Ísafold - 15.08.1879, Síða 1

ALÞINGISFRJETTIR.
XII. VIDAUKABLAD VIÐ ÍSAFOLD VI. 1879.
Reykjavík, föstudaginn 15. ágúst.
Fjiírlögin 1880 og- 1881. Frh. (frá bls. 44) á 2.
umræðu um fjárlagafrumvarpíð í neðri deild, 1. þ. m.
Halldór Kr. Friðriksson: A. O. var að bera
saman Húnavatns- og þingeyjarsýslu. þegar litið er
á laun sýslumannsins í þúngeyjarsýslu, þá eru þær með-
altalið af tekjurn sýslunnar, og hjer er ekki að ræða
um hvað hann hafi haft að meðaltali 5 síðustu árin,
heldur hve tekjur sýslunnar hafi verið miklar að með-
altali. Samkvæmt launalögunum álit jeg rjett, að stjórn-
in spyrji um, hvert sje meðaltal af tekjum þingeyjar-
sýslu í 5 ár áður en launalögin komu út, þetta fær
sýslumaðurinn. Oldungis eins er varið með sýslumann-
inn í Húnavatnssýslu. Ef eigi er tekið fram í veiting-
arbrjefinu, að hann fái þau laun, sem ákveðin er í launa-
lögunum, þá hefir hann rjett til þeirra launaupphæðar,
sem fylgdu liúnavatnssýslu þegar hann íjekk sýsluna.
Annaðhvort verður að fara svo að, eða gefa honum
þau laun, sem ákveðin eru í launalögunum, en þá fell-
ur hitt ..Principiff". Jeg játa, að málið er nokkuð vafa-
samt eins og það liggur nú fyrir, en meðan það verð-
ur ekki skýrt á annan veg mun jeg halda við þessa
mína skoðun. Jeg skal bæta því við þóknun ritarans,
að jeg veit ekki betur, en hann fengi styrk til utan-
ferðarinnar, þó jeg ekki viti neinar ástæður til þess,
eða viti, að hann hafi gjört neitt gagn á þeirri ferð sinni.
Arnljótur Ola/sson: þegar svo stendur á að sýslu-
manni er veitt embætti eptir nýjum launalögum, er
þrennt til: fyrst, að hann hafi í engu sýslumannsem-
bætti áður verið, í öðru lagi. að hann hafi annaðhvort
verið í sömu sýslu eða annari, á tímabilinu 1871—75.
Ef hann er í sama embættinu, þá er auðvitað, að hann
fær laun af því embættinu, sem hann er í, en nú er
hann í öðru, og þá fær hann samkvæmt beinum orð-
um 7. gr. þá launaviðbót, sem embættið hafði meira,
en þegar það er minna, þá er sanngjarnt að hann fái
laun, sem embættinu eru veitt með lögum. Nú sótti
sýslumaðurinn í Húnavatnssýslu um hána rjett áður en
launalögin náðu gildi, ætti hann því að hafa þau laun,
sem svaraði 5 ára meðaltali af tekjum sýslunnar, er
hann fór frá, en það sem meðaltalið væri minna í Dala-
sýslu en Húnavatnssýslu ætti hann að fá með lögum.
Jeg get ekki sjeð hann eigi launaviðbót fyrir
þann litla tima, sem hann var búinn að vera í Húna-
vatnssýslu, þar sem hann var í Dalasýslu mestan tím-
ann 1871—75.
Framsögunmffur gat þess, að nefndin hefði fært
launin, sem stjórnin reiknaði biskupnum, niður um 300
kr., af því að nefndinni er eigi ljóst, hvort launaviðbót
biskupsins eptir aldri sje löggild, en það er víst, að
þessi viðbót hefir verið veitt í fjárlögunum síðan 1866,
en er hvorki í launalögum nje konungsúrskurði, og
fyrir því virðist eigi heimild til að setja hana í fjárlög-
in. En það er mikið líklegt, að þó þessi launaviðbót
sje ekki lögmæt, þá vilji þingið samt sýna þessum
heiðursmanni þá kurteysi að láta hann halda henni;
en allt fyrir það vildi nefndin þó benda á, að það
er eigi lagaskylda. Nefndinni hefir yfirsjest að taka
fram tvær upphæðir. Samkvæmt konungsúrskurði 7.
nóv. 1835 hefir dómkirkjupresturinn 300 kr. í húsa-
leigustyrk, en eptir fjárlögum frá 1872—73 þar að auk
500 kr. styrk, sem rjettara væri að afnema, því að hann
er ekki á lögum byggður, nema fyrir víst tímabil. J>ví
er eins varið með forstöðumann prestaskólans eins og
með biskupinn ; launa-upphæð hans er líka færð niður,
af sömu ástæðu. En þrátt fyrir þessar breytingar
nefndarinnar mun jeg fús á, ef breytingaratkvæði um
að færa laun þessi upp aptur, koma til 3. umræðu, að
greiða atkvæði mitt með því. En jeg álít nauðsynlegt
að embættismennirnir viti, hvað þeim ber eptir lögum
og hvað þingið veitir þeim af góðvild sinni. Jeg vil
eigi, að sagt sje um þingið, að það sje að þrátta um
hvern eyririnn, og jeg vil að þeir sjái, að það sýnir
þeim virðing og velvild. Honum þótti óþarfi að færa
styrkinn handa kvennaskólanum í Reykjavík og á
Eaugalandí hærra upp en í 700 kr. (úr 400 kr.); 1000
kr. á ári, sem nokkrir þingmenn höfðu stungið upp á,
væri of mikið, nema ef vera skyldi fyrir skólann í
Rvík, sem hefði mjög mikla aðsókn og væri í góðu
ástandi, eptir skýrslum um hann, en sem vantaði frá
I.augalandsskólanum, enda vantaði og staðfesta reglu-
gjörð fyrir hann. Skagfirzka kvennaskólann hefði sýslu-
nefndin styrkt með fje að miklum mun, og væri hann
því maklegur styrks úr landssjóði, en 400 kr. væri
nóg. Kvennaskóla í Húnavatnssýslu kynni hann eigi
við að veita fje, meðan hann væri eigi stofnaður. Að
veita 2000 kr. handa gullsmið til að læra að slípa
gimsteina, sem síra Páll Pálsson hafði stungið upp á,
þótti honum óþarfi. Sami maður hafði stungið upp á
400 kr. styrk á ári handa skáldunum Matth. Jochums-
syni og Stgr. Thorsteinsson ; en framsögumaður hjelt,
að hann hefði mátt nefna Bened. Gröndal með, sem
nú hefði einnig sent bænarskrá til þingsins, og sem
ætti fullt eins vel verðlaun skilið fyrir hagmælsku eins
og hinir. En hvar mundi það lenda, ef farið væri að
launa skáldum hjer, sem væri fleiri að tiltölu hjer á
landi en nokkurstaðar annarstaðar. 14000 kr. lán til
brúargjörðar á Skjálfandafljót væri hann tregur til að
veita meðan eigi væri fram komnar greinilegar skýrsl-
ur um nytsemd fyrirtækisins o. s. frv. Sumum mundi
vaxa í augum lánið til brúargjörðar á þjórsá og Olves-
á, 100,000 kr. vaxtalaust, en annarstaðar væri þess
konar leigulaus lán algeng, þegar fyrirtækin væri
nauðsynleg,
Landshöfffingi hjelt, að landssjóður mundi verða
fyrir lögsókn, ef laun biskups og prestaskólaforstöðu-
mannsins yrði ákveðin öðru vísi en stjórnin hefði lagt
til. Nauðsynlegt, að námstíminn á prestaskólanum yrði
3 ár : samhuga áliti skólanefndarinnar, stiptsyfirvald-
anna, forstöðumannsins og kennaranna. Betra að sleppa
alveg styrknum til vísindalegra og verklegra fyrirtækja
en að hafa hann ekki nema 2000 kr. á ári. Til óvísra
útgjalda mætti ómögulega ætla minna en 4000 kr. á
ári, einkum er þar af skyldi greiða málskostnað fyrir
landssjóðinn.
//. Kr. Friðriksson kvað biskup og prestaskóla-
forstöðumann hafa fulla sanngirniskröfu til launabótar,
ef ekki lagakröfu. Nóg 2 ár á prestaskólanum ; því
óþarfi að auka ölmusustyrkinn. Omögulegt að komast
af án þess að ætla fje til umsjónar við lærða skólann.
Nær að kenna stúlkum bústjórn og hússtjórn heldur en
að kenna þeim að búa til ýmislegt smávegis, sem frem-
ur væri til gamans en gagns. Betra að veita kvenna-
skólastyrkinn allan í einu lagi og láta umboðsstjórnina
útbýta.
Einar Asmundsson: Jeg vil leyfa mjer að fara
nokkrum orðum um 13. gr. stjórnarfrumvarpsins, sem
er 12. gr. í frumv. nefndarinnar. J>essi grein er mjög