Ísafold - 24.01.1879, Qupperneq 2

10
ekki neitt“, erþað ekki rangt svo framar-
lega sem nokkuð er við bóndann eigandi?
(Niðurlag síðar).
— í 2. blaði „í>jóðólfs“, þ. á., stend-
ur samtal milli tveggja manna, „H“ og
„S“, og er undirskrifað „Nokkrir bænd-
ur í Gullbringu- og Kjósarsýslu“. það
er nú reyndar ekki hægt að skilja,
hvernig nokkrir bændur fara að því,
að tala saman sem tveir menn. þess
er heldur engin þörf. Hitt er líklegra,
að samtalið sje búið til af einum manni,
en að honum hafi þótt það of mikið
verk fyrir einn mann. — Jeg ætla nú
ekki að reyna að leiða rök að því,
hvað sýslunefndin í Gullbringu og
Kjósarsýslu hafi gjört til gagns. Af
vissum orsökum viljum vjer allir held-
ur vera lausir við að leiða rök að því,
hvað vjer höfum gjört til gagns, þó-
vjer að hinu leytinu sjeum fúsir til að
ímynda oss, að það sje ekki svo lítið.
Hver veit nema „nokkrir bændur“ sjeu
brenndir með þessu sama marki? Jeg
ætla ekki heldur að reyna að skerða
gleði þá, sem höf. hefir haft af findni
þeirri, sem hann brúkar um einstaka
menn. Jeg gæti vel vitað, að hann
hefðigjört einhverjum ánægju með því,
en—jeg efast um það. Jeg vil þar á
móti segja sögu þess máls, sem sam-
talið er einkum um, svo þeir, semrjett
vilja dæma, geti dæmt sjálfir.
þegar það mikla fiskileysi byrjaði
i Álptaneshreppi 1875, sem er sjálf-
sagt það mesta á þessari öld, ef ekki
fleiri öldum, sá hreppsnefndin sjer ekki
annað fært, til að verja hreppinn hall-
æri, en að taka lán. Sneri hún sjer
til sýslunefndarinnar, og bað um fylgi
hennar til þess að hún gæti fengið lán,
sem mætti endurborgast á fleiri árum,
mig minnir að minnsta kosti 10 árum.
Sýslunefndin tók þessu ekki með öllu
fjarri. En málið gekk til amtsráðsins,
og amtsráðið lagði mikla áherzlu á 5.
lið í tilskipun um sveitastjórn, sem
„nokkrir bændur“ virðast ekki þekkja.
Niðurstaðan varð, að sýslunefndin tók
lán, með því skilyrði, að hún lánaði
Álptanes- og Strandarhreppum fjeð, og
hefði rjett til að heimta það aptur, lík-
lega þegar hallærinu væri af ljett.
Náttúrlega þurfti málið að ganga til
ráðherrans, því, eins og kunnugt er,
hefir hann bannað landshöfðingja að
verja landssjóðnum, sem þó er kallað-
ur „viðlagasjóður“, til að verja lands-
búa hungri og hallæri, nema ráðherr-
ann leggi þar á samþykki sitt. Jæja,
þegar liðið var á annað ár, þá fjekk
Álptanesshreppur lán, ekki 10,000 kr.,
heldur 3000 kr. rúmar í korni, ekki til
að borga á 10 árum, heldur til að
borga á 2 árum, og það þó harðærið
hjeldist við. Ekki mátti hreppsnefndin
snerta kornið, nema hún lofaði að borga
það á tveim árum, og var eigi annar
kostur en að lofa því, með fram þess
vegna, að kaupmenn höfðu tekið þann
búhnykk, að vera matvöruiausir þann
vetur. þess má geta, landsbúum um
allt land til lofs, að gjafir þær, sem
þeir höfðu sent, urðu Álptaneshrepps-
búum hinn mesti styrkur, meðan á þessu
stóð. Vorið 1877 lýsti hreppsnefndin í
Álptaneshreppi því yfir á sýslufundi,
að ,hún gæti eigi borgað lánið, nema
hún fengi meira lán til lengri’ tíma.
Ekki vildi sýslunefndin fallast á það.
þar iá móti stakk einn sýslunefndar-
maður upp á því, að það skyldi verða
góður afli það vor, og fjellust flestir
fundarmenn á það. þ»að vildi nú samt
ekki verða. Um þetta leyti hjeldu
margir að sýslumaðurinn hefði fengið
áminning, sumir hjeldu, að það væri
frá amtsráðinu. En hvað sem um það
var, þá jafnaði hann nú láninu niður á
alla hreppa sýslunnar. Nú kom haust-
ið 1877 ; bar þá sýslunefndarmaðurinn
úr Álptaneshreppi enn upp að fá 5000
kr. lán til að borga þá áföllnu skuld
og fl. f>egar sýslunefndin heyrði, að
2000 kr. ættu að ganga til að borga
þá áföllnu skuld, dró hún þær strax
frá, en lagði til að hreppurinn fengi
3000 kr. lán. Landshöfðinginn lagði í
brjefi 5. des. sama árs það til við ráð-
herrann, að Álptaneshreppur eða sýsl-
an fengi 3000 kr. lán þannig, að borg-
aðir væru 4 af hundraði og lánið end-
urgoldið á 10 árum. Hefðu nú þessar
tillögur verið samþykktar, þá hefði
málið fengið þann enda, sem allir hefðu
unað við. En ráðgjafanum þóknaðist
það ekki, heldur að leyfa landshöfðingj-
anum að veita sýslunefndinni 3000 kr.
í S ár., Málið hlaut því að koma inn í
sýslunefnd og kom það í maí á síðast-
liðnu vori. Ekki þótti sýslunefndinni
þá tiltök að taka nýtt lán, þó hún gæti
haft vissu fyrir því, að með því var hið
fyrra- lán endurgoldið, að minnsta
kosti hvað snertir Álptanesshrepp,
heldur þótti það eitt ráðlegt, að fá borg-
unar frestinn á láninu lengdan; hann
var nú reyndar lengdur með því að
taka lán að nýju. En — þetta eina,
sem ráðlegt var að gjöra, það — gleymd-
ist; það hefir enn ekki verið beðið um
lengingu á gjaMfrestinum. Ráðgjafinn
hafði með brjefi frá 5. nóv. 1877 lengt
gjaldfrestinn um eitt ár, það er fram
undir lok síðasta árs. þ>etta náðar ár
var þá því nær útrunnið, þegar sýslu-
nefndið kom saman í nóvember. Kom
þá alls eigi til umræðu, hvort jafna
skyldi láninu niður á hreppa sýslunnar,
eins og „samtalið11 virðist benda til,
því það var þegar gjört fyrir löngu
svo sem áður er sagt, heldur hitt, hvort
heimta skyldi lánið nú þegar af þeim
hreppum, sem höfðu notið þess. Var
það samþykt að því er snerti Strand-
arhrepp, en fellt að því er snerti Álpta-
neshrepp. það er ástæða til að kenna
íbrjósti um „H“ fyrir það, hafi honum
þótt atkvæða greiðslan svo „flókin11, að
hann hafi átt bágt með að átta sig.
Sýslumaður vor talaði þá eins ljóst og
greinilega og honum er tamast.
þannig er saga þessi rjett sögð.
Dæmi svo hver sem vill, hveijum það
er að kenna, að málið er komið í það
horf sem það nú er í, hvort það er ráð-
gjafinn, amtsráðið, sýslumaðurinn, eða
sýslunefndin og — það sá gamli og nýi
sýslunefndarmaður „H“ „S“. J>að er
ljóst, að hreppsnefndin í Álptaneshreppi
hefir aldrei farið þess á leit, að láni
óví, sem hún fjekk, væri jafnað niður
og sýslunefndarmaðurinn úr Álptanes-
hreppi hefir aldrei fylgt því fram, sjálf-
sagt hefir það ekki verið af því, að
hann hafi samsinnt þá misheppnuðu
findni eða mildu fásinnu „Nokkurra
bænda11 að hreppurinn fyrir það missti
þann rjett, að senda mann á sýslufund,
heldur af þeirri skoðun, sem hann á-
vallt hefir látið í ljósi, að eigi bæri að
leggja nolckrum hreppi frá öðrum hrepp-
um fyr en öll önnur bjargráð væru
þrotin. þ>eir sem greiddu atkvæði móti
því, að lánið væri nú þegar heimtað
af Álptaneshreppi, munu hafa gjört það
af þeirri ástæðu, að þeim hafi eigi þótt
það gjörlegt, að heimta það með svo
gott sem engum fyrirvara, meðan hag-
ur hreppsins að öðru leyti er litlu eða
engu betri, en þegar lánið var tekið.
Að öðru leyti mun sýslumaðurinn og
Ásbjörn geta gjört grein fyrir atkvæði
sínu, eigi síður en „H“ og „S“.
Sýsluncfndarmaður.
í seinasta blaði ísafoldar stendur
grein nm „húslestra11, sem höfundurinn
heldur, að víða sjeu farnir að dofna hjer
á landi, eða farnir að fara úr móð, eink-
um við sjóinn og kringum kauptúnin, o.
s. frv. Jeg er hinum heiðraða höfundi
alveg samdóma um, að það er góður
og gamall og fagur siður hjer á landi
að lesa guðsorð á hverju kvöldi í heima-
húsum, sem aldrei ætti að „fara úr móð11,
hjá oss nje vjer að leggja niður, því þó
slík „húsandakt11 sje ekki, fremur en
aðrar ytri guðræknisiðkanir, órækur
vottur um sannkristilegt hugarfar, er
hún þó ágætt hjálparmeðal til að við-
halda hinu kristilega trúarlífi og glæða
það; og, eins og höfundurinn svo fag-
urlega segir, helgar hún heimilislifið
og eflir frið og sameiningu milli hús-
bænda og hjúa, þar aðaukviljeg taka
það sjerstaklega fram, að hún leggur
góðan grundvöll hjá hinni upprennandi
kynslóð, og getur sáð mörgu guðræki-
legu frækorni í hin ungu hjörtun, sem
með Guðs aðstoð kunna að bera góðan
ávöxt á sinum tima og verða meðal til
þess að reisa skorður við ókristilegum
aldaranda. Um allt þetta er jeg sam-
dóma hinum heiðraða höfundi. En jeg
er vonbetri en hann um, að Drottinn
muni gefa, að húsandaktin leggist ekki
almennt niður hjá oss, þó hún því mið-
ur kunni að vera vanrækt á stöku stað,
einkum í kaupstöðum og nálægt þeim.
Ein af þeim spurningum, sem biskup-
inn á vísitazíuferðum sinum leggurfyr-