Ísafold - 07.08.1879, Síða 1

ALÞINGISFRJETT IR.
VIÐAUKABLAD VIÐ ÍSAFOLD VI. 1879.
VIII.
Reykjavík, íimmtudaginn 7. ágúst.
Lcysiiig á sóknarbandi. Niðurlag (frá bls. 28) á
ræðu
þórarins Böðvarssonar: Einn hinn merkasti guð-
fræðingur hefir þannig sagt: Maðurinn hefir eigi
þá fullkomlegleika til að bera, að hann geti fullkoin-
lega ákvarðað sig sjálfan án hjálpar frá öðrum“. Sami
þingmaður sag'ði, að kirkjan svæfi; hans orð í heiðri,
og það skal jeg játa, að það er ofmikið satt í þessu.
En þetta frumvarp er eigi eindregið meðal, ef kirkjan
svæfi, og það los, það frelsi í kirkjulegum málum, er
frumvarpið hefir að færa, er eigi nóg til þess, að vekja
kirkjuna af svefni hennar; það er annað en breyting-
in á kirkjustjórninni, er fær vakið hana. E. A. leiddi
menn jafnvel í sannleika um sögu kirkjunnar. Eg játa
það, að jeg hefi sjeð þá skoðun, er þingmaðurinn kom
með, að kirkjan hafi beðið tjónafþví, að komast und-
ir yfirráð rómverska ríkisins, — hjá fleirum en þing-
manninum; en jeg er annarar meiningar. Auðvitað
er, að margt mátti finna keisara þeim til lasts, er tók
kirkjuna fyrstur undir vernd sína; en jeg fyrir mitt
leyti verð að ætla, að hann hafi gjört mesta velgjörn-
með því. Kirkjan útbreiddist eptir það meira en áð-
ur út um heiminn, að vísu eigi með frelsi, heldur með
ofríki; en ávextirnir urðu þeir sömu með tímanum.
Sami þingmaður gjörði ráð fyrir því, að sumir prestar
væru svo Ijelegir, að vart væri við þá unandi. Enjeg
vil aptur á móti helzt ganga út frá því, að hver mað-
ur eigi góðan prest; því að það er skylda yfirstjórn-
enda kirkju vorrar, að annast um, að hvcrt prestakall
fái góðan prest.
Jeg er á sarna máli og A. O. um það, að menn
hjer á landi eigi að fá meiri hlutdeild í kirkjulegum
málefnum en nú hafa þeir, og æskilegt kynni að vera,
að sóknarmenn fengi rjett til þess að kjósasjer prest;
og skal jeg einnig játa, að jeg skyldi vera á hans máli,
það er frumvarp þetta snertir, ef jeg eigi óttaðist, að
tími væri eigi enn kominn til þess, að lög í þá átt, er
frumvarpið fer fram á, næði fram að ganga. Svo frjáls-
lyndur er jeg, að jeg tel það mikla neyð, að hafa þann
mann fyrir prest, sem maður er mjög óánægður með,
sem setja má út á, eða maður hefir dstœðu til að setja
út á. En A. O. lagði hvorki rjetta áherzlu nje þýð-
ing í stjórnarskrána, enda vitnaði hann minnst til 45.
greinar, er segir: „Hin evangeliska lúterska kirkja
skal vera þjóðkirkja á íslandi, og skal hið opinbera
að því leiti styðja hana og vernda“. Er mönnum hjer
á landi þá samkvæmt þessu veitt algjört frelsi í kirkju-
legum málefnum ? Hans hátign konungurinn seg-
ir, að þjóðkirkjan skuli studd og vernduð af hinu op-
inbera. (Arnljótur Olafsson: Idvað er þjóðkirkja?).
þjóðkirkja er sú kirkja, sem liggur undir vernd stjórn-
arinnar, og þjóðin á að fylgja, þótt hinum einstaka
sje gefin heimild til að vera annarar trúar. Frelsið er
eptir stjórnarskránni leyft hið innra, en eigi hið ytra;
frelsi fyrir samvizkuna er leyft, og það lætur eigi held-
ur binda sig. þ>að er eigi leyft í stjórnarskránni, að
Islendingar megi allir verða kaþólskir eða mormónar.—
46. grein stjórnarskrárinnar er alls eigi á móti mínum
skilningi. J>ótt það sje aðalreglan, að lúterska kirkj-
an eigi að vera þjóðkirkja, þá mega þó einstakir menn
dýrka guð á þann hátt, er þeir vilja. A. Ó. tók það
til dæmis, að stjórnarskráin leyfði mönnum að hlaupa
burt úr þjóðkirkjunni. petta er satt, og að þessu leyti
losar stjórnarskráin um samvizkufrelsi manna; en það
þarf stjórnarskráin eigi að leyfa; því að slíkt frelsi tek-
ur hver samvizka sjer sjálf, án þess að henni verði
bannað það. Jeg ætla að enda mál mitt á því að lýsa
því yfir, að jeg er manna fúsastur á að fara fram á
það frelsi, sem miðar til eflingar og upphefðar hinni
kristilegu kirkju á meðal vor.
(Málinu vísað til 2. umræðu með 14 atkvæðum).
— Við 2. umræðu mælti
Fnðrik Stcfánsson með því. Allir væri samdóma,
þegar um almennt landfrelsi væri að ræða, að vilja
hafa það sem fullkomnast; en þegar þingið aptur fer
að skipta þessu allsherjarfrelsi út til einstakra manna
og stjetta í landinu, þá segja víst margir og það með
sönnu, að því sjeu mislagðar hendur. Mjer sýnist þeir,
sem mæla á móti þessu frumvarpi eigi vera hæfir til
að stofna frjálsa kirkju, því þetta verður þó ekki talið
nema lítið undirstöðuatriði til þess. þ>eir munu óttast,
að tekjur presta minnki, ef þetta verður að lögum og
menn mega hafa þann prest er þeir vilja, eins og
bændur máttu á þjóðveldistímanum segja sig í þing
með þeim goða, er þeir helzt vildu. Held þessi lög
muni gjöra presta skylduræknari en þeir nú eru marg-
ir hverjir.
þórarinn Böðvarsson mótmælti þessu. þ>etta yrði
einmitt til að ala upp í prestum óskyldurækni, því
menn mundu helzt hlaupa til þeirra presta, sem væri
vægastir í kröfum. Tjóðurhæla-nafnið hjá E. Á. um
prestana gæti eins átt við aðra embættismenn; það
gæti jafnvel átt við hið háleitasta, sólina, og hefði hann
helzt búizt við, að E. Á. mundi líkja þeim við sól, er
söfnuðirnir gengju um innan vissra takmarka. Ætti
að leyfa mönnum að hlaupa burt frá prestinum undir
eins og þeim þætti við hann, þá ætti að mega hafa
sama í frammi við sýslumanninn.
Framsögumaður; |>ótt svo reyndist, að fáir vilji
nota rjettindi þau, er frumvarpið býður, og enda að
enginn vilji óska eptir öðrum presti en hann hefir, er
þá afleiðingin af því engin eða lítilsverð ? Nei, engan
veginn. Noti sóknarmenn sjer eigi frelsið, þá er það
sönnun þess, að allir vilji sjálfviljugir hvíla umhverfis
þessa miðsól eða þenna tjóðurhæl. J>að er örugg sönn-
un þess, að þau bönd, er tengja söfnuðina við presta
sína, eru ekki þrælabönd, heldur frelsis- og kærleiks-
bönd, og sem vottorð þessa hygg jeg að frumvarpið
hafi mikla þýðingu.
Einar Asmundsson: Jeg ætlaði mjer ekki að tala
meira í þessu máli, enjegþegar hefi gjört, en jeg verð
svo hrifinn af hinni fögru ræðu J>. B., að jegget ekki
á mjer setið að taka til máls. Jeg álít það svo háleitt
og skáldlegt, að líkja prestunum við sólir og sóknar-
mönnum við plánetur, eins og hann gjörði, aðjeg verð
að lýsa því hátíðlega yfir hjer að lögbergi, að jeg vil
fallast á þessa samlíkingu, og álít hana heppilega.
Mjer skildist þingmaðurinn ekki vilja róta upp í þess-
um sólkerfum, en í öðru máli, sem þessu er skylt, hefir
hann þó verið mjer samdóma um að róta upp í þeim,
oggjöra þau 170 sólkerfi, sem nú eru hjer á landi, að
140. Jeg ætla að þetta komi af því, að hann vill hafa
lagabönd til að halda sólkerfum sínum saman, og er
hræddur um þau fari annars á ringulreið. Við flutn-
ingsmennirnir viljum þar í mót halda þeim saman með
kærleiksböndum, og lofa hverri plánetu að snúast um
þá sól, sem hún vill helzt dragast að sjálfkrafa.