Ísafold - 25.06.1879, Blaðsíða 3

67
fræðandi í vísindalegu og verklegu til-
liti, og að sínu leyti svipað Lærdóms-
listafjelagsritunum gömlu. Hjer eru
nægir kraptar, bæði innanlands og hjá
löndum vorum erlendis (í Danmörku og
á Mikla-Bretlandi) til þess að halda því-
liku riti fram, og engin efi á að styrk-
ur muni fást af landssjóði til þvílíks fyrir-
tækis, ef þörf gjörist. Fjelagar ættu
sjálfsagt að fá þetta rit, eins og aðrar
bækur fjelagsins, gegn árstillagi sinu.
Loks hefir deild fjelagsins hjer á
landi byrjað á því að vekja áhuga lands-
búa á stafrofi náttúruvísindanna, þeim
svonefndu gagnfræðum (efnafræði, eðlis-
fræði, o. s. frv.), sem einnig er nauðsyn-
legt, þó aldrei væri í ráði að stofna
gagnfræðaskóla. Hefir deildin ný skeð
gefið út efnafrœði eptir Roscoe, sem
virðist vera hentug og auðskilin. þessu
fyrirtæki þyrfti einnig að halda fram,
og sýnir nú reynslan, að það má eins
vel takast hjer eins og í Kaupmanna-
höfn.
Margs mætti ennfremur geta, sem
liggur tilgangi fjelagsins nærri, og sem
heita má ótilhlýðilegt að ekki er þeg-
ar komið í verk. þ>ar á meðal teljum
vjer íslenzka þýðingu — stytta og
breytta — á kirkjusögu Finns biskups,
og á íslandslýsingu Kálunds, sem áð-
ur hefir komið til orða í þessu blaði.
Kirkjusaga Finns er hið eina saman-
hangandi rit í íslandssögu, sem til er,
og bók Kálunds hin eina lýsing á land-
inu, sem nákvæm er og áreiðanleg.
þessar tvær bækur þyrftu að vera í
höndum almennings.
Leyfum vjer oss að vekja athygli
fjelagsmanna, og sjer í lagi stjórnar
fjelagsins, að þessum bendingum, svo
þær, ef þær eru á rökum byggðar,
gæti sem fyrst borið ávöxt.
p1 rú Guðrún Gísladóttir í Steinnesi
hefir fyrir nokkru síðan gefið út ritkorn
um íslenzkan faldbúning, með myndum
eptir Sigurð heitinn málara Guðmunds-
son. þ>að ber svo sjaldan við hjer á
landi, að konur gefi út bækur, að, þó
ekki væri annað, er ástæða til að benda
á þennan bækling, sem er af góðum
hug og góðum rótum runninn. pað
getur varla hjá því farið, að hávaði
kvenna hjer á landi vilji halda íslenzka
búningnum f hefð. En bæklingurinn
hefir, að sögn þeirra sem vit hafa á,
margar góðar bendingar inni að halda,
og uppdrættirnir eru vel lagaðir til að
leiðbeina smekk kvenna í þesu efni.
Sauðburður gekk stirt í vor, eins
og von var, og víða hjer í Gullbringu-
sýslu dóu lömb hrönnum saman, enda
er hirðingin eptir því. f>að er ekki
sjaldgæft, að ærnar eru látnar eiga sig,
hvernig sem veður er, ekkert eptirlit
haft með því, hvort lambið kemst á
spenann og krókni ekki í fæðingunni.
Hin einasta ljósmóðir lambsins er —!
hrafninn. Smalinn er á sjó eða heima
í baðstofu. Eins og þetta hirðuleysi er
miskunnarlaust við blessaða skepnuna,
sem er að gefa sína rentu, eins er það
arðlítið fyrir aðra en—hrafhinn.
Landssjóður hefir, að sögn, styrkt
kalkbrennslu þeirraherra Egilsson-
ar og Smiths, að minnsta kosti með lán-
um, sjálfsagt til þess að hvetja þessa
menn til atorku í góðu og nytsömu
fyrirtæki. En hvernig er atorkan ? það
er kalklaust í maí og framan af júní,
þegar mest liggur á. þeir, sem byggja
úr steini, verða að láta byggingarnar
eiga sig, eða panta steinlim og kalk
frá útlöndum. Sæmundur bóndi á Ell-
iðavatni er þegar orðinn fyrir stórskaða
af þessu kalkleysi, prófastur síra þór-
arinn hefir til skamms tíma ekki get-
að náð í kalk, allt sökum þeirrar deyfð-
ar, sem er yfir hinni af landssjóði styrktu
kalkbrennslu. þ>ví næst, þegar kalkið
kemur, er það hvorki eins gott, eins
og það gæti verið af jafngóðu efni, og
mikils til of dýrt, eins og allt sem skort-
ur er á. þ>að má fá kalk vægara verði
bæði frá Danmörku, Norvegi og Skot-
landi, með öllum tilkostnaðí, en 6 kr.
tunnan af leskjuðu kalki, sjer í lagi ef
það er ekki einu sinni vel leskjað. Lands-
sjóður má eptirleiðis vara sig á að styrkja
sum fyrirtæki, þó vel líti út í fyrstu;
það er eins og það dragi úr þeim, þeg-
ar styrkurinn er fenginn. — Steinn.
Um gagnfræðaskótann á Möðruvöllum i
Hörgárdal.
(Niðuri. frá nr. 15). Lögfrœði, i henni
skal kenna stutt yfirlit yfir nú gildandi
landslög, þau er nauðsynleg eru hverj-
um manni að þekkja.
Hagfrœði, í henni skulu lærisvein-
ar fá stutt yfirlit yfir vinnu og vinnu-
laun, um áhrif iðjusemi og sparnaðar,
um peninga og þeirra gildi o. s. frv.
Uppdráttarlist, þar skal kenna svo
mikið að piltar læri að draga upp algenga
búshluti, einfalda landsuppdrætti, hús
og garða o. s. frv.
Só'ng skal kenna svo, að piltar
verði lagvísir og geti notað röddina vel
og tilgerðarlaust.
Gott væri og, ef piltar þeir, sem
vildu, gætu fengið tilsögn i þýzku og
frakknesku. f>að væri og heppilegt, ef
kennarar á frídögum eða á kvöldum
rúmhelgra daga við og við hjeldu fyr-
irlestra fyrir piltum um ýms fræðandi
efni, eins og gert er í Svíþjóð; þar er
það og vani, að skólastjóri hefir fund
með lærisveinum einstaka sinnum til
þess, að þeir geti talað saman um ýms
vísindaleg eða verkleg efni, sem læri-
sveinar sjálfir kjósa, er þá talað um
málið af öllum, sem vilja, og skýrist það
svo á ýmsan hátt; við það eflast piltar
í því að hugsa vel og tala skýrt og
skorinort. Hvað kennslutfmanum við
víkur, þá eru tveir vetur að öllum lík-
indum nógir til þess, að kenna ágrip
af þessum vísindagreinum, það verður
varla hægt að kenna meir en 7 mánuði
á hverju ári (1. október til 30. apríl),
því annars er það til of mikillar tafar
fyrir bændasyni, er þurfa að vera við
vinnu á sumrin, og gagnfræðakennslan
á eigi að vera þeim til fyrirstöðu, er
vilja nema búfræði á sumrin. f>að verð-
ur naumast nóg að hafa tvo kennara
við skólann, því varla er hægt að bú-
ast við þvf, að tveir kennarar geti skipt
á milli sfn svo ólfkum vfsindagreinum,
fyrst og fremst yrði það mjög mikil á-
reynsla, að kenna svo margar stundir
á dag (einkum fyrir skólastjóra, sem
auk þess á að sjá um allt og allt við
skólann), og þá er hætt við því, að
kennslan bæri eigi þá ávexti, sem hún
á að hafa, þvf dauðlúinn kennari á illt
með að viðhafa það fjör og þann skarp-
leika, sem útheimtist til þess, að gera
það, sem hann kennir, svo skýrt og við-
feldið, að lærisveinar eigi fái leiða á
þvf; í öðru lagi er það opt viðurhluta-
mikið, að láta sama kennarann kenna
mjög ólíkar greinir, því honum er ó-
mögulegt að vera jafn vel að sjer í öll-
um, við það verður kennslan eintrján-
ingsleg og hefir það í för með sjer, að
piltar læra mest utan að, en skilja minna.
Heppilegast væri að hafa þrjá kennara
eins og utanþings-skólanefndin stakk
upp á, tvo fyrir hin eiginlegu gagnvfs-
indi, og hinn þriðja til að kenna málin
og sögu. Ef kennslan verður á tveim
árum, þáverður að skipta lærisveinum
f tvo bekki; sjeu nú hafðar 36 kennslu-
stundir á viku í hverjum, eins og er í
latínuskólanum, þá verður það óþolandi
starf fyrir kennara, að kenna 36 stund-
ir á viku auk alls annars, leiðrjettingar
á skriflegum æfingum, eptirlits á piltum,
fyrirlestrum o. s. frv., en það yrði alveg
mátulegt fyrir þrjá, 24 stundir fyrir
hvern á viku ; það er líka hið vanalega
í latínuskólanum, nema hvað skólastjóri
þar hefir nokkuð færri, af því hann hefir
um svo margt að sjá. Að fá tvo brúk-
andi kennaratil slíkrar vinnu fyrir það
kaup, sem áætlað er í lögum efri deild-
arinnar, er vfst varla hægt, og til þess
starfa verða þó að fást menn, sem eitt-
hvað vita og geta, því annars deyr stofn-
unin í fæðingunni úr andlegum vesaldóm.
' þ>að virðist varla vera heppilegt, að láta
skólastjóra hafa Möðruvelli til ábúðar,
þvíbæði ætlajeg að búsýslahans mundi
draga úr hinni andlegu fræðslu læri-
sveinanna, og svo er það lfka eðlilegast,
að annar maður standi fyrir búnaðar-
kennslunni og hafi jörðina, þvf annars
getur hann ekkert verklegt kennt.
þeir, sem hafa tekið burtfararpróf
úr slfkum skóla, ættu, ef þeir vilja fara
embættisveginn, einsog nefndin í neðri
deild alþingis stakk upp á, ekki að þurfa
að ganga undir fyrri hluta burtfararprófs
í latfnuskólanum, en þá þurfa þeir þess
lengri tíma, til þess áð læra það, sem
þeir eiga að kunna til seinni hlutans,
þeir ættu og að hafa forrjettindi til þess
að vera kennarar við barnaskóla og al-
þýðuskóla þá, er myndast hjer og hvar
í hjeruðum, og það er víst, að það væri
eigi lftill hagnaður fyrir bónda, sem hefði
fengið verklega menntun og væri góð-
ur búmaður, að geta fengizt við kennslu
f skammdeginu þegar fátt er að gera.
Auk þess er það víst og satt, að slíkur
skóli, ef honum er vel stýrt og kennsl-
an er eins og hún á að vera, getur leitt
af sjer gott á marga vegu með því, að
vekja þjóðlffið til menntunar og verk-
legra framfara, þegar lærisveinar fjölga
og kenna aptur frá sjer.
þ>að liggur f augum uppi, að það
verða eigi fáir örðugleikar yfir að vinna