Ísafold - 28.08.1877, Blaðsíða 2

8G
Alþingiskostnaðurinn.
J>að er óneitanlega mjög óviðfelldið
og jafnvel hneixlanlegt, að heyra al-
*
menning vera að telja eptir alþingis-
kostnaðinn. Eigi svo mjög vegna kot-
ungslundar þeirrar, sem lýsir sjer í
slíkum eptirtölum; það þarf engan að
undra, þótt henni bregði fyrir hjá fá-
tæklingum, sem vjer erum allir Islend-
ingar; heldur vegna þess ræktarleysis
við alþingi, sem eptirtölur þessar virð-
ast sprottnar af. Ræktarleysið á aptur
rót sína í því, að menn hafa eigi hug-
fast, hve ómetanlega mikils virði al-
þingi er landinu og þjóðinni, þótt margt
megi að finna einstökum athöfnum
þess í þann og þann svipinn, eigi síð-
ur en öðrum mannaverkum.
En hins vegar má þó eigi gleyma
því, að því að eins er ástæða til að
áfellast þá, sem eru með þessar eptir-
tölur, að haft sje það hóf á alþingis-
kostnaðinum, sem við á eptir fátækt
landsins og öðrum ástæðum. þ»að er
nú vitaskuld, að enginn mundi ætlast
til, að farið væri að vega svo í lófasjer
hvern eyri, sem í alþingiskostnað er lát-
inn, að þessi meginliður í stjórn landsins
yrði að lifa eins og húsgangur; en hins
vegar er sjálfsagt, að gæta skynsamlegs
sparnaðar eins þótt þessi hefðarstofnun
eigi í hlut og aðrar stofnanir landsins.
þ»að er kunnugt, að þótt sömu
reglur standi enn upphaflega voru
settar um upphæð aðalkostnaðarins við
alþingi, fæðispeninga þingmanna og
ferðakostnað, hefir hann farið sívaxandi,
og var á síðasta þingi miklu meira en
tvöfaldur á við það sem hann var upp
og ofan fyrstu i o árin eptir að það var
endurreist (45—55). Að visu eralþingi
nú orðið þriðjungi fjölskipaðra en þá,
en það er þó eigi það, sem mest hefir
hleypt kostnaðinum fram, heldur eink-
um það, hversu þingmenn hafa fært
sig smátt og smátt upp á skaptið með
ferðakostnaðarreikning. þ>að er eigi ó-
fróðlegt að bera saman ferðakostnað
alþingismanna 1875 og t. d. rúmum 20
árum áður, eða 1853. þ>á var allurferða
kostnaðurinn 850 kr., en 1875 6331 kr.,
eða hjerumbil áttfaldur á við það sem
hann var 1853. Vitaskuld er það, að þetta
ermikið að kenna þingmannafjölguninni,
en það er eins, þótt bornir sjeu saman
reikningar hinna einstöku þingmanna
úr sama kjördæmi, að munurinn er
feikilega mikill, og miklu meiri en eðli-
leg afleiðing af þvi, að allur fararbeini
er töluvert dýrari nú en fyrir rúmum
20 árum. f>að er nóg að nefna fáein
dæmi: 1853 komst þingmaður Eyfirð-
inga, sem átti heima skammt frá Ak-
ureyri, á þing og af á 17 dögum alls
og fyrir 60 kr. auk fæðispeninga;
1875 komst 1. þingm. Eyfirð. eigi
sömu leiðina, að eins fáeinum bæjar-
leiðum lengra, á skemmri tíma en 31
degi og eigi fyrir minna en 305 kr. auk
fæðispeninga. Að fæðispeningum með-
töldum kostaði þingreiðin sjálf—þ. e.
á frátalinni alþingissetunni — 491 kr.
1875, en eigi nema 162 kr. 1853 eða
að eins þriðjung á við hitt! Ur Suður-
þingeyjarsýslu var þiugreiðarkostnað-
urinn 1853 180 kr. en 1875 495 kr. eða
undir það þrefaldur. þingmaður Dala-
manna var samimaðurinn 1853 ogi875
og bjó þar innhjeraðs bæði skiptin,
reyndar eigi á sama stað, en miklu
munar þó eigi á vegalengdinni; 1853
reið hann á þing og af fyrir samtals
46 kr. auk fæðispeninga, en i875 komst
hann það eigi fyrir minna en 200 kr.
og þurfti meira en tvöfaldan tíma til
ferðarinnar, svo að fæðispeningarnir
urðu meira en tvöfaldir. [Niðurl. í n. bl.].
Fjárkaup Breta á Úthjeraði haustið 1876.
(sbr. ,.ísafold“ III 30. 1876).
Hinn 13. dag septemberm. kom
jeg að Fossvöllum, um hádegisbil, á
markað þann, sem þeir Mr. Bridges og
Mr. Tait höfðu boðað; síðustu fjárhóp-
arnir voru þá að renna heim undir bæ-
inn. þegar jeg hafði kynnt mjer tölu
fjársins, fór jeg, eptirbeiðni bænda, að
tala við hina skozlcu fjárkaupamenn, og
sagðiþeim, að vjer bændur værumhjer
saman komnir eptir tilmælum þeirra,
og hefði það jafnan verið ósk vor, að
eiga viðskipti við þá, hefðum vjer því
tekið verkmenn vora frá slættinum um
þennan arðsama tíma, til þess að ná
saman fjenu af afrjettinni og hefði það
aukið oss töluverðan kostnað; en sem
sagt, það væri ósk vor, að fjárkaup
gæti komist á milli vor, og þess vegna
vildum vjer fara svo vel með þá, sem
oss væri unnt; en þeir mættu ekki ætl-
ast til þess, að vjer seldum þeim fjeð
undir því verði, sem vjer gætum vonað
og værum sannfærðir um, að vjer mund-
um fá fyrir það í kaupstaðnum. Hjer
væru 1300 sauðir, 200 veturgamalt og
300 ær geldar ; sauðina vildum vjer
selja þeim á 20 kr. hvern, hina veturg.
á 12 kr. og geldu ærnar á 16 kr. þ>á
svöruðu þeir: „Við kaupum allt fjeð:l.
„Á þá að reka það allt saman?“ sagði
jeg og játtu þeirþví. þá var það fyrst,
að túlkur þeirra og fylgdarmaður, herra
Jón Pjetursson sagði, að þeir yrðu að
minnast þess, að þeir hefðu boðað markað
í Bót daginn eptir og væri því órjett
að kaupa allt fjeð hjer. Var þá geldu
ánum sleppt úr, því að það var vilji
og ásetningur vor allra, að gjöra allt til
þess, að kaupin gætu gengið sem greið-
ast, og þeir skilið ánægðir við oss.
Sauðirnir voru því næst reknir heim og
hið veturgamla, allt í einum hóp; eng-
in var rjettin, er tæki fjeð og þess
vegna svo til ætlast, að mannfjöldinn
stæði í kringum það, en fjárkaupendur
gengju innan um hópin, til þess að
fara höndum um fjeð, en fjeð var allt
valið fyrir fram og það samkomulag
allra, að selja allra sauðina með sama
verði, jen svo sem auðvitað hið vetur-
gamla sjer. Fjárkaupendur heimtuðu,
að fjeð væri rekið inn í smáhópum, en
það hefði tekið svo mikinn tíma, að
dagurinn hefði ekki enzt til þess. Eptir
nokkurt þref var þeim sagt, að þeir
yrðu að taka allt fjeð, eðalþeir fengju
ekkert, en sauðina skyldu þeir fá fyrir
19 kr. upp og ofan, sem var hið lægsta
verð, er vjer höfðum komið oss saman
um að láta þá fyrir. pessu boði sinntu
þeir ekki að heldur, en tóku að út-
húða sumu fjenu; veturgamla fjeð var
að vísu innan um sauðina, en það vissu
þeir fyrir fram og einnig verðið á því,
svo þeir þurftu ekki að hneixlast áþví,
þótt það virtist rírt innan um valda
sauði. J>ar eð ekki gekk saman, var
öllu fjenu sleppt, því að menn vildu
ekki selja það fyrir minna og þóttust
sjá fram á, við hverja þeir ættu. Fjár-
kaupendur þutu snúðugt heim í bæ og
kváðust aldrei skyldu koma framar á
þessar stöðvar, sem vjervonum að þeir
efni.
En jeg get ekki lýst því, hversu
mjög mjer gramdist, að þannig skyldi
fara, eptir alla þá fyrirhöfn, allan þann
kostnað, sem vjer höfðum haft fyrir
því að ná saman fjenu, þar sem hver
búandi varð að taka flesta karlmenn
frá slættinum í fjallgönguna; hjeðan
fóru t. a. m. 5 menn, þeir voru 2 daga
að ná saman fjenu og draga það sund-
ur, en þriðja daginn var haldið út á
markaðinn, ef markað skyldi kalla. peg-
ar jeg sá fram á það, að ekki mundi
verða neitt af kaupunum, því að hver
ætlaði heim til sín og fjenu átti að
sleppa aptur á afrjettina, skoraði jegá
bændur að gjöra enn eina tilraun;
skyldi hver draga fje sitt í sundur og
rejma svo að selja í smáhópum. Bænd-
ur vildu þá, eins og jeg, heldur láta
undan, en að mennirnir færu tómhentir,
ef annars væri kostur. En þar sem
öllu fjenu hafðiverið slengt saman, var
það ekki smávegis fyrirhöfn að ná því
í sundur, enda var langt liðið á dag,
þegar Jökuldælingar að austanverðu
Jökulsár voru búnir að ná sínu úr;
þeir komust fyrstir að og gátu selt allt
sitt, en þá var komið undir rökkur.
J>á voru 283 sauðir, sem vjer norður-
byggjar áttum, reknir inn í rjettina,
og báðu eigendurnir mig að selja þá
alla undir mínu nafni, en ekki minna,
en 20 kr. hvern; öllum var starsýnt á
sauðina oglangaði til að heyra, hvern-
ig kaupin færu, því að sauðirnir voru
af bragð, að fáeinum undanskildum, sem
voru minni vexti, en fyrir þennan hóp
vildi Mr. Tait ekki gefa nema 18 kr.
hvern sauð; hann heimtaði, aðfjeðværi
rekið út og svo inn aptur í smáhópum;
jeg sagði, að hann gæti vel farið hönd-
um um það þarna í rjettinni; það væri
ekki tími til að vera að löngu þrefi,
en hann mætti gjarnan benda á þær
kindur, sem hann ekki áliti 20 kr. virði
og skyldi jeg sleppa þeim burtu, en
þetta kom fyrir ekki, svo öllu fjenu
var sleppt. Jeg fór þá heim að Foss-
völlum og ætlaði þegar á stað, því
hálfdimmt var orðið; Mr. Tait kom
hlaupandi á eptir mjer og bauð mjer
19 kr. í hvern sauð og talaðist svo til
á endanum, að fjeð yrði rekið heim
morguninn eptir, eins og líka var gjört