Ísafold - 25.06.1879, Blaðsíða 1

VI 17.
1879.
I S A F 0 L 0.
Reykjavik, miðvikudaginn 25. júnímán.
Til alþingialoka i sumar verður skrif-
Btofa ísafoldar i Kvennaskólahúsinu.
jMF ficssi árgcmgur ísafoldar (VI.,
1879) á að borgast núna í suviar-
kauptíðinni, eins og vanter,og sam-
kvæmt söluskilmálum blaðsins, enda er
árgangurinn nú meira en hál/naður.
Jafnvel pótt allur kostnaður til blaðsins
verði að greiðast ipeningum, ýmist jafn-
áðum, eða pá fyrir fram, og andvirðið
þurfi, pví, og eigi að rjettu lagi eptir
skiimálunum, að gjaldast í peningum,
tek jeg pó enn sem fyr gilda borgun í
innskript hjá kaupmönnum, frá peim
kaupendum eða útsölumönnum, sem eiga
mj ög örðugt með að láta úti peninga.
Verðið er hið sama og áður, 3 kr.
árgangurinn, að meðtöldum burðareyri.
fiað er eigi nema rjett og sanngjarnt,
sem sum blöð gjöra, að taka hærri borg-
un af peim, sem draga hana fram yfir
gjalddaga. Að ísafold hefir eigi sama
sið, nú heldur en fyr, er af pví, að
hún liefir pað traust til kaupendanna,
að peir gangist fremur fyrir góðu,frem-
ur fyrir vægð en strangleika í kröfum,
og sýni fljótari og greiðari skil, pegar
pannig er að pcim farið. Dráttur á
borguninni er blaðinu mikill óhagur, en
kaupendunum enginn hagur.
Hinar greiðu samgöngur í sumar,
einkum með strandsiglingaskipinu, gefa
mönnum gott fœri á að sjna œskileg
skil, og treysti jeg pví, að pað verði
eigi látið ónotað, eigi sízt að pví er
snertir eldri skuldir fyrir blaðið, frá
fyrri árum, par sem peim er til að dreifa.
Útgef.
ÍÞjóðólfi (31, 12—13) hefir verið send
sending um lærða skólann, sem
ritstj. hefir sjálfur knjesett með nokkr-
um vel völdum orðum. Sendingin er
snoðlík að vexti og vænleika greinum
sama efnis i „J>jóð.“ og „Morgunblað-
inu“ danska, og lýsir yfir sömu óánægju
með skólanefndina, ráðherra íslands,
skólareglugjörðina, latínska stýlinn, og
svo með það, að þýzka er sett skör
lægra en enska og'frakkneska.
Svo vjer byrjum á latínska stýln-
um, sem bæði höf. og „J>jóð.“ er svo
mjög á móti skapi, þó höf. jafnframt
vilji halda grískunni fram, þá er sann-
ast að segja, að væri stýllinn ekki við-
hafður, þá myndi þekking lærisveinanna
i latínu verða eins ónóg, eins og hún
er og um langan aldur hefir verið í
grísku. Hvað veldur því, að allir j>jóð-
verjar, Danir og Islendingar með klass-
iskri menntun kunna betur latínu en
grísku, annað en það, að latinski stýll-
inn neyðir þá til að hugsa vandlega
um orð, setningar og alla byggingu
málsins? þessu er öðru visi til hagað
hjá Frökkum og sjer í lagi hjá Eng-
lendingum, sem ekki munu heldur vera
aðrir eins nýbreytingamenn eða refor-
matorar eins og ,,j>jóð.“, því þeir hafa
fram á þennan dag bæði latínskan og
grískan stýl í skólum sinum, bæði í ó-
bundinni og bundinni ræðu. j>egar
enski ráðherrann Robert Lowe fyrir
nokkrum árum siðan tók skólamálið
fyrir á Mikla-Bretlandi, var mest farið
eptir áliti hins nafnkennda skólastjóra
í Rugbyskóla, Dr. Arnolds, sem út-
skrifað hefir marga hina merkustu
menn Englands til háskólanna. Dr. Am-
old fórust orð á þá leið, að það væri
hvorttveggja, að engum menntuðum
Englendingi kæmi til hugar að draga
úr kennslu gömlu málanna, enda væru
þau undirstaða allrar almennrar mennt-
unar. Allir vissu, að merkustu menn
Breta hefði jafnan verið hinir fremstu
í klassiskri uppfræðslu (classical schol-
ars), svo sem Pitt og Canning, Byron
og Sheridan, Grattan og Burke, Eldon
og Peel, Palmerston og Derby jarl
eldri (sem snúið hefir Hómer á ensku
í bundnum stýl), Brougham lávarður og
Gladstone (er samið hefir mikið verk
um Hómer og hans öld). En til þess
an nema vel dauðu málin, væri stýlar
og skriflegar æfingar nauðsynlegar, sem
knýja hugann til að ranka við orðum
og setningum, er annars gleymast, og
til að greiða og glöggva fyrir sjer alla
byggingu málsins. j>ó þettasje áreynsla,
þá sje hún holl, æfi minnið, veki í-
myndunaraflið, skerpi skilninginn, bæti
smekkinn, opni til fullnustu fjársjóðu
hinnar klassisku fornaldar, og beri þá
ávöxtu í lífinu, sem daglega sjáistmeð-
al Breta, og sem skólar þeirra og skóla-
menn hafi ástæðu til að miklast af,
sem sje, að koma snemma inn hjá œsku-
mönnunum peim áhuga á opinberum
málum (public spirit) og velferð fóstur-
jarðarinnar, sem hvergi sje eins ríkur
og í hvnum járnblönduðu uppsprettum
grískra og rómverskra fræða. Segist
hann vona, að aldrei komi sá tími, að
stjórnfræðingum og höfðingjum Breta
verði ekki lítið fyrir að lesa Cicero og
Demosþenes, Tacitus og Thukydides,
Horatius og Hómer, sem gott sje að
hafa til föruneytis erlendis og upp til
sveita (nobiscum peregrinantur, rustican-
tur). Forntungurnar og mannkynssagan
sjeu höfuðlindir almennrar uppfræðslu,
bæði fyrir sál og hjarta, næst á eptir
trúnni; þessu þrennu hafi hann gefið
mestan gaum meira en 30 ár, og hvorki
sjálfur hann nje sínir mörgu lærisvein-
ar hafi iðrast þess; hafi sjer og veitzt sú
gleði, aðflestir peir, sem úr Rugbyskóla
hafi iitskrifazt, hafi einnig síðar meir í
lifinu haldið tryggð við pessar mennta-
greinir. Likt mátti segja um íslend-
inga, allt fram að þessum tímum. Vorir
betri skólagengnu menn voru biblíu-
fastir trúmenn og latínumenn; útlend-
ingar, t. d. Henderson, töldu prestastjett
vorri þetta tvennt til ágætis. Af þess-
ari andlegu undirstöðufæðu varð hinum
eldri gott, en „j>jóð.“ skilst, að latínan
og reikningslærdómurinn sje of megn
fyrir „þörf nútímans“, sem að eins út-
heimtir ljettmeti. Vjer hinir eldri höld-
um, að fljótt sjatni flautavömbin. Dr.
Arnold mun og hafa tekið upp þann
sið, sem nú er hafður víðast í enskum
skólum, að umsjónin með hegðun og á-
stundun sveinanna i hinum neðri bekkj-
um utan tíma er falin efstubekkingum,
sem eru látnir hafa ábyrgðina af sið-
ferði alls skólans. Með þessu vakti
hann hina áríðandi ábyrgðar- ogsóma-
tilfinningu hjá skólasveinunum sjálfum.
Bretum dettur alls ekki fremur en Dön-
um í hug, að hafa utanskólaumsjónar-
menn. Getur hver sem vill glöggvað
sig betur á öllu þessu í bók, sem Ar-
nold er eignuð: Tom Brozvn’s school-
days.
Höf. í pjóð. segir, að latínski stýll-
inn sje í því niðurlægingarástandi hjá
piltum, að „varla nokkur piltur hafi svo
mikið fyrir honum að hugsa um hann“.
petta er ljót saga, ef sönn er, oghlýt-
ur annaðhvort að koma af stjórn skól-
ans og kennslunni, eða af því, að sumir
kennaranna hafa ekki meiri rækt við sitt
eigið hreiður, en að þeir koma sjálfir
inn hjá sveinunum kala og óbeit á því,
sem þeir eiga að nema, i stað þess að
glæða og efla tilfinningu sveinanna bæði
fyrir þýðingu námsins og skyldunni við
skólann og sjálfa sig. En, ef pað á að
vera ástæða fyrir þvi, að af nema stýl-
inn, þá mun, eptir þvi, vera meiningin
að af nema hverja þá námsgrein, sem
lærisveinunum, fleirum eða færri, er ó-
geðfelld. Ætli að reikningur, mæling-
arfræði og máske trúarbrögðin sjálf
komist ekki vonum bráðar í sama „nið-
urlægingarástand hjá piltum“ og verði
þvi að af nemast ? Hver veit, nema
þeim verði, þegar fram líða stundir, ekki
Ijúft að læra neitt, nema — rómanalestur ?