Ísafold - 13.05.1879, Qupperneq 1

VI 14.
1879.
í S A F 0 L D.
Háttvirti herra ritstjóri!
í>ó mjer líki vel greinin í „ísafold“
i2.des. f. á., að því leyti hún lýsir vel-
vilja yðar til mín, og gefur mjer um
leið þarflegar áminningar, verð jegsamt
að biðja yður að leyfa mjer að gjöra
við hana fáeinar athugasemdir.
þ>að er þá fyrst, að mjer finnst það
ekki nákvæmlega orðað, þar sem sagt
er, að ágreiningurinn okkar á millium
skilninginn á kaupmannalögunum sje
sjer í lagi um það, „hverja þýðingeigi
að leggja í orðið „hjerlendur11, því hvorki
hefi jeg haft nje látið í ljósi nolckurn
efa um að þetta orð ætti að merkja hið
sama og „íslenzkura, þó mjer þættihið
síðarnefnda orð eiga betur við af öðr-
um ástæðum; en ágreiningurinn er um
það, hvort orðið „hjerlendur11 í i. gr.
frumvarpsins, eigi að eins við kaupfje-
lögin (eins og þjer haldið fram), eða
það eigi einnig að ná til þeirra „kaup-
manna, sem búsettir eru á íslandi“ (eins
og jeg hefi skilið það). Jeg hefi áður
tekið fram allt það, sem minn skilning-
ur á greininni er byggður á, og skal
því ekki frekar þrátta um það, hvor
okkar hafi hjer rjettara fyrir sjer. En
nú er ekki hjer með búið, því jeg get
heldur ekki verið yður samdóma um,
„að kaupfjelögin verði að heita íslenzk,
hvar sem kaupstjóri er búsettur, á með-
an meiri hluti hlutabrjefanna eríhönd-
um íslendinga, því að bólfesta fjelag-
annaverði eigiákveðin með öðru móti“.
’það mun þó lengi hafa verið almenn
regla, að heimili fjelaga — hvort held-
ur það eru kaupfjelög eða önnur fjelög
— sje ákveðið eptir því, hvar stjórn
þeirra hefir búsetu, enda virðist þessi
regla að vera bæði hin eðlilegasta og
áreiðanlegasta. þar sem það enn frem-
ur er sagt, að búsetunni fylgi rjettindi
til strandsiglinga, er þetta heldur ekki
sem rjettast, því bæði eptir hinni ís-
lemku og dönsku löggjöf eru þessi rjett-
indi eingöngu bundin við pjóðcrnið, en
alls eigi við það, hvar eigandinn er bú-
settur í ríkinu. það er í dag 25 ár
síðan ísland fj ekk frjálsa verzlun, og
þó er enn verið að tala um einokun og
nýlendukjör íslendinga f verzlunarefn-
um. En þó verzlunin sjeenn ekkikom-
in í það horf, sem vera ætti, er hvorki
stjórninni nje lögunum um það að kenna,
heldur er það undir landsmönnum sjálf-
um komið, og er satt bezt að segja, að
þjer hafið ekki látið yðar eptir liggja að
brýna það fyrir þeim. En úr þessu
verður ekki bætt með þvf að innleiða
nýja einokun, eins og að vissu leyti yrði
Reykjavík, priðjudaginn 13. maimán.
gjört, ef þeir menn, sem reka fasta
verzlun á Islandi, og greiða af henni
sömu skatta og skyldur eins og aðrir,
yrði látnir sæta lakari kjörum en aðrir
verzlunarmenn, og jafnvel sviptir at-
vinnuvegi, sem þeir hingað til hafa haft,
einungis fyrir þá sök, að þeir eru ekki
búsettir í landinu, enda efastjeg mikið
um, að landið með því móti hæni að
sjer nokkurn nýtan mann, heldur mun
miklu hættara við að það með því móti
kunni að missa marga nytsama borgara.
Hvort þeir Ólafur stiptamtmaður og
Magnús konferenzráð, mundu hafa mælt
fram með slíkri uppástungu1 2, þori jeg
ekki að segja með vissu, þó mjer þyki
það ekki liklegt, en mjer er óhætt að
fullyrða, að Grímur sál. amtmaður hefði
ekki lagt til með þvílíkum ójöfnuði.
En hvað sem nú þessu líður, þá
held jeg öllum megi vera orðið það
ljóst afþví, sem fram er komið í þessu
máli, að frumvarp það, sem hjer er um-
talsefni, var svoleiffis úr garffi gjört,
að það átti ekki að ná staðfestingu,
enda er jeg sannfærður um, að hefðuð
þjer sjálfur fjallað um það, hefði það
orðið með öðru móti, en auðvitað er,
að hver einstakur þingmaður getur ekki
haft ábyrgð á því, hvernig hvert sjer-
stakt lagaboð er samið, og lendir það
þá á stjórninni, ef hún samþykkir þau
lagaboð, sem annaðhvort eru skaðleg,
ranglát, eða svo illa samin, að þau verða
ekki skilin, að jeg ekki tali um, þegar
þau koma í bága við sjálfa stjórnar-
skrána, eins og átti sjer stað um kláða-
lögin, og kom mjer það sannarlega ó-
vart, þegar jeg sá, að þjer höfðuð mis-
virt það við stjórnina að þeim var hafn-
að. Jeg get einnig sagt það með sanni,
að margir hafa álasað stjórninni fyrir
að hún hafi samþykkt þau lagaboð, sem
mikil missmfði hafa á verið, en enginn
svo jeg viti, að Garða-prófastinum und-
anteknum, fyrir það, að nokkru laga-
boði hafi verið hafnað án nægra or-
saka.
Jeg er yður þakklátur fyrir það,
að þjer viljið gjöra mig að meðhjálpara
á alþingi, því jeg veit, að það er gjört
í góðu skyni, en jeg er hræddur um
að þjer hafið ekki gjört yður það ljóst,
hvernig staða mín yrði þar. Eptir
stjórnarskránni 34. gr. 1. staflið, (sbr.
við 2. staflið að niðurlagi) getur enginn
annar en landshöfðingi3 samiff við þingið,
') Sbr. íslands almennu bænarskrá 1795, bls. 25.
Kylin „Nödværge- bls. 183—188. Ritstj.
2) Eða annar maður „í forföllum landshöfðingja11.
R i t s t j.

og er þetta sjálfsagt öldungis samkvæmt
sjálfri stjórnarskipaninni (konstitutionelt),
en þar sem svo er mælt fyrir í sömu
grein, „að stjórnin geti veitt öðrum manni
umboð til að vera á þingi við hlið lands-
höfðingja, ogláta þvíítje skýrslurþær,
sem virðast hauðsynlegar“, þá er ákvörð-
un þessimjög einstaklegs eðlis, og sem
stendur, að kalla má, dauður bókstafur,
þar sem hún lýtur að því, að, einkum
þegar fram líða stundir, kunni að koma
fyrir svo sjerstakleg málefni, að það
þurfi að láta mann, sem hefir sjerlega
kunnáttu í einhverri list eða íþrótt, t. a.
m. í smíðvjelafræði, tilbúningi áfrjetta-
fleygi, eða öðrum sjaldgæfum mannvirkj-
um, vera til staðar á þinginu, til þess
að leiðbeina því í skilningi á þessum
eða því um líkum vandamálum, en jeg
er enginn slikur listamaður, eins og þjer
vitið, enda hafa slík mál ekki hingað
til komið fyrir þingið. En ef það, „að
leiðbeina þinginu fyrirframk, er svo að
skilja, að það eigi að lesa „Lektiur11
með þingmönnum á morgnana, áður en
þeir fara upp í salinn, þá sýnist mjer
næst að landshöfðingjaritarinn takist
þann starfa á hendur, þó jeg reyndar
haldi, að það sje hreinn óþarfi og að
flestir af þingmönnum sjeu upp úr því
vaxnir. Að öðru leyti er jeg yður öld-
ungis samdóma um, að ekki mundi hafa
af því veitt, þó landshöfðingi hefði í
lögunum fengið heimild til að nota að-
stoðarmann eins og áður var, því þó
landshöfðinginn, sem nú er, þurfi máske
ekki þeirrar aðstoðar með, þá er ekki
sagt að slíkur maður fáist aptur, þegar
hans missir við, en, eins og áður er á
vikið, þótti slílct fyrirkomulag ekki leng-
ur við eiga, eptir að þingið hafði fengið
löggjafarvald.
Kaupmannahöfn, 15. apr. 1879.
Yðar skuldbundinn vin
Oddg. Stephcnscn.
* *
*
þ>etta málefni hefir nú verið svo
ýtarlega rætt í „ísafold“ á marga vegu,
að það væri málalenging, að fara um
það fleiri orðum að svo stöddu. IJað
mun gefast færi á því síðar. Höf.,
sem eflaust vill fósturjörðu sinni vel,
getur ekki að því gjört, að hann er
sjálfur búsettur í ríkinu, en ekki 1 land-
inu, og hlýtur það að hafa nokkur á-
hrif á skoðanir hans. En þar fyrir má
hann, eptir stöðu sinni, manna sízt
gleyma því, að eptir stöðulögunum 2.
jan. 1871, 3. gr., er íslenzka verzlanin