Ísafold - 06.05.1879, Blaðsíða 1

í S A F 0 L D.
VI 13.
Landbunaðarlögin.
Lesendur „ísafoldar“ búast sjálfsagt
ekki við, að eins yíirgripsmikið mál,
eins og fumvörp meira hluta og minni
hluta nefndarinnar, sem skipuð var með
konungs úrskurði 4. nóv. 1870 til þess, að
semja ný landbúnaðarlög, verði eins ýt-
arlega rætt í blaðagrein, eins og skyldi.
Til þess þyrfti öllu fremur heila bók,
ekki styttri, en bæði frumvörpin með
ástæðum samanlögð. En það vill svo
vel til, að sú stefna, sem jeg tek í mál-
inu, leyíir að vera fáorður.
Fyrsta spurningin, sem maðurverð-
ur að leggja fyrir sjálfan sig, er þessi:
er þörfin til að fá ný landbúnaðarlög
svo bráð, að nauðsynlega verði nú þeg-
ar, að taka það sem býðst, með þeim
breytingum, sem löggjafarvaldið kann
að gjöra ? Vjer höfum í hjer um bil
600 ár unað við Jónsbók; ákvarðanir
hennar áttu bæði í sjálfu sjer vel við
hagi vora á þeim tíma, er hún var lög-
tekin, og lítið hefir síðar breytzt í land-
búnaði vorum, nema það eitt, sem leitt
hefir af sjer nýjar og sjerstakar laga-
setningar, svo sem tilsk. 15. apríl og 13.
maí 1776, 22. júlí 1791, 17. og 24. apríl
j833 og 20. júní 1849, opin bijef: 22.
des. 1797, 19. sept. 1806, 2. apríl 1853
og 22. marz 1855, og af nýrri lögum :
vegabótalögin, lög um þorskanetalagn-
ir, um skipaströnd, laxveiðar og sam-
þykktarlögin 14. des. 1877. — Beri nú
ekki brýna nauðsyn til, að afstýra þeg-
ar einhverri grómtekinni óreglu, eða
hlynna sjerstaklega að einhverjum at-
vinnuvegi, ellegar hafi þau nýju lög,
sem bjóðast, ekki einhverjar mikilvægar
rjettarbætur inni að halda, þá er varúð-
arvert, að hrapa að nýjum lagasetning-
um. Lög ætti hvort eð er aldrei að gefa,
nema þar, sem rjettarmeðvitundin heimt-
ar þau. þ>á er varla við því að búast,
að alþing á 6 vikna tíma, auk margra
annara starfa, geti gengið svo vel frá
þessu máli, sem skyldi, nema því að
eins, að áður væri vandlega búið að
bræða það út um landið í blöðunum og
á hjeraðsfundum, og sjer í lagi að
hreppsnefndum, sýslunefndum og amts-
ráðum væri gefinn kostur á, að láta álit
sitt í ljósi um þau. Sumir kaflar frum-
varpanna, t. d. X. kap. hjá meiri hl.,
XV. kap. hjá minni hl. (um afrjettir,
fjallskil o.fl.) heyra beinlinis undir verk-
svið hreppa- og sýslunefnda (tilskip. 4.
maí 1872, 17. og 39. gr.), og eiga þær
því heimting á, að íhuga þenna kafla,
áður en hann er tekinn inn í lögin, enda
Reykjavík, þriðjudaginn 6. maímán.
hefir meiri hl. fundið tilþessa (sbr. 108.
gr. hjá meiri hl.), og þó sjálfsagt ekk-
ert sje því til fyrirstöðu, að ákvarðanir
um þetta og því um líkt sje á rjettum
tíma lögteknar, tjeðum nefndum til leið-
beiningar, þá er það ekkert efamál, að
fyrst verður að leita álits þeirra um það,
sjerílagi þegar um nýmæli eraðræða,
eins og hjer á sjer stað (sbr. ástæður
meira hl. við 106. gr., bls. 73). f>á ætti,
að ætlun minni, allt sem veiðiskap á sjó
snertir, að ganga fyrst samþykktarveg-
inn (sbr. lög 14. des. 1877), áður en það
er tekið inn i þessi lög, því vel gseti
svo farið, að sýslunefndir og hjeraðs-
fundir væri á sumum stöðum ekki frum-
vörpunum samhuga. Líkt stendur á
með margar aðrar ákvarðanir í frumv.,
sjer í lagi IV. kap. hjá meiri hl., VI. kap.
hjá minni hl., t. d. um fundarhöld í landi
manns (33. gr. hjá meiri hl., 66. gr. hjá
minni hl.), um húsaskjól fyrir vegfarend-
ur (32. gr. hjá meiri hl., 67. gr. hjá minni
hl.), um aff æja hrossum i landi manns
(34. gr. hjá meiri hl., 72. gr. hjá minni
hl.), um bygginganefndir (hjá meiri hl.
91.—98. og 104.—105. gr.). Allt þetta
og því um líkt ætti fyrst að koma til
álita hreppsnefnda, sýslunefnda og amts-
ráða. Sumt í mannlegu lífi, er þess
eðlis, að það gengur valdboði næst, að
lögbjóða það ófyrirsynju. Engu er til
spillt, þó maður kynni sjer skoðanir al-
mennings á þvílíku gegn um hans rjettu
svaramenn, sveitastjörnirnar, áður en það
er lögskorðað. þ>aó er og aðgætandi,
að nefndin, altjend minni hl., hóf störf
sín, áður en tilsk. 4. maí 1872 var lög-
tekin, og hefir því, ef til vill, ekki áv-
allt haft sjálfsforræði sveitafjelaganna
nægilega fyrir augum; en hvergi gætir
þessa sjálfsforræðis eðlilegar en í land-
búnaði og yfir höfuð öllu því, sem at-
vinnu manna snertir.
Aptur eru sumír kaflar frumvarp-
anna svo almenns eðlis, að þeir gætu
farið beina leið til löggjafarvaldsins, svo
sem eru I.—Il.kap. hjá hvorumtveggja,
VI. kap. hjá meiri hl., VII. kap. hjá minni
hl., VII. kap. hjá meiri hl., IX. hjá minni
hl., XII. kap. hjá meiri hl., XI. hjá minni
hl., VIII. kap. hjá meiri hl., XIII., XIV.
og XVI. hjá minni hl. Finnst að ætl-
un minni sumt gott hjá hvorumtveggja
í þessum köflum, en þá aptur sumt, sem
margt má um segja. J>að er nú t. d.,
svo jeg byrji á upphafinu, 1. gr. hjá
báðum. Meiri hl. segir :
peir, sem ekki eru þegnar Danakon-
ungs, mega ekki eiga fasteignir á ís-
1879.
landi, — — nema þeir öðlist heimild
til þess í sjerstökum lögum.
En í 2. gr. (meiri hl.) segir:
Nú fiytur einhver, sem fasteign á á
íslandi, burt úr ríkinu, þá skal
hann -------hafa fargað slíkri eign.
Eptir þessu er þá rjetturinn til að
eignast fasteign hjer á landi bundinn við
þegnskylduna undir Danakonung og
bólfestuna i rikinu, en ekki við ból-
festuna á íslandi. En á hveiju stendur
íslandi það, hvort sá, sem fasteignina
á, býr í Danmörku (í ríkinu), eða í
öðrum löndum, ef hann ekki býr hjer
og notar eign sína hjer? Lesi maður
ástæður meiri hlutans fyrir þessari gr.
(bls. 45), er auðsjeð, að það hefir vakað
fyrir honum, að bólfestan hjer á landi
væri það eina rjetta skilyrði fyrir því,
að mega eiga hjer fasteign, en þá hef-
ir allt í einu einhver beigur, líkast til af
innfæddra-rjettinum,hverft honum sjónir.
J>á er minni hl. betur samhljóða sjálfum
sjer. Honum farast svo orð í 1. gr.:
Enginn má hjer eptir eignast nokkra
fasteign á íslandi, — er eigi hefir
fasta bólfestu í landinu sjálfu. Og
sje hann eigi pegn Danakonungs, skal
hann ennýremur hafa fengið leyfitil
pess með sjerstökum lögum.
Sje þessi grein borin saman við 3.
gr., þá er hugsun minnihl. þessi: eng-
inn, ekki einu sinni innfæddur íslend-
ingur, má eigahjerfasteign, nemahann
hafi hjer bólfestu. J>etta kemur ekki í
bága við innfæddra-rjettinn, því ekki
geta aðrir þegnar Danakonungs ætlazt
til, að hafa meiri rjettindi hjer á landi,
en landsins börn. Hitt er annað mál,
hvort það er hyggilegt nú þegar að reisa
þess konar skorður við þvi, að útlendir
menn eignist hjer fasteign. Hefði reynsl-
an sýnt, að útlendingar eða aðrir, sem
ekki eru hjer búsettir, hafi sótzt svo
eptir, að verja hjer peningum sínum í
fasteignir, að landsbúar komist ekki að
kaupum, þá væri rjett að reisa skorð-
urnar; en sje hitt sannara, að enginn
sæki hingað, nema stöku kaupmenn og
námamenn, þá er viturlegra, að svo
stöddu, að leggja ekki þvílíkt bann við,
nema þá álíkt því skilyrði, sem Bretar
kalla long lease (löng bygging). Er
henni svo varið, að jeg byggi eign mína
gegn vissu eptirgjaldi, eða sel hana fyr-
ir til tekna upphæð í einu lagi um 99
ára tímabil; má leiguliði eða kaupandi
byggja þar hús og smiðjur, og hvað,
sem heiti hefir, sem aptur ganga fullri
sölu og erfðum manna á meðal, en að
99 árum liðnum á jeg, eða mínir erf-