Ísafold - 23.08.1879, Síða 1

ALÞINGISFRJETTIR.
XV.
VIÐAUKABLAD VIÐ ÍSAFOLD VI.
1879.
Reykjavík, laugardaginn 23. ágúst.
Skólaiuálið. Niðurlag (frá bls. 56).
virtist nefndinni nauðsyn til að bera að taka
það til íhugunar, hvort sú ákvörðun stiptsyfirvaldanna
væri nauðsynleg eða haganleg, sem þau hafa tekið í
bijefi sínu til skólastjóra 15. dag maím. þ. á., að eigi
mætti taka fleiri lærisveina inn í skólann þetta árið en
16, en framvegis skyldi það vera komið undir ákvæð-
um stiptsyfirvaldanna og uppástungum skólastjóra,
hversu margir skyldu teknir vera í skólann á hverju ári.
Vjer viljum nú geta þess fyrst, að hvorki í skóla-
reglugjörðinni 12. júlí 1877, nje heldur í hinni fyrri reglu-
gjörð er nokkur ákvörðun um það, að tala lærisveina
skuli takmörkuð ; þvert á móti virðist það hafa verið
tilætlun stjórnarinnar frá upphafi, að allir þeir gætu
notið tilsagnar í skólanum, sem þess æsktu og þættu
til þess hæfir og nægilega undirbúnir, og oss er með
öllu ókunnugt um, að stiptsyfirvöldunum hafi nokkru
sinni verið falið á hendur að takmarka tölu lærisvein-
anna. Hitt er allt annað mál, að tala heimasveina er
bundin við ákveðinn fjölda, og út úr þeirri ákvörðun
verður að vorri ætlun engin ályktun dregin um tak-
mörkin á tölu þeirra, sem njóta kennslu í skólanum,
eða hversu margir þeir megi vera. Vjer getum því
eigi sjeð, að það leiði af, eða felist í neinum ákvörð-
unum hvorki reglugjörðarinnar 12. júlí 1877, nje hinn-
ar fyrri, að stiptsyfirvöldin hafi vald til að kveða á um
slikt, heldur sje þessi ákvörðun stiptsyfirvaldanna ann-
aðhvort breyting, eða að minnsta kosti viðbót við skóla-
reglugjörðina, sem oss virðist, að konungur einn hefði
getað gjört, og að stiptsyfirvöldin hafi því stigið feti
framar, en vald þeirra náði.
Að ákvörðun þessi sje eigi haganleg, ætlum vjer
öllum Ijóst. f>að er svo sem auðskilið, að þegar búið
er að búa piltinn svo vel undir, að kennarar skólans
telja hann hæfan, og, ef til vill, vel undirbúinn undir
inntöku í skólann, er það mjög mikið óhagræði og
kostnaður fyrir foreldrana, að senda þennan son sinn
hingað suður í Reykjavík til prófs, og verða svo eptir
prófið að láta hann fara heim aptur við svo búið, ein-
ungis vegna þess, að eigi megi taka fleiri inn i skól-
ann en 16, eðasvoogsvo marga. það virðist auðsætt,
að slík ákvörðun er mjög ísjárverð, og verður að fæla
frá skólalærdómi, og skólinn missir við það, ef til vill,
margan efnilegan og gáfaðan lærisvein, oglandið gott
embættismannsefni, getur og margur við það farið á
mis við þá menntun, sem honum gæti að miklu gagni
komið á eptir. Slík ákvörðun er því mjög óhaganleg,
enda mjög svo óvinsæl, og að oss finnst óeðlileg; þvi
að úr því að landssjóðurinn kostar alla kennslu í skól-
anum, og kennslan því er kauplaus fyrir alla lærisveina,
virðist það óeðlilegt, að binda tölu lærisveina og meina
þannig efnilegum piltum, að njóta tilsagnarinnar, og
afla sjer menntunar.
Vjer vitum mjög vel, að ákvörðun þessi er runn-
in af þeirri rót, að rúmið í i.bekk skólans sje eigi svo
mikið, að fleiri geti þar rúm fengið en 20; en þetta
getur að vorri ætlun eigi verið næg ástæða til synjun-
ar inntöku fleiri pilta en 16; því að veturinn 1877-—78
voru 29 lærisveinar í 1. bekk, og síðasta vetur voru
þar þó 23, og eptir því virðist engin ástæða til að veita
eigi fleirum en 16 inntöku. En enda þótt vjer játum,
að bezt væri að komast hjá að fleiri en 20, eða rúm-
lega það, lærisveinar verði í 1. bekk saman, og kennsl-
an hljóti að missa í við það, að miklu fleiri en 20 læri-
sveinar í þeim bekk njóti tilsagnar saman, þá getum
vjer eigi talið það næga ástæðu til synjunarinnar; því
að hægt er að skipta bekknum í tvennt, og útvega
kennslustofu handa öðrum hlutanum í skólanum sjálf-
um, og það er að vorri ætlun einnig auðið; þvi að bæði
er í ráði að taka herbergi það til kennslustofu, sem
umsjónarmaður hefir til afnota, á vesturhlið skólans, og
eins er næsta auðvelt, að búa alþingissalinn svo út, að
hann megi hafa fyrir kennslustofu, eða öllu heldur fyrir
2 kennslustofur, með því að setja skjaldþili frá dyrun-
um yfir hann þveran, sem taka mætti niður alþingis-
sumarið, ef alþingi yrði haldið þar framvegis, og væri
alls eigi horfandi í þann kostnað í eitt skipti fyrir öll,
en hitt er auðvitað, að landssjóðui'inn yrði að leggja
fram nokkurt fje bæði til borða og bekkja, en það yrði
heldur eigi nema í eitt skipti; og sjer í lagi til tíma-
kennslu, að svo miklu leyti hinir föstu kennendur gætu
eigi komizt yfir það. Eptir því sem oss reiknast, mundi
kennsla í þessum viðaukabekk kosta nálægt 700 krón-
um um árið; en hversu mikið áhöldin mundu kosta,
getum vjer eigi sagt; því að það væri undir því kom-
ið, hversu margir piltarnir yrðu í bekknum, en þau
þyrftu þó aldrei að nema meiru en 200 kr., eins og
stjórnin skýrir frá í fjárlögum þeim, sem hún nú hefir
lagt fyrir þingið, og naumast það, ef vel er á haldið;
og eins þyrfti nokkurt fje til ljósa og eldiviðar, en þó
eigi eins mikið og stjórnin stingur upp á, því að þess
þyrfti hvorugs við síðari hluta dagsins, með því að allir
heimasveinar í 1. bekk gætu aldrei orðið fleiri en svo,
að þeir fengju nægt rúm til undirbúningslesturs í hin-
um eiginlega 1. bekk, úr því tala heimasveina er bund-
in, og því þyrfti sá hluti 1. bekkjar, sem fengi hið
nýja herbergi, eigi nema helming eldiviðar við hinn
hlutann eða hvern hinna bekkjanna, og eigi nema
þriðjung af ljósmat.
þ>á er enn eitt atriði í þessu máli, um reglugjörð
fyrir hinn lærða skóla í Reykjavík.
Eins og þinginu er kunnugt, er komin bænarskrá
frá Húnvetningum um breytingu á skólatímanum, að
hann verði svo, sem áður var, frá 1. degi októbermán-
aðar til 30. dags júnímánaðar, í stað þess sem hann
nú er eptir skólareglugjörðinni 12. dag júlímán. 1877
frá 15. degi septembermánaðar til 15. dags júnímánað-
ar. Vjer getum eigi dulizt þess, að oss virðist full á-
stæða til breytingar þessarar; því að eigi verður á móti
því borið, að piltar þeir, sem að sveitavinnu ganga á
sumrum, og sumir hverjir verða að hafa sumarkaup
sitt fyrir vinnu sína til skólagöngu á vetrum, missa
mjög mikils í, er þeir verða að sleppa af hálfsmánað-
ar vinnu að minnsta kosti framan af septembermánuði,
og þeim sem að þeim standa, getur það orðið mjög
meinlegt, að missa þá frá vinnu þann tíma, sem hey-
skapur stendur yfir, og verða auk þess að hafa tals-
verðan kostnaðarauka með hestaútvegun til ferðarinn-
ar, hvort sem hlutaðeigandi feður þeirra verða að leggja
hestana til, eða leigja þá dýru verði hjá öðrum, og
miklu dýrra en hálfum mánuði eða þrem vikum síðar;
°g þegar alls er vel gætt, má til sanns vegar færa, að
þessi hálfsmánaðar skólaganga pilta í september baki
þeim allt að 40 kr. kostnaðarauka á ári fram yfir það,
sem þyrfti að vera, ef skólaárið væri hið sama og áð-
ur. Og á hinn bóginn fer það fjarri, að sá hálfur mán-
uður, sem þeir losast fyr úr skólanum á vorin geti