Ísafold - 21.07.1877, Síða 1
IV18.
r
Isafold.
Reykjavik, laugardaginn 21. júlimán.
1877.
Hvað gjörist á alþingi í sumar?
"Vjer gjörum oss allt far um að seðja
eðlilega og sjálfságða forvitni almenn-
ings á því, sem gjörizt á löggjafarþingi
þjóðarinnar, með því að skýra svo ná-
kvæmlega, sem rúmið leyfir í þessu
litla blaði, frá því, sem gjörzt hefir á
þinginu, hvert sinn, sem blaðið kemur
út. Vjer vitum, að ^sumir eru .samt eigi
ánægðir með það, heldur vilja ólmir
vita líka, hvað gjörast muni, og vild-
um vjer satt að segja fegnir eigi þurfa
að láta þá synjandi frá oss fara. En
með því að vjer höfum eigi þegið
minnsta neista af spásagnaranda, að
segja áreiðanlegum, heldur að eins hina
algengu spásagnafýsn, verðum vjer að
tjalda því sem til er, og biðja góðfúsan
lesara að taka e'igi hart á oss; þótt
spár vorar springi sumar eða margar,
sem vjer búumst við, með því að veðra-
merkin eru sum næsta óglögg og þreif-
anlega óáreiðanleg, og með því að vjer
treystum oss eigi til að fortaka, að vjer
kunnum að rugla sumstaðar saman því,
sem oss finnst að ætti að verða, sam-
an við það sem vjer spáum að muni
verða.
það er kunnugt, að af stórmálun-
um þremur, sem utanþingsnefndir voru
látnar búa undir þetta þing, lagði Stjórn-
in ekki nema eitt fyrir það, þegar til
kom, sem sje skattamálið. Landbún-
aðarmálið geymir hún, en skólamálið
mun hún hafa ætlað að láta sem þing-
inukæmieigi við, og leiða það tillykta
eptir sínum geðþótta og utanþingsnefnd-
arinnar, sællar minningar. Skattamál-
ið er eitthvert umfangsmesta vandamál,
sem alþingi hefir haft til meðferðar eða
mun hafa, erida hefir merkur maður
lagt það til hjer í blaðinu, að því skyldi
eigi ráðið til lykta á þessu þingi, sak-
ir of lítils undirbúnings, og slíkt hið
sama er farið fram á í bænarskrám til
þingsins núna úr ýmsum hjeruðum lands-
ins. En það mun þó vera.vilji allfiestra
þingmanna, að það þurfi .eigi að flækj-
ast um fætur þinginulengur.erií sumar;
endaraunar, þegar vel er að gáð, vand-
sjeð, hvort hitt væri hyggilegra. þ»að
er mjög hæpið 4 að ætla, að almenn-
ingur yrði stórum ljúfari til samkomu-
lags í þessu máli, þótt menn fengju
að þrátta um það 2 árin enn eða leng-
ur; en kostnaðaraukinn mikill, að hafa
slík mál undir á mörgum þingum. Apt-
ur á móti virðist það gott ráð, sem
sumum þingmönnum mun hafa komið
til hugar: að hafa f hinum nýju skatta-
lögum fyrirmæli um, að þau skuli end-
urskoða eptir nokkur ár, t. a. m. 5—
10 ár. Við þá endurskoðun ættu lög-
in að geta orðið miklu betri en þótt
þau væri látin liggja í smíðum til næsta
þings. Reynslan sýnir betur misfell-
urnar og kennir betur ráð til að sníða
þær burt heldur en flestar bollalegg-
ingar manna, hversu skattfróðir sem
eru eða miklir hagspekingar. — það
var auðsjeð undir eins á nefndarkosn-
ingunni í skattamálinu (í neðri d.), að
síra Arnljótur mundi eigi eiga sigri að
fagna, með fasteignaskatt sinn m. fl.
Utanþingsnefndarmennirnir báðir (Jón
á Gautl. og Hafldór) komust í nefndina,
með miklum atkvæðafjöda, en sira Arn-
Ijótur ekki. þ>ykja því allar líkur til,
að lögin muni verða að öllu verulegu
samhljóða frumvörpum utanþingsnefnd-
arinnar. þ>ingnefndin hefir stungið
upp á nokkrum smábreytingum, þar á
meðal að færa ábúðar- og lausafjárskatt-
inn talsvert niður (sjá síðar f blaðinu),
og við það er eigi ólíklegt að sitja muni
að miklu leyti.
Skólamálinu munu margir þing-
menn hafa hug á að hleypa ekki fram
hjá sjer afskiptalaust, enda er eigivan-
þörf á, að telcið væri þar duglega i
strengipn. Norðanþingmönnunum er
einkar-annt um Möðruvallaskólann, og
hafa þegar borið upp frumvarp um
stofnun hans. þ>að er Norðlendingum
meira en vorkunn, þótt þeir uni illa
aðferð framkvæmdastjórnarinnar i því
máli, þar sem henni voru ætlaðarioooo
kr. til að undirbúa stofnunina einmitt
fyrir þetta þing, sem átti að leggja á
smiðshöggið, en hún hefir viðrað það
algjörlega fram af sjer, að því er virð
ist, af tómu gjörræði. Að hafa tvo lat-
ínuskóla á landinu, handa 60—70 þilt-
um, er óneitanlega heimskulegur kostn-
aður, ogmiklu rjettara að verjanokkru
69
fje til þess, að afnema þann mikla ó-
jöfnuð, sem fjarlægðin veldur, er sækja
verður einn latínuskóla af öllu Iandinu.
Frumvarp Norðlendinga fer og eigi
fram á meira en ..gagnvisindaskóla--',
og hann er sjálfsagt að þeir fái við-
stöðulaust. Slíkur skóli yrði ef til
vill hvergi á öllu landinu eins rækilega
notaður eða að jafnmiklum notum en
einmitt fyrir norðan, þar sem fólk ber
yfir höfuð að tala mjög af öðrum lands-
búum að andlegu fjöri og námfýsi.
Sumum kann að þykja fullrösklega
fram gengið i skólamálinu, ef þessi
Möðruvallaskóli verður nú settur á stofn
hið bráðasta, og lærði skólinn í Reykja-
vík bættur, sjálfsagt eigi miður en utan-
þingsnefndin stakk upp á. En oss virðist
sjálfsagt, að láta eigi þar við lenda, held-
ur hefja þegar á næsta ári gagnfræðis-
kennslu hjer í latínuskólanum, jafnhlða
hinni kennslunni. þ>örfinni á því mun
naumast nokkur maður bera á móti, og
viðbárur skólamálsnefnefndarinnar gegn
því, sem sje rúmleysið í skólanum, er
tómur hjegómi. J>ar er meira en nóg
rúm fyrir eina 3 bekki í viðbót við það,
sem nú er, og meira þyrfti varla. Stofn-
un slíkrar lcennslu við latínuskólann
yrði auðvitað margfalt kostnaðarminni
en heil skólastofnun, eins og sú á
Möðruvöllum, og auk þess er vonandi,
að meiri hluti þingmanna kannist við,
að slíkt sje fullt eins hyggilegur búskap-
ur og að vera hækka laun embættis-
manna, sem ekki þurfa þess með, nema
til þess að geta lifað eins glæsilegu
lífi og hjá auðugri stórþjóð.
Prestamálið mun eigi þurfa að bú-
ast við að útkljáð geti orðið á þessu
þingi, þótt nóg sje komið af frumvörp-
unum og tillögunum um það, eða ef
til vill meðfram einmitt af því, að þau
eru svo mörg. Hið eina, sem vjer þor-
um að spá um stefnu þess og úrslit, er,
að sú tilhögunin, að bæta upp brauðin
hvort með öðru, eða úr landssjóði, að
svo miklu leyti sem hitt tekst eigi, mun
vafalaust verða ofan á, heldur en hitt,
að selja kirknaeignirnar eða draga þær
beinlínis inn í landssjóð, og setja presta
á föst laun, sem svo er kallað. Að öll-
um líkindum verður málið í heild sinni