Ísafold - 25.04.1879, Blaðsíða 3

47
hversu mikið var unnið við það í vigt-
inni og verkuninni, að leggja fiskinn
inn hálfhráan, en nú hefir reynslan
sýnt, að þessi verkunaraðferð er síður
en ekki heppileg, því þegar farið er
að geyma fiskinn til lengdar, slagar hann
upp í húsunum, afþví hráinn gefur sig
þá út úr honum. En hversu mikið að
eigendur fiskjarins og þeir, sem verka
fisk fyrir aðra, og taka borgun eptir
vigt, vinni við þessa verkunaraðferð er
hverjum manni auðskilið. þessa skað-
iegu og enda sviksamlegu verkunarað-
ferð ætti nú hver maður að leggja nið-
ur, en taka upp aptur hina fornu, nefnil.
að salta fiskinn mátulega, heldur vel en
illa, því betra er að hann sje upphlaup-
inn, en illa saltaður eða morkinn, þvo
hann vel, pressa mikið og þurka hann
vel í gegn, sem bezt má sjá á því, þeg-
ar hneita kemur út á roðinu jafnt und-
ir öllum uggum, sem annarsstaðar, þarf
þá varla að efa að fiskurinn geymist
óskemmdur langt fram á vetur. Hiti
íjarska mikla söltun, sem menn almennt
eru farnir að tíðka, gjörir það að verk-
um, að hægra veitir að koma út hráum
fiski; mikið saltaður fiskur fær á sig
utan hvíta salthúð, ef hann er breiddur
í góðu sólslcini hvern daginn eptir ann-
an, en þessi hvíta húð er alls ekki ó-
rækur vottur þess, að fiskurinn sje nægi-
lega þurkaður og geti reynzt vel, og
hefir það nú eitt méð fleiru á seinni ár-
um blekkt margan móttökumann og
kaupmann.
3. hirðuleysi bænda er fyrst og
fremst í því folgið, að margir sjómenn
og formenn skeyta alls ekkert um það,
hvernig fiskurinn er meðhöndlaður á
undan söltuninni. Margir þessara hirða
ekki um að skera fiskinn á háls, þó
) hann sje lifandi innbyrtur, því síður
/ þegar hann kemur dauður inn í skipið;
þegar bezt gengur, er rekinn hnífur í
hálsinn á fiskinum eða öngli krækt þar
í hann, en blóðið rennur fyrir það ekki
úr honum, nema þvi að eins, að sárið
snúi niður, þegar fiskurinn er lagður frá,
en að þessu mun sjaldan vera gætt,
og þó er það mjög áríðandi, að blóðið
storkni ekld upp í fiskinum sjálfum.
Hið annað, sem fáir sjómenn aðgæta,
er að kasta ekki fiskinum óþyrmilega,
nvorki í skipinu nje á landi, innan um
kletta og steina; við þess háttar með-
ferð merst fiskurinn, sjer í lagi sá, sem
feitur er, og lítur hann svo út í þurk-
uninni eins og sá fiskur, sem morknar
í netum. Meðferð sveitamanna á fisk-
inum undir söltunina er opt og tíðum
óhafandi; þeir verka fáir fisk sinn sjálfir,
og vita því ekki hversu miklum erfið-
ieikum það veldur í verkuninni ef hann
er illa meðhöndlaður áður en hann er
saltaður, auk þess sem margir sveita-
menn, er við sjó róa, ekki kunna að af-
höfða nje fletja fisk, því síður að salta
hann. það ætti því að vera gjört hverj-
um útvegsbónda að skyldu, að sjá um
aðgjörð og meðhöndlun á fiski sjómanna I
jafnt og sínum eigin, og yfir höfuð ætti
það aldrei að líðast, að fleiri en einn
maður af hverju skipi salti fisk þann,
er á skipið fæst. Við afhöfðunina
slcyldi þess gætt, að láta vætubeinið
fylgja bolnum, taka ekki fiskinn upp á
þunnildinu, og rifa ekki af honum haus-
inn, svo að krummaroðið lafi við kúluna,
heldur skera það frá með hnífi, svo að
hið fremsta af kúlunni fylgi hausnum.
Við flatninguna er þess að gæta, að báð-
ir kviðuggarnir fylgja dálkinum, og að
taka dálkinn sundur svo aptarlega, að
ekki blæði úr liðnum, einnig að hreinsa
allt blóð vandlega úr hnakkakúlum, og
taka burt allan sundmaga, og leggja
svo fiskinn af sjer í helming, svo ekki
fari óhreinindi i sárið, en kasta honum
ekki frá sjer útflentum ýmist á roðið
eða fiskinn, að þvo fiskinn úr sjó áður
hann er saltaður, er og nauðsynlegt,
og það ættu unglingar og óvaningar
að geta gjört. En hvað stoðar hirðu-
semi innlendrahjersyðra, meðaninntöku-
mönnum, sem flestir eru við fiskiskemm-
ur (Anlœg) kaupmanna og í Vogunum,
líðst að demba fleiri þúsundum af fiski
upp á fólksfáa þurrabúðarmenn, þessir
gangast upp fyrir borgunni, sem þeim
er lofuð, en hvernig sú verkun er af
hendi leyst hjá allflestum, kærum vjer
oss ekld um að lýsa.
4. af hálfu kaupmanna ei^ margt á-
bótavant í sjálfri móttöku og meðferð
fiskjarins hin síðastl. ár. a., fiskiskemm-
urnar eru sumar hverjar óhœfiar til að
geyma í velverkaðan saltfisk óskemmdan
til lengdar, pó munu engin hús vera
eins óforsvaranleg cins og Klapparholts-
hús Knudtzons, að ógleymdum hjallin-
um, sem notaður er, pegar húsið er fullt
orðið.
það virðist nægilegt fyrir Knudt-
zons verzlanir, að hafa einungis einn
móttökustað, á Hólmabúðum, þar eru
vönduð og góð hús og þangað er eins
hægt fyrir allflesta að flytja fiskinn eins
og að Klapparholti, auk þess, sem út-
skipun þaðan er að líkindum ekki eins
kostnaðarsöm og frá hinum síðastnefnda
stað. Klapparholts-skemman ætti því
einungis að notast til saltgeymslu, en
ekki til að taka á móti fiski. Móttöku-
menn kaupmanna eru margir hverjir
lítt þar til hæfir, svo og hús þau, er þeir
leigja, enda eru þeir nú, að oss virðist,
orðnir óþarflega margir, sjer í lagi í
Vogunum. — þá er útskipunin og sú
meðferð, sem fiskurinn þá verður fyrir,
með öllu óhafandi, en það er kaup-
mönnum að kenna eða þeim mönnum,
er þeir senda með skipunum.
(Niðurl. í næsta bl.).
— þ>að vantar mikið á, að lög 15.
Apríl 1854 hafi veitt landinu fullkomið
verzlunarfrelsi, enda var tveim atriðum
í bænarskrá alþingis 1845, sem lögin
að mestu eru byggð á, enginn gaumur
gefinn. þ>etta getur hafa verið þinginu
sjálfu að kenna; því bæði 18490^1851
dró það, eins og þorvaldur sál. Sivert-
sen rjettilega tókfram, nokkuð úr bæn-
um sfnum (fyjóðf.tíð. 1851, bls. 257—58).
þessi atriði voru :
7. Að lausakaupmönnum verði engin
takmörk sett, hversu lengi þeir skuli
mega liggja eða verzla á höfnum, og
8. Að verzlun í hjeruðum verði leyfð
með þeim hætti, að amtmaður veiti
hverjum búanda manni, sem beið-
ist þess og má þykja til þess hæfi-
legur, leyfisbrjef til verzlunar, þar
sem þörf þykir, með því skilyrði,
j að hann hafi ávallt nokkra nauð-
synjavöru, svo gjaldi hann og 10’
rd. fyrir leyfisbrjefið.
Að þvi er snertir hið fyrra atriðið,
þá liggur enn í dag tvenns konar hapt
á lausakaupskap, því bæði bannar3.gr.
laga i5.apríl 1854 að hafa utanríkisslcip
30 smálesta og þaðan af minni til vöru-
flutninga hafna á milli á íslandi og á
milli íslands og hinna hluta rfkisins,—
og lausakaupmönnum, að verzla við
landsbúa, nema í 4 vikur, þó einungis
á skipi á þann hátt, að verzlun þessi
má ekki fara fram í landi, hvorki í
byrgjum, húsum, tjöldum nje nokkru
öðru skýli. Um 15 stórlesta, eða 30
smálesta-bannið játaði nefnd sú, sem
Örsted setti til að íhuga málið 1853
(Bardenfleth, Garlieb, A.N. Hansen, Odd-
geir Stephensen og H. A. Clausen) að
það hefði lítið að þýða, því sjaldan muni
skip af þvílíkri stærð fara til íslands,
enda hefði þjóðfundurinn 1851 ekki fall-
izt á það, en þó tók nefndin það inn í
lagaboðið ,.af því það þykir samhljóða
þeirri reglu, sem leidd var í lög í Dan-
mörlcu með opnu brjefi 1. sept. 1819.“
í Danmörku var þetta gjört til þess, að
hlynna að innlendum vöruflutningum og
innlendri verzlun par; en sömu þýð-
ing getur bannið ekki haft hjerálandi,
heldur öllu fremur gagnstæða verkun,
því, þegar fram líða stundir, gæti vel
hugsazt, að hjer þætti hagkvæmt að
taka t. d. norsk 30 smálesta skip og það-
an af minni á leigu til vöruflutninga
hafna á milli á íslandi, og væri því rjett
að breyta tjeðri ákvörðun í 3.gr. verzl-
unarlaganna, að því er hún snertir vöru-
flutningana hafna á milli á íslandi, þó
hún megi gjarnan, ef vill, halda sjer að
því, er snertir ferðir miili íslands og
Danmerkur. (Sbr. fyjóðf.tið. 1851, bls.
203),
Um fjögra vikna takmarkið, sem
lausakaupmönnum er sett, og bannið
gegn því að verzla á landi, hefir marg
sinnis, bæðiáalþingi 1845, 1849 °R 1851,
og í sjálfri fimm manna nefnd Örsteds
verið sýnt, hversu óeðlilegt og fjarstætt
það er. Einn nefndarmanna, að líkind-
um forstjóri hinnar islenzku stjórnar-
deildar, Oddg. Stephensen, sýndi fram
á, hversu „verzlun á smáskútum er örð-
ug og óþægileg, einkum fyrir þá, er úr
sveitum koma í kaupstað, og þó verzl-