
aða framtal á jörðunum; en arnljózki
50 aura skatturinn af jarðareigendun-
um verður að berast saman við jarðar-
afgjöldin, því hann er tekjuskattur jarð-
eigandans af leigum og landsskuld jarð-
arinnar.
Jeg skal nú sýna með dæmi, hversu
sanngjarnlega þessir skattar leggjast á
í raun og veru; skoðum þá fyrst 50
aura tekjuskatt Arnljótar prests.
Jeg þekki jörð í Norðlendingafjórð-
ungi, 34 hundr. að dýrleika Af henni
gelzt í leigur og landskuld, í smjöri og
veturgömlum sauðum, 312 kr. virði. J^ar
af verður hinn arnljózki tekjuskattur
17 kr., eða 5 kr. 45 a. af hverjum 100
kr. Aptur þekki jeg tvær jarðir f Vest-
firðingafjórðungi, sem báðar eru til sam-
ans 34 hundr. að dýrleika; eptir þær
báðar til samans gelzt í leigur og lands-
skuldir, í smjöri, meðalálnum og kind-
um, 144 kr. virði; þar af er hinn arn-
Ijózki tekjuskattur 17 kr., eða 11 kr.
80 a. af hveijum 100 kr. Er það ekki
jöfnuður?!
þá kemur ábúðarskatturinn. Fyrirfá-
um árum var lausafjárhundraða fram-
tal af norðlenzku jörðunni 42 hundr.;
17 kr. jafnað þar á, gjörir rúma 40 a.
á hvert hundrað; á vestlenzku jörðun-
um var lausafjárhundraðatalið 14 hdr.
kúlna-skúr ofan yfir gufuknörinn, og
skvettist sjórinn langt upp yfir öldu-
stokka, er þær skelltust niður á mar-
arflötinn. Sumar lentujafnvel á þilfar-
inu á „Höfrungi“, en komu til allrar
hamingju niður á botninn; og hefði skip-
inu ella verið hinn mesti voði búinn,
þótt ekki væri þær stórar. Raunar var
svo til ætlast, að þær spryngju í þús-
und mola og hyldu blett, sem væri 120
ferh. fet á stærð, með óslökkvanda eldi,
sem logaði í fullar 20 mínútur. Hefði
því ein þeirra verið einhlít til að brenna
fullstórt skip, en það varð „Höfrungi“
til láns, að þær voru þá ný til komn-
ar og smfðinu mjög ábótavant. það
var því að kenna, að þær lentuábotn-
inn, þegar komu niður, en ekki á stút-
inn, sem til var ætlazt, þvi þar var
sprengitóliðfólgið. Fyrir þáskuld komst
nú „Höfrungur11 óskemmdur undan skúr-
inni, þó voðaleg væri, og hjelt leiðar
sinnar með ærnum hraða.
í þessu bili komu þau feðgin, Halli-
bourt og dóttir hans, undan þiljum, þótt
skipstjóri hefði bannað það harðlega.
Hann ætlaði að reka þau ofan aptur,
en það var ekki að nefna. það ; Jenny