Ísafold - 22.11.1877, Síða 1

IY 28 ;
Merkilegur
landsy flr rj ettar dómnr.
„Ár 1877, mánudag’inn 29. októ-
ber mánaðar, var í hinum konunglega
yfirdómi á íslandi upp kveðinn í málinu
hið opinbcra gegn Eyólfi Jónssyni í
Katrínarkoti svo látandi d ó m u r:
„Með dómi upp kveðnum fyrir
lögreglurjetti Gullbringusýslu 28. maí-
mán. þ. á. af landshöfðingjaritara Jóni
Jónssyni sem settum lögreglustjóra í
fjárkláðamálinu, er Eyjólfur Jónsson í
Katrínarkoti dæmdur fyrir óhlýðni gegn
fyrirskipunum lögregiustjórans um smöl-
un og böðun á fje sínu í 20 kr. sekt,
og til að greiða Sigurði hreppstjóra
Vigfússyni 4 kr„ sem og til að borga
allan af rnálinu löglega leiðandi kostn-
að; en þeim dómi er bæði eptir ósk
hins kærða og af hálfu hins opinbera
áfrýjað til yfirdómsins.
Hinn setti lögreglustjóri í fjár-
kláðamálinu, Jón landshöfðingjaritari
Jónsson, hefir byggt vald sitt til að
fara með og dæma framannefnt mál á
umboðsskrá konungs til hans, dags. 26.
septembermán. f. á. til að gegna störf-
um þeim viðvíkjandi fjárkláðasýkinni,
sem hvíla á lögreglustjórum á íslandi.
I umboðsskrá þessari, sem gefin er út
af ráðherra íslands eptir konungsboði
(ad mandatumJ, og prentuð er í Stjórnar-
tíðindum fyrir Island árið 1876, deild-
inni B, 101.—112. bls. í íslenzkri þýð-
Frá
Birni á Skarðsá
annálaritara.
Eptir
Gísla Konráðsson.
1. Frá Kafli.
Veturinn 1518 var nokkuð svo snarp-
ur, en þó hjeldu menn pening sín-
um; komu ísar fyrir norðan og björn
einn mikill, _ rauðkinnungur, á land á
Skaga við Asbúðartanga, sá þá hvergi
til íss af sljettlendi, en þó afháfjöllum;
það dýr var mjög soltið, grimmt og
mannskætt; drap það 7 eða 8 menn,
voru 3 fátækar konur með börnum,
er gengu yfir og vissu ei vonir dýrs-
ins; það braut niður hjalla alia á Skaga
utan að Ketu, því sumstaðar fann það
matbjörg í þeim. en þetta var um sum-
armál. þ>á bjó sá maður að Ketu er
Ketill hjet Ingimundarson. aflamaður
mikill, en þar var þá góð veiðistaða.
Lá hann úti á vorum á hákallaskipi,
en Ijet annað skip flytja í land, og gjöra
til aflann, en flytja til sín aptur kost
Reykjavik, firr.mtudaginn 22. nóvembermán.
ingu — frumritið hefir yfirdómurinn
ekki haft fyrir sjer — segir, að Jóni
landshöfðingjaritara Jónssyni „veitist
„vald til að gegna fyrst um sinn á
„sjálfs síns ábyrgð öllum þeim störfum,
„bæði dómarastörfum, framkvæmdar-
„störfum og fógetastörfum, snertandi
„fjárkláðasýkina, bæði í þeim hjeruð-
„um suðurumdæmisins, er sýkinnar hefir
„vart orðið að undanförnu, og hvar
„annarstaðar á íslandi, er kláði kann
„að koma upp eptirleiðis, er ella mundu
„liggja á lögreglustjórum þeim, er skip-
„aðir eru í hlutaðeigandi hjeruð“. Að
vísu er Jóni landshöfðingjaritara Jóns-
syni með þessum orðum umboðsskrár-
innar einasta veitt vald til að gegna
þeim dómarastörfum og fógetastörfum
snertandi fjárkláðasýkina, sem ella
mundi bera undir hlutaðeigandi lög-
reglustjóra, þar sem þó lögreglustjórar
sem slíkir ekki hafa neitt dómsvald;
en með því að gjöra verður ráð fyrir
að orðin: „dómarastörfum11 og „fógeta-
stöifum“ ekki standi þýðingarlaus í
umboðsskráuni, og að hins vegar orðið
„lögreglustjórum“ sje valið með ásettu
ráði, þá virðist eiga að skilja umboðs-
skrána svo, að nefndum embættismanni
sje veitt dómara- og fógetavald í öll-
um lögreglumálum, er snerta íjárkláða-
sýkina.
f>ar sem nú optnefnd umboðsskrá
þannig fer fram á, að dómara- og fó-
getavald í öllum lögreglumálum, sem
snerta fjárkláðasýkina, skuli lun allt
1877.
land tekið frá hinum reglulegu dóm-
urum og fógetum, og falið á hendur
einum manni á hans eigin ábyrgð um
ótiltekinn tíma, „fyrst um sinn“, sbr.
orðin: „hvar annarstaðar á íslandi, er
kláði kann að koma upp eptirleiðis*,
fær yfirdómurinn ekki betur sjeð, en
að hjer sje gjörð sú breyting á skipun
dómsvaldsins, sem eptir 42. gr. Stjórn-
arskrárinnar ekki verður ákveðin nema
með lögum. Hinsvegar fær yfirdómur-
inn ekki sjeð, að 13. gr. stjórnarskrár-
innar veiti næga heimild til að gjöra
svo jrfirgripsmikla undantekningu und-
an gildandi lögum, eins og hjer er gjört,
því, að þó að það hafi borið við, aö
skipaður hafi verið commissarii til að
dæma einstakt tiltekið mál, þá hefir að
minnsta kosti síðan 1718, að norsku lög'
voru lögleidd hjer á landi, að því er
snertir rjettarfar og málaferli, ekkert
commissorium verið útgefið, er veiti ein-
stökum manni eða einstökum mönnum
vald til að fara með og dæma heilan
flokk af málum, hvar sem þau koma
fyrir í landinu og um alveg ótiltekinn
tíma.
Yfirdómurinn verður þannig að á-
líta, að ofannefnt konunglegt commis-
sorium frá 26. septembermán. f. á. komi
í bága við 42, gr. Stjórnarskrárinnar,
samanborna við 13. gr. hennar, aðþví leyti
sem Jóni landshöfðingjaritara Jónssyni
með því er veitt dómara- og fogeta-
vald um allt land og um ótiltekinn tíma
í öllum lögreglumálum, sem snerta fjár-
og drykk; völdust til hans ungir menn
og hraustir til sjófara, og fekk hann
80 eða 90 hákalla á vori. þ>að var einn
morgun árla. er Ketill gekk til sjóar.
og inn í hjall einn mikinn, er þar stóð
með hákalli, og vildi sækja morgun-
verð hjúum sínum ; hann sá dýrið koma
að utan; hann tók hákarlabægsli mikið
og snaraði langt á svig við dýrið og
dyrnar ; björninn greip við, bar á bak
við hjallinn og tók að eta, en Ketill
snaraðist út og með skyndi til bæjar-
ins; sendi hann þá þegar tvo menn,
annan út á Skaga en hinn inn, að
safna mönnum. og komu skjótt 14. er
vopn höfðu. og gengu tilsjáfar; björn-
inn var þá búinn með bægslið og ætl-
uðu þeir að ráða að honum, en hann
veik sjer undan og inn með sjónum;
þeir gengu eptir og inn á Ketubjörg,
en þar sem björgin lækkuðu nokkuð,
vafði björninn sig saman og velti sjer
í fjöru niður, og synti fram í sker það
er þar liggur, og kallað er J>ussasker.
Ketill skipti þá mönnum, og ljet 7 ept-
ir. er mæta skyldu dýrinu hvar sem það
kæmi að landi á Inn-Skaga, en hann
gekk með 6 mönnum heim til Ketu,
109
þeir hrundn fram sexæringi og reru til
skersins; björninn hljóp þá á sæ og
lagðist út á fjörðinn, en þeir reru eptir
kappsamlega, mæddu þeir dýrið um
síðir, en það lagðist þá í króka og varð
mjúkara í vikum en báturinn; gekk svo
lengi dags, að þeir konru engum vopna-
lögum við, svo að björninn sakaði, en
um síðir, er að honum þrengdi, hýddi
hann hramminum upp á borðið og ætl-
aði ad hvolfa skipinu, svo það drakk í
sig sjó. Ketill þre f þá exi og hjó á
hinn fremra hramminn við borðinu svo
af tók, lagði þá dýrið fiá og dapraðist
heldur sundið, svo þeir fengu því næst
lagt það til bana, drógu síðanábátinn
upp og hjeldu að landi. — þ>essi hin
sömu misseri og Ketill vann björninn,
voru þeir Thyle og Hannes hiiðstjórar
og dóu þeir Stefán biskup í Skálholti
og Björn Guðnason vestur í Ogri, yf-
irgangsmaður mikill, en Gottskálk hinn
grimmi. Nikulásson, var biskup á Hól-
um. Ketill átti dóttur þá. er Guðrún
hjet; hennar fekk löngu seinna Jón að
Ingveldarstöðum á Reykjaströnd, Jóns-
son, Ormssonar skipara, Runólfssonar,
en móðir Jons var þó.runn Gísladótiir,