Ísafold - 19.08.1879, Blaðsíða 1

ALÞINGISFRJETTIR.
XIII. VIÐAUKABLAD VIÐ ÍSAFOLD VI. 1879.
Reykjavík, þriðjudaginn 19. ágúst.
FjárLÖg 1880 Og 1881. Niðurlag (frá bls. 48) á
2. umr. um fjárlagafrumv. í neðri cleild 1. þ. m., á
ræðu
Gnðmundar Ólafssonar: Aptur álít jeg að
nefndin hafi verið of spör á fje til menntunar
hinum ungu, en það álít jeg sje fóturinn fyrir
framförum vorum eptirleiðis. Ungdómurinn er su kyn-
slóð, er byggja á landið á eptir oss, og hann og land-
ið mun á síðan bera þess vott, hvernig vjer höfum
upp alið hann. þ«etta atriði á því jafnan að vera eitt
af hinum helztu áhugamálum bæði þings og þjóðar.
Jeg er viss um að fleiri hjeruð munu hvetjast til að
koma upp barnaskólum, efþau sjá að þingið vill styrkja
til þess. þ>annig hefir í mínu kjördæmi einn rausnar-
bóndi af eigin efnum kostað barnaskóla, bóndinn J>órð-
ur á J.eirá. Jeg vil því reyna að koma mjer saman
við nefndina um, að auka fjestyrkinn til barnaskóla.
Friðrik Sfefánssyni þótti launin til kennarans í
organslætti og organsleikara við dómkirkjuna í Rvík
langt of hátt ákveðinn, og þau ætti ekki að koma fram
i fjárlögunum sem sjerstök fjárveiting. J>að er ekki
líklegt, að aðsóknin verði mikil úr þessu til að læra
organslátt, því margir eru nú búnir að læra hann víðs
vegar um land, og er því mikið líkara, að þeir sem
hjer eptir vilja læra, fari til þess eða þeirra, sem þeim
eru næstir, og ætti því að minu áliti ekki að leggja
2000 kr. til þessarar kennslu úr landssjóði; en það sje
eg gjörla, að Reykjavík og næstu sveitir hafa mest
not af kennslu manns þess sem hjer ræðir um; en ætti
hann nú að fá þóknun úr landssjóði fyrir þetta starf,
þá ætti hann að fá hana af fje því, er veitt er til vís-
indalegra og verklegra fyrirtækja. Onnur útgjöld. er
mjer virðast of hátt ákveðin, er. styrkurinn til bók-
menntafjelagsins, 2000 kr.; mjer finnst 1000 kr. vera
fullkomlega nóg, sem er sama upphæð og veitt hefir
verið að undanförnu. Að endingu vil eg geta þess.
að eg skil ekki i því, að hin heiðraða fjármálanefnd
skyldi ekki veita kvennaskólanum í Skagafirði nema
400 kr., þar sem hún veitir kvennaskólanum í Reykja-
vík 1000 kr. og skólanum á J.augalandi annað þús-
undið, og mun eg þvi við 3. umræðu koma með breyt-
ingartillögur um að hækka styrkinn til kvennaskólans
í Skagafirði, svo kennslan geti orðið í líku ásigkomu-
lagi sem í hinum kvennaskólum landsins.
Franisögumaður: Danir veita af 48 milj. árlegum
tekjum að eins 44,600 kr. til óákveðinna visindalegra
fyrirtækja, og eru þó þar með reiknaðar heiðursgjafir,
fastur styrkur til ýmsra og styrkur um stundarsakir.
Til óvissra útgjalda ætla þeir ekkert; þeir höfðu það
fyrstu árin, eptir að þing þeirra fjekk fjárveitingarvald,
en reynslan kenndi þeim, að þetta væri ekki heppilegt
og að hentugra sje að veita þess konar upphæðir til
útgjalda sem upp á kunna að koma, undir þeim gjald-
liðum, sem þau eiga skylt við, því þá verða þau síður
óákveðin. J>að er að mínu áliti heppilegra að veita
vissa upphæð til vissra tiltekinna fyrirtækja. I.ands-
höfðingjanum þótti upphæðin of lág, og get jeg vel
skilið það, að umboðsstjórnin vilji hafa sem mest fje til
umráða, en mig furðar á, að þjóðkjörinn þingmaður
skuli vilja hafa þetta gjald hátt. Er ekki betra að
veita fje til fastákveðinna fyrirtækja ? Koma ekki flest
verkleg fyrirtæki undir styrk til búnaðar? Ogvísinda-
leg og bókleg -fyrirtæki, koma þau ekki flest til kasta
bókmenntafjelagsins? Reyndar heyrði jeg að einum
þingmanni þótti þetta of mikið, og vildi að eins gefa
1000 kr. bókmenntafjelaginu, en þetta er hin sama
upphæð sem þetta fjelag hefir áður haft, það er að
segja deildin i Kaupmannahöfn. J>að geta að vísu ver-
ið mismunandi skoðanir um, hvernig sú deild hefir not-
að þenna styrk; það getur vel verið, að sumt af því,
sem hún hefir gefið út, hafi ekki svarað tilganginum,
en það er aðgætandi, að þessi styrkur á nú að ganga
til deildarinnar á íslandi, og að þessi deild hefir nú í
hj'ggju að gefa út sýslumanna-æfir og rit um búnað
og ýmislegt, er snertir atvinnuvegi landsins, og verða
í það rit teknar ritgjörðir, sem ritnefnd, er kosin hefir
verið tii þess, álítur til þess hæfar. J>ó mönnum ef til
vill ekki líki, að mestum hluta þessa fjár sje varið er-
lendis af bókmenntafjelagsdeildinni í Kaupmannahöfn,
þá álít jeg betra að fela þess konar Qe fjelagi, sem
stofnað er í vísindalegum og bóklegum tilgangi, en
umboðsstjórninni, sem t. d. hefir veitt 1000 kr. styrk
til þess að gefa út heimsmagnafræði, sem aldrei hefir
komið út, stórfje til útgáfu leifa fornra kristilegra fræða
eða safns af katólskum homilíum. — E. A. fór mörg-
um fögrum orðum um, hvað lítið væri hjer á landi
gjört fyrir alþýðumenntun í samanburði við það, sem
lagt er til menntunar embættismannaefna; en ef menn
vildu draga þá ályktun út af því, að alþýða vor standi
á bak alþýðu í öðrum löndum, þá væri það ekkirjett;
þingmaðurinn er sjálfur vottur um, með þeirri mennt-
un, sem hann hefir, að þó ekki gangi maður í skóla,
getur maður þó aflað sjer menntunar, ef ekki vantar
lvst og löngun. -— Um skiininginn á launaviðbót bisk-
ups og forstöðumanns prestaskólans er jeg alveg sam-
dóma A. O., að enginn vafi sje á því, að þingið hafi
leyfi til að stryka hana út; í þessari grein er ekki að
tala um neinar gildar ákvarðanir, sem þingið er bund-
ið við. — J>ó jeg játi, að fá sjeu þau lönd í veröldinni,
þar sem eins mikið að tiltölu er lagt til lærðrar skóla-
menntunar, þá talar þó margt fyrir að fjölga ölmus-
unum við lærða skólann, þegar aðsóknin er einlægt
að aukast, og þeir, sem sækja að skólanum, mundu
vera enn fleiri enn nú, ef ekki stiptsyfirvöldin og aðr-
ar maktir reyndu að stöðva aðsóknina. Að endingu
vil jeg geta þess, að þessi uppástunga er byggð á til-
lögu skólastjóra sjálfs. — J>. B. var óánægður með
ölmusurnar til prestaskólans og bar prestaskólann sam-
an við læknaskólann. J>ingmaðurinn hefði líka átt að
bera saman húsaleigustyrkinn á þessum skólum, þá
hefði það sýnt sig, að prestaskólinn hefir 12 húsaleigu-
stjrnki, en læknaskólinn að eins 3, eða prestaskólinn q
fleiri, og þó hafa aldrei verið notaðir nema 8 í hæsta
lagi, og er meiningarlaust ár eptir ár að veita það í
fjárlögum, sem ekki er notað. Hvað sem utanþings-
nefndin og aðrir hafa sagt um lengingu skólatímans,
þá hafa komið fram mótmæli gegn því, sjerstaklega
frá þeim, sem nota prestaskólann ; hjer kem jeg fram
sem svaramaður nefndarinnar, og ljet hún þá ósk í
ljósi, að kennslutíminn yrði ekki lengdur á fjárhags-
tímabilinu.
Að endingu vil jeg biðja deildina að athuga þau
áhrif sem allar fyrirhugaðar breytingar hafa á fjárlög-
in ; eptir frumvarpi nefndarinnar var áætlað að Kr
afgangurinn yrði............................... 953 n
Við lánin til brúnna og við byggingu alþingis-
Flyt 95311