Ísafold - 05.06.1879, Blaðsíða 2

68
leiðis eiga sumir þessara sjóða gömul
skuldabrjef, sem ekki gjaldast af í vöxtu
nema 3 og 31/2°/0. þessum skuldabrjef-
um ætti, samkv. auglýsingu landshöfð-
ingja frá 18. mai 1876 (Stj.tíð. 1876, B,
bls. 55), að koma í skuldabrjef upp á
4%. Aðrir sjóðir, sem jeg til veit, án
þess jeg þekki skýra reikninga fyrir
þeim, eru þessir:
1. Samskotasjóður Jóns Eiríkssonar
handa prestum á íslandi. Reikningur-
inn fyrir þessum sjóði mun vera hald-
inn i Kaupmannahöfn, og sjest af Stj.-
tiðindum 1878, B, bls. 142, að vöxtum
af honum hefir 1878 verið úthlutað prest-
um nyrðra með alls: 536 kr., sem svar-
ar þvi, að innstæðan nú sje orðin
13,400 kr.
Sjóður þessi er þannig undir kom-
inn, að Jón konferenzráð Eiriksson og
Tidemann biskup í Norvegi komu sam-
skotum á gang, fyrst i Norvegi og síð-
ar i Danmörku; var Jóni Eirikssyni sent
mest af gjöfunum, en Finni biskupi
nokkuð. Jón Eiríksson gaf skýrslu um
gjafirnar í tímaritinu danska Minerva
1786, bls. 497—504 („en stor og goð
Handting i Danmark og Norge i vore
Tider“). J>eir Magnús Stephensen í
Eptirmælum 18. aldar, (bls. 552) og Dr.
Pjetur í kirkjusögu sinni (bls. 316) skilja
skýrsluna svo, sem gjafafjeð hafi þá
numið 4586 rd. eða 9172 kr. Vöxtun-
um hefir hingað til verið úthlutað með-
al presta í hinu forna Hólastipti ein-
göngu, en, þegar þess er gætt, að sum-
ar gjafimar (t. d. allt, sem gafst úr Sjá-
landsstipti) voru sendar Finni biskupi í
Skálholti, virðast raunar fátæk brauð,
hvar á íslandi sem er, vera jafnt að
þessu fje komin. /þennan sjóð virðist
mjer eðlilegra væri að flytja hingað inn
undir stjóm landshöfðingja og biskups.
Auk Hólamötunnar til brauða í
Skagafirði, ogþeirra 637 kr. 50 a., sem
lengi voru goldnar úr ríkissjóði til fá-
tækustu brauða, samkv. konungs úrsk.
12. maí 1752, á að vera til
2. Kollektusjóður handa Hólabisk-
upsstóli og skóla, sem safnað var í öll-
um kaupstöðum í Danmörku og Nor-
vegi, eptir kgsúrsk. 18. marz 1757. M.
Stephensen heldur (í Eptirm. i8.aldar,
bls. 546), að það hafi verið leifar af
þessum sjóði, sem 1783 voru afhentar
biskupi Balle, og þá numu 1800 kr., en
uxu hjá honum, og voru í árslok 1806
orðnar 3890 kr. í skýrslu sinni um
sjóði opinberra stofnana (1802 og 1807)
kallar Balle þennan sjóð : de islandske
Penge. Mun þetta vera sami sjóðurinn,
sem kansellíið í brjefi til Balles 16. sept.
1797 skipar honum að safna, þangaðtil
vextirnir sjeu orðnir 200 krónur (sbr. P.
Pjetursson, Hist. eccl., bls. 315, athgr.).
Um sjóð þennan veitjeg ekkert frekar
nema það, að stiptamtmaður, biskupar
og amtmenn á íslandi ráðlögðu kanselli-
inu 1797 að verja honum til lærdóms-
framfara í landinu (Eptirm. i8.aldar,bls.
546), leyfi mjer því, að leiða athygli
landshöfðingja og sjer i lagi biskups,
sem áður er sjóðnum kunnugur, að hon-
um, svo það verði ljóst, hvar hann er
niður kominn, hvort honum hefir verið
steypt saman við samskotasjóð Jóns Ei-
ríkssonar eða einhvern annan sjóð, eða
hvað honum líður, því ekki getur hann
verið fólginn í neinni af þeim upphæð-
um, sem finnast í fjárlaganna 13. gr.,
A. b., þar hann er sjerstök gjöf til
Guðs pakka.
3. Gjöf Hansens konferenzráðs, sam-
þykkt með kgsúrsk. 7. apríl 1802. Hún
nemur 12000 kr., og eru vextimir ætl-
aðir til „verðlauna fyrir nytsöm fyrir-
tæki“, o. s. frv. á Færeyjum, Finnmörk,
íslandi og Grænlandi. Vöxtunum, 480
kr. á ári hveiju, á hið kgl. danska bú-
stjórnarfjel. að úthluta. Sje þeim ekki
varið til verðlauna, þá eiga þær að ganga
til skóla eða presta á íslandi, sem litl-
ar tekjur hafa. J>essi sjóður er, eins og
menn sjá, ekki eign íslands, nema að
tiltölu. Um hann ættu þeir landshöfð-
ingi og biskup að ná einhverju sam-
komulagi við bústjórnarfjelagið danska,
því ekki er mjer kunnugt um, að ísland
hingað til hafi notið góðs af honum.
Framvegis væri fróðlegt og jafnvel
nauðsynlegt, að fá opinberlega skýrsl-
ur um:
4. Bókasöfn landsins, þeirra fjárhag
og ástand, svo sem stiptsbókasafnið,
bókasafn vesturamtsins, norðuramtsins
og Barðastrandarsýslu. Sömuleiðis um
5. Flateyjar framfara stofnun.
6. Djáknapeningana frá Möðruvallakl.
7. Sjóð uppgjafarpresta í Hólastipti.
8. Sjóð uppgjafarpr. í Skálholtsstipti.
9. Eyjafjallasjóðinn frá 1822.
10. Fiskimannasjóðinn.
11. Styrktarsjóð Neshrepps.
12. Gróustaðasjóðinn.
13. Fjarðarhornssjóðinn. (Gjöf Eiríks
Olafssonar í Strandasýslu ?)
14. Gjöf Ólafs stiptamtmanns til Vind-
hælishrepps (jarðirnar: Mársstaði, eptir
nýja matinu i^hundr., Hof með Kötlu-
stöðum 30 h., Marðargnúp 35 h. og Gilá
10 h., allar með 20 kúgildum. Sýslum.
og prófastur í Húnavatnssýslu ráðstafa
þessum sjóði, og munu því færastir um
að gjöra skilagrein fyrir honum. (Sbr.
„Norðanfara“ 18. ár, 13—14).
15. Hafnsögumannasjóð Reykjavíkur.
16. Hafnsögumannasjóð Hafnarfjarðar.
17. Sæluhússjóðinn í Fóelluvötnum.
(Stofn. af Jóni sál. hreppstj.áElliðavatni).
18. Sæluhússjóðinn á Kolviðarhól. Fyr-
ir honum hafa áður verið birtar skilagr.
19. Fje það, sem tukthúsið gamla átti
að eiga í sjóði, þegar það var lagt niður.
20. Sjóð, sem til á að vera i Eyjafirði
frá því einhvern tima á 18. öld, og ætl-
aður var til að koma þar upp klæða-
verksmiðju. Og loks
21. Thorsteinsons gjafastofnun.
sem lengi hafði smíðabúð í Kaup-
mannahöfn á horninu á Kronprinds-
ens- og Kaupmakaragötu, dugleg-
ur maður i sinni stjett, en mjög ein-
kennilegur.
3. Brynjólfur, dómkirkjuprestur í Rvik,
seinnaíHolti undir Eyjafjöllum, síð-
ast á Útskálum, faðir síra Sigurðar
á sama stað.
4. Ámi, einn af nefndarmönnum í jarða-
verðleggingarnefndinni 1800, átti
þrjár dætur og einn son.
Ættfræðin er nauðsynlegur fróð-
leikur, sem stendur í sambandi við
sagnafræðina, og má þvi ekki leggj-
ast niður; en til þess að þeirri fræði
verði áfram haldið, er brýn nauðsyn
til að þeir menn sjeu styrktir, sem af
lyst og löngun hafa gefið sig alla við
þeirri iðn; er einn þvílíkur maður nú
hjer á Suðurnesjum.
Jeg læt hjer fylgja ættlið einn, til
fróðleiks, frá Sigurði lögmanni Jónssyni
með æfiágripi hans, sem að því leyti
má merkilegt þykja, að jeg hefi ritað
það eptir lausu blaði, sem einhvers stað-
ar hefir verið vel geymt, frá því það
var lesið upp við jarðarför hans 1677.
Sigurður Lögmaður J ó n s s o n
var fæddur 1618 á Einarsnesi, af for-
eldrum Jóni Sigurðssyni eldra, sýslu-
manni í Mýrasýslu, og Ragnheiði Hann-
esdóttur. Lærði fyrst skólalærdóm hjá
síra Jóni Böðvarssyni, prófasti á Reyk-
holti, og síðan í Skálholtsskóla, hvaðan
hann dimitteraðist. Var síðan 5 ár
skrifari og þjenari Gísla biskups Odds-
sonar í Skálholti. Ár 1641 varð hann
sýslumaður í Snæfellsnessýslu. Árið
1645 giptist hann Kristínu Jónsdóttur
frá Hítardal, og átti með henni 5 börn,
hvar af eitt deyði ungt. 1648 varð hann
sýslumaður eptir föður sinn í þverár-
þingi fyrir vestan Hvítá, og nokkur ár
þar eptir í öllu þverárþingi, fyrir sunn-
an og vestan Hvítá, til 1663, þá hann
varð lögmaður sunnan og austan eptir
Árna Oddsson. J>jenti því embættií 14 ár;
deyði 1677, 4. marz, á sunnudagsmorg-
un fyrir sólaruppkomu á Hvítárvöll-
um, hvar hann bjó; á 59. aldursári,
hjónabands 32, lögmanns 14. — Lá 8
daga.
J>eirra bein hvíla að kórbaki að
Borgarkirkju á Mýrum.
Börn:
Jón eldri á Reynistað, drukknaði 1678.
Ragnheiður, sem giptist Sigurði lög-
manni Björnssyni.
Guðmundur á Álptanesi á Mýrum,
tengdafaðir Magnúsar amtm. Gísla-
sonar og
Jón yngri SigurÓ'sson, bjó á Einarsnesi,
varð sýslumaður í Mýrasýslu 1676,
og einnig í Borgarfjarðarsýslu 1678,
og aðstoðaði sonur hans föður sinn
með þessa sýslu, unz hann sleppti
henni við hann og hún var honum
veitt 1704.
Jón hjelt Mýrasýslu til dauðadags
1718, og varð þá systursonur hans,
Sigurður yngri Sigurðsson, sýslumað-
ur eptir hann, -j* 1730.
Kona Jóns var Ragnheiður, dóttir
Torfa prófasts á Gaulverjabæ, systir
|>óru, konu Einars prófasts á Görðum.
þeirra sonur