Ísafold - 09.08.1879, Blaðsíða 3

39
Frá þingsins hlið skoðað, vona eg að engum blandist
hugur um, að nauðsynlegt sje, að umboðsmaður af
stjórnarinnar hálfu sitji á alþingi til þess ,.að semja
við þingið“, enda. getur alþingi eigi komið saman nje
þvi orðið slitið, nema einhver sje skipaður til þess í
umboði kouungs. En það er málin sjálf snertir, er
einhver „fulltrúi stjórninnar“ sje til að semja um við
þingið, þá ( ■ það nauðsynlegt, til þess að þinginu gef-
ist kostur o vandamálum sinum að bera sig saman
við umboðsm. nn þenna um vilja stjórnarinnar, hvað
þingið megi fara fram á, og hver lagafrumvörp þingið
megi frá sjer senda. Eg læt þessa skoðun mínaíljósi,
af því að eg er í vafa um, hvort það er hyggilegt og
lögulegt, að vjer drögum þenna áætlaða kostnað burt
úr frumvarpinu. Mjer fyrir mitt leyti virðist það eigi
hyggilegt, því að eg tel það nauðsynlegt að áherzl-
an sje lögð á það, að hafa stjórnarfulltrúa til að vera
sáttaboðara á milli stjórnarinnar og alþingis.
Framsöguma ffur: Eg ætla að svara hinum tveim-
ur spurningum A. O. fað er hina fyrri spurninguna
snertir, hvernig á því standi, að styrktarsjóðurinn sje
tilfærður undir 4. gr. 2. tölul., þá skal eg leyfa mjer
að taka það fram, að þótt í frumvarpi nefndarinnnar
standi, að sjóður þessi skuli „afnemast sem sjerstakur
sjóður“, þá er eigi gjört ráð fyrir því, að gjöra það
nú á þessu fjárhagstímabili, því að í greininni stendur
enn fremur : „En þangað til það verður, tilfærist tekj-
urnar með hjer um bil . . . “. þ>að er á þingsins valdi
að breyta þessu, en þessi athugasemd var sett, til þess
að þegar þingið og stjórnin væri búin að koma sjer
saman um, hver upphæð sjóðsins væri, þá skyldi
styrktarsjóðurinn dragastinn í landssjóðinn. Sama var
að segja um læknasjóðinn, að þegar hann var dreginn
inn í landsSjóðinn, þá var ekkert sjerstakt lagafrumv.
samið um það. Nefndinni virtist haganlegra, að þess-
ar upphæðir væru færðar út fyrir strikið.
Hin spurningin, sem A. O. lagði fyrir mig, er
vandasamari. þ>að gleður mig, að þingmaðurinn hefir
staðið upp sem aðstoðarmaður landshöfðingjans. Eg
hefi opt kunnað illa við, að láta landshöfðingjann vera
einan sjer og að enginn hefir orðið til að styrkja hann,
þegar hann hefir átt mál sitt að verja. En nú hefir
einn þingmaður risið upp honum til stuðnings, og það
einn af þeim þingmönnum, er jeg álít með þeim betri.
Jeg ætla nú reyndar að geyma ýmislegt að svara þing-
manninum til 2. umræðu. En þar sem þingmaðurinn
sagði, að ýfirskoðunarmennirnir hefði misskilið 25. og
34. gr. stjórnarskrárinnar, þá vil jeg leyfa mjer að
spyrja þingmanninn, hvort hann hefir kynnt sjer grund-
vallarlög Dana. 34. gr. stjórnarskrárinnar hefir að sínu
leyti sama inni _að halda sem 59. grein í grundvallar-
lögum Dana, og er henni alveg samhljóða, er gildir um
ráðherrana í Danmörku; ráðherrarnir hafa leyfi til að
sitja á ríkisdeginum, „en atkvæðisrjett hafa þeir því að
eins, að þeir sjéu jafnframt þingmenn“ (stendur í 59.
gr. grundvallarlaganna). Hvernig er ástatt í öðrum
löndum? Fá ráðherrarnir þóknun fyrir að sitja á lög-
gjafarþingum til þess að verja sig og gjörðir sínar ?
þ>að dettur engum í hug að bjóða þeim borgun fyrir
það; menn segja sem er, aðþeir hafi beztafþví sjálfir.
Ef stjórnin fæli öðrum manni en landshöfðingjanum,
sem er búsettur hjer í Reykjavík, á hendur, að semja
við þingið, og þessi maður ef til vill væri langt að
kominn, eins og átti sjer stundum stað á ráðgefandi
þingunum, Svo sem um Pál amtmann Melsteð, — þá
væri sjálfsagt að fulltrúinn fengi þóknun. En jeg vil
nú leyfa mjer að bera fram eina spurningu fyrir þing-
manninn : Ef landshöfðinginn væri einnig þingmaður,
auk þess að hann væri fulltrúi stjórnarinnar, — en þess
óska jeg og vona, að landshöfðinginn verði sem fyrst
þingmaður, — ætti hann þá auk dagpeninga sinna sem
þingmanns að fá þessa 2000 kr. þóknun ? Stjórnin
hefir eigi gjört ráð fyrir því, og enginn konungsúrsk.
er fyrir því, og hvernig þetta er til komið, veit jeg
ekki, nema hvað jeg ímynda mjer, að þetta hafi flutzt
i einhverju hugsunarleysi frá ráðgefandi þingunum inn
á löggjafarþingið. En hjer á það eigi við. |>ingmað-
urinn sagði, að orðið getur í 2. málslið 34. greinar
stjórnarskrárinnar ætti að skiljast þannig, að stjórnin
væri skyld; en ef þessi þýðing er rjett, þá þýðir orð-
ið h e i m i 11 í 1. málslið 34. greitiar sama sem s k y 11,
enda hygg jeg, að landshöfðingjanum sje skylt að sitja
á alþingi, og þótt það sje eigi beinlínis lagaskylda
fyrir hann, þá er það þó að minnsta kosti siðferðisleg
embættisskylda hans, að sitja á þingi. En jeg ætla
eigi að fara lengra út í þessa spurningu við þessa um-
ræðu, en vona að mjer bjóðist betra tækifæri til þess
við 2. umræðu málsins.
Arnljótur Olafsson: Samanburð framsögumanns á
ráðgjafanum og landshöfðingja álít jeg miður heppi-
legan. í því eina er jafnt á komið með landshöfðingja
og ráðgjafanum, að hvorugur þeirra getur setið á þingi
nema þeir sjeu kosnir þingmenn eða hafi sjerstaka
heimild til þingsetu. En svo er samjöfnuðurihn á enda.
Framsögumaður veit að ráðgjafinn í Danmörku er éigi
það, sem menn kalla „administrativ" embættismann,
heldur hefir hann laun sín sem ráðgjafi konungs. En
má jeg nú spyrja hinn háttvirta framsögumann, hvort
hann ætlar að landshöfðingi hafi embættislaun sín fyrir
það að vera landshöfðingi eður fyrir hitt að vera ráð-
gjafi íslands ? Ef nú framsögumaður álitur að lands-
höfðingi hafi laun sín fyrir að vera landshöfðingi eða
„administractiv“ embættismaður, sem jeg ætla sje, þá
er ályktun sú, er hann dró af samanburðinum á em-
bættisstöðu hans og ráðgjafans, eigi rjett.
Varaýorscti: Mig furðar á því, hvað A. O. getur
verið spurull. Samkvæmt 2. gr. stjórnarskrárinnar er
landshöfðingi einmitt settur hjer í stað ráðgjafans, hann
hefir hjer á landi hið sama æðsta vald og ráðherrann
erlendis. Að öðru leyti virðist mjer að sem minnst
ætti að tala um þetta mál nú þegar, og þó jeg leggi
það á hættu, að hinn háttvirti þingmaður máske haldi
að jeg geti ekki svarað honum, verður það að hafa
það, þvíjeg mun geyma mjer það til annarar umræðu.
Halldór Kr. Friðriksson: það var tilætlun nefnd-
arinnar að draga styrktarsjóðinn inn f landið, og þó
það væri gjört nú þegar, þá mætti eins fyrir það rann-
saka hina undanförnu reikninga fyrir það. f andssjóð-
urinn tekur við þvf fje, sem nú er til; en fyrir það
sleppir þingið alls eigi rjetti sínum til að rannsaka
undanfarna reikninga. Jeg skil ekki á hverju A. O.
byggir mótbárur sfnar. f .andshöfðinginn mætir hjer á
þingi f stað stjórnarherrans og því á hann enga borg-
un (Arnlj. Olafsson: því ekki?). Blátt áfram af þvf,
að ef stjórnarherrann kæmi sjálfur, fengi hann enga
dagpeninga. Mjer finnst ekkert það hafi komið fram,
er hnekki nefndarálitinu og get að öðru leyti skfr-
skotað til þess, sem framsögumaður hefir tekið fram.
— Síðan var málinu skotið til 2. umræðu í einu
hljóði.
Laxalög. Lagafrumvarp frá Gr. Thomsen um
um breyting á lögunum 11. maf 1876 (viðaukal. við
Jónsb. 56. kap.).
Framsögumaður (Gr. Thomsen): f>að er kunnugt,
að nokkru eptir að þessi viðaukalög komu út, kom út
f Stjórnartíðindum brjef frá stjórnarherra íslands til
landshöfðingja, þar sem hann tilkynnir landshöfðingja,
að lögin 11. maí 1876 sjeu ekki eiginlega friðunarlög;
í brjefinu stendur: „Að með því að fyrirmæli 2. gr.
í lögum 11. maí 1876 nm þvergirðingu yfir á, virðast