Ísafold - 15.08.1879, Blaðsíða 4

4«
af mestu velferðarmálum landsins. f*eir, sem i þessu
tilliti hafa brotið isinn, og- fyrstir orðið til að vekja
máls á þessu, og koma slíkum skólum á fót, eiga sann-
arlega miklar þakkir skilið, en allt um það, verð jeg
þó að vera samdóma H. Kr. Fr. að kvennaskólinn í
Reykjavík er ekki einhlítur til þess að uppfylla þarfir
alls Suðurlands í þessu efni. Hann er sjálfsagt góður
fyrir stúlkur úr bænum sjálfum, og sömuleiðis fyrir
þær stúlkur, sem er komiö hingað til höfuðstaðarins,
til þess að fá hina svo kölluðu „fínni“ heims-menntun;
en þetta er ekki nóg, það er þörf á kvennaskólum,
sem hafa bújörð, og þar sem stúlkum er kennd bú-
stjórn, kennt að breyta mjólk í mat og ull í fat, eins
og menn segja, og þjóna sjer og öðrum, og að þær
læri allt það sem að nauðsynlegu hreinlæti lýtur, en
ekki tómt prjál, heldur líka verklegan dugnað. þ>að
er vonandi á sínum tíma, að þetta taki svo miklum
framförum, að kvennaskóli verði í annari hverri sýslu,
og þá er auðsjeð, að landssjóðurinn getur ekki veitt
hverjum skóla meir en 700 kr. eða máske ekki það,
þvi það er góð regla, að taka ekki meira upp en haldið
verður út með. Eins og nú er, þá er kvennaskólinn í
Reykjavík lakast haldinn, að fá ekki meir en 700 kr.,
þar sem skólinn á I.augalandi fær eins mikið, og er þó
einungis fyrir eina sýslu, sem er með hinum efnuðustu
sýslum. Kvennaskólinn í Skagafirði verður og útund-
an, en það er ekki rjett, því að í þessu efni á að vera
fullkomið jafnrjetti.
Nefndin hefir lagt til, að til brúabygginga yfir
fjórsá og Ölvesá veitist 100000 króna lán; með þessu
hefur nefndin stígið stórt stig i þessu máli, og vona
jeg að deildin sjái, að þetta er sanngjarnt og rjett, og
að þær mótbárur hverfi, sem áður hafa komið fram,
að þetta sje að eins fyrir einn hluta landsins, því að
það er aðgætandi, að þessi hluti á heimtur á styrk,
þar sem hann nýtur einskis góðs af gufuskipsferðum
kringum strendur landsins, og efþettaíje ekki hrekk-
ur, ber jeg það traust til þingsins, að það framvegis
muni ekki láta hjer við lenda, heldur styrkja þetta þarfa
°g þjóðlega stórvirki til enda.
Benedikt Sveinsson mælti með brúargjörð á Skjálf-
andafljóti (að veitt yrði lán til hennar).
Tryggvi Gunnarsson mælti með því, að styrkja
kvennaskólana. £>að er ekki enn komið eins inn í
hugsunarhátt þjóðarinnar, að hafa kvennfólkið í há-
vegum, eins og hjá öðrum þjóðum. Arskaup kvenn-
fólksins er helmingi minna en karlmannsins, og dag-
laun þeirra einnig helmingi lægri, og það þó við þá
vinnu sje, sem kvennmaðurinn vinnur jafn mikið sem
karlmaðurinn, og svo er í flestum greinum, að konan
hefur eigi jafnrjetti við karlmanninn. þ>essa skoðun
þjóðarinnar á kvennfólkinu þarf að hefja, en til þess
tel jeg vissasta meðalið, að auka menntun kvenna, og
þar með virðingu þeirra.
Páll Pálsson prestur: það var tvennt, sem kom
mjer til að koma með breytingartillögu þá, er kölluð
hefir verið gimsteinninn frá Skaptafellssýslu; í fyrsta
lagi það, að jeg sá, að nefndin hafði gjört ráð fyrir að
styrkja Jónas Helgason að framkvæmdum hans sem
organkennara, með því að ætla honum laun þau, sem
jeg játa að hann er mjög maklegur fyrir, og annað
það, að jeg sá af bænarskrárálitinu frá fjárlaganefnd-
inni, að hún leggur það til að heiðra skáldið Mattias
Jokkumsson með fjárstyrk. Eins og þaðerfjarri mjer
að leggja á móti því, að þessir alls góðs maklegu menn
fái styrk, þá þykir mjer það óviðurkvæmilegt að sýna
ekki samkvæmni í því, að sýna viðurkenningar vott
þeim manni, sem að minnsta kosti hefir sýnt sig í þessu
skyni ekki síður góðs og viðurkenningar maklegur
frá þjóð sinni. Jeg leyfi mjer að taka það fram, að
skólakennari Steingrímur Thorsteinsson, eins og kunn-
ugt er, hefir fengið sjerlega heiðursviðurkenningu frá
fjarlægri þjóð, sem er ein hin mesta menntaþjóð í heimi,
og skyldum vjer þá ekki, er sjálfir sem þjóð höfum
mestan scima af slíkum snillingum elcki vilja láta það
í neinu ásannast, að vjer metum mikils vora góðu
menn, og viðurkennum það, með því einu, sem vjer
höfum föng á að veita þeim fjárstyrk. J>að játa víst
allir, að það væri æskilegt, að þessi höfundur gæti
haldið áfram með að auðga íslenzkar bókmenntir bæði
með frumkvæðum sínum, og afbragðs fögrum þýðing-
um útlendra höfuðskálda. Meðal annars, sem liggur
eptir þennan mann, vil jeg minnast á það, að allt megn-
ið af kvæðunum í hinum 5 söngheptum, sem Jónas
Helgason hefur gefið út, og sem vonandi er, að hald-
ið verði áfram með, er eptir Steingrim Thorsteinsson,
og þessi kvæði hafa átt næsta mikinn þátt í, að hin-
um góða tilgangi söng-heptanna hefir orðið náð, því
að þegar þjóðin sjer hin fögru kvæði hans, þá langar
hana undir eins til að kunna að syngja þau. Jeg vona
því, að deildin fallist því fremur á þessa tillögu mína,
sem ekki er farið fram á mikla upphæð, og það get
jeg ekki skilið, að þeir sem eru málinu hlynntir að
efninu til, skuli ekki geta gefið því atkvæði sitt vegna
formgalla, því það er auðsjeð, að það er gjört af kappi
og þráa. J>á kem jeg til þess atriðis, sem eiginlega
mun eiga skilið nafnið ,.gimsteinninn“ í breytingarat-
kvæðinu. f>ingdeildinni er kunnugt, hvernig jeg er
orðinn flutningsmaður bænarskrárinnar um þenna styrk
til að slípa gimsteina, enjeg er hræddur um, að sumir
í nefndinni hafi að eins lesið tölustafina, sem eru nokk-
uð stórir, en svo ekki viljað lesa ástæðurnar fyrir þess-
ari beiðni. Hjer á landi eru margir steinar aðrir en
hleðslugrjót, og margir þeirra eru dýrmætir, og úr því
framsögumaður sjálfur á hraðferð, já hraðreið yfir
sandinn, yfir Sprengisand, fann eðal-opal, sem var þó
þess virði, að hann hlaut að koma honum
í önnur lönd en Danmörku til að fægja
hann, þá sýnir það, að hjer kunna að finnast ef leitað
væri, margir þeir steinar, sem eru gulli dýrmætari, en
nú sem stendur þekkir enginn það til hlítar og eng-
inn kann með slíka steina að fara. J>að er minnkun
fyrir landið, að slíkt skuli liggja alveg ónotað og fót-
um troðið, mannsaldur eptir mannsaldur, þar sem vjer
þó höfum marga unga og efnilega menn, sem gætu
gjört þessa steina að peningum. Og þetta liggur hjá
oss ónotað, eins og til einskis væri nýtt. Mönnum
kann að þykja það gífurlegt að stinga upp á svona
hárri upphæð, en það er aðgætandi, eins og framsögu-
maður sagði, að ekki verður þessi list lærð i Dan-
mörku, enda er það eigi von, því Danmörk er ekki
neitt gimsteinaland, þó það sje akuryrkju- og kornland,
heldur í fjarlægari löndum, og því þarf þess hærri
upphæð, sem vegurinn er lengri. Að öðru leyti skal
jeg leyfa mjer að vísa til álits þess manns, er kunnug-
astur er þessu efni allra manna hjer á landi, dr. Hjalta-
líns, er mælir sterklega með þessari beiðni.
Guðmundur Olafsson: Jeg vil minnast dálítið á
kvennaskóla, og er jeg hlynntur þeim yfir höfuð, eins
og aðrir þingmenn, en hvað kvennaskóla í Reykjavik
snertir, þá álít jeg hann ekki heppilega settan ; hann
er sjálfsagt góður fyrir Reykjavík, en handa sveita-
stúlkum er hann ekki hentugur. — Jeg er nefndinni
þakklátur fyrir styrkinn til eflingar búnaði, og væri nú
óskandi, aðvjerhefðum bæði kunnáttu og vilja tilþess
að nota þennan styrk samkvæmt tilganginum.
(Framh. í næsta bl.).
Ritstjóri: Björn Jónsson, cand. phil.
Prentað með hraðpressu Isafoldarprentsmiðju.