Ísafold - 23.08.1879, Blaðsíða 4

6o
ur þorri þingmanna tók því þessu lagafrumvarpi feg-
ins hendi, og þótt það kæmi seint fram á þingtíman-
um, varþví af þessari orsök flýtt meir en flestum öðr-
um málum, með því brýnasta nauðsyn þótti til bera,
að eigi drægist lengur undan, að laxinn yrði friðaður
með lögum. J>essar skoðanir komu fram í ræðum
margra þingmanna um málið, og er því mjög undar-
legt, að nokkur skuli geta leitt annað út úr umræðun-
um á þinginu, en að lögin sje eingöngu sett sem frið-
unarlög, eins og þau líka eru nefnd.
Eptir að nefndin þannig hefir leitazt við, að skýra
frá skoðunum sínum um veiðirjett í Elliðaánum, og
skilning valdstjórnarinnar á viðaukalögum n.maíi87Ó
um friðun á laxi, leyfir hún sjer að skýra stuttlega frá
því, sem hún hefir orðið vísari um það, er gjörzt hefir
viðvíkjandi veiði í tjeðum ám síðan vorið 1877, er lög-
in voru þinglesin.
Meðan Jónsbókarlög ein giltu í veiðiaðferð í ám og
áður en viðaukalögin n.maí 1876 komu út, virðist hafa
verið talsverður kurr í bændum, bæði landsdrottnum
og leiguliðum jarðanna, sem áður eru taldar og liggja
ofar við Elliðaárnar, yfir veiðiaðferð Thomsens, sem
þeir munu hafa álitið ólögmætar. En eptir að fyr
nefnd viðaukalög fengu gildi, þótti tjeðum mönnum,
sem allur efi væri horfinn um það, að hinar algjörðu
þvergirðingar Thomsens í ánum væru ólöglegar, og í
annan stað, laxakistugrindur hans rimlaþjettari en svo,
að smálax sá, er lögin friða, gæti smogið þær.
A manntalsþingum í Seltjarnarnesshrepp og Mos-
fellssveit, þegar viðaukalöginvoruþinglesin 1877, leiddu
bændur undir eins athygli sýslumanns að því, að þver-
girðingar þessar og veiðivjelar mundu vera ólöglegar,
án þess neitt kæmi þó út af þessu, enda mun sýslu-
manni þá hafa verið orðið kunnugt álit ráðherrans og
landshöfðingjans í þessu efni. Skömmu síðar um sum-
arið komu nokkur ávörp til alþingis frá allmörgum
mönnum bæði i Gullbringu- og Kjósarsýslu og í Árnes-
sýslu, sem kvörtuðu um, að lögunum væri eigi hlýtt,
að því er Elliðaárnar snerti, og fóru þess á leit, að
þingið skærist í málið. Má lesa í alþingistíðindunum
fyrir það ár II. 620.—631. bls., hvað þingið gjörði í
þessu máli. Eptir að málinu var lokið á þingi, voru
veiðibrellur Thomsens brotnar úr ánum, af nokkrum
mönnum þar í nánd. Nefndin hefir reyndar heyrt, að
Thomsen hafi farið þess á leit, að höfðað yrði opinbert
mál gegn þeim, er í þettta skipti brutu fyrir honum,
en amtmaðurinn í suðuramtinu hefir eigi getið þessa,
og hefir hann þó góðfúslega látið nefndinni í tje allar
skýrslur, er hún hefir óskað að fá frá honum, og hvar
á meðal skýrsla um þetta hefði átt að vera. En hvað
sem um það er, þá höfðaði Thomsen sjálfur mál gegn
þeim, er úr brutu, og hefir það verið dæmt bæði í
hjeraði og við yfirrjettinn. (Yfirrjettardómurinn er prent-
aður í nefndarálitinu, og eru þeir, sem úr brutu, þar
dæmdir í sektir og skaðabætur).
f>ess skal getið hjer, að nefndin leyfði sjer að gjöra
þá fyrirspurn til yfirdómsins, hvernig orðin í 7. gr. við-
aukalaga 11. maí 1876: „öll ólögmæt veiðiáhöld upp-
tcek, og ólöglegir veiðigarðar óhclgir'-, ættu að skiljast,
sjer í lagi saman borin við 2. gr. laga um þorskaneta-
lagnir í Faxaflóa 12. nóv. 1875, þar sem segir: „skulu
net og afli upptœk og skal sá, sem upp tekur, eiga afl-
ann“. þessari spurningu nefndarinnar svaraði yfirdóm-
urinn með brjefi því, er hjer fer á eptir; en annars er
spurningunni að nokkru leyti svarað í ástæðum þess
dóms, er nýlega var til nefndur. Svar yfirdómsins til
nefndarinnar er svo látandi:
„í brjefi dagsettu í gær hefir nefnd af alþingis-
mönnum, sem sett hefir verið af neðri deild alþingis
til að rannsaka, hvort viðaukalaga við Jónsbókar lands- i
leigubálks 56. kap. um friðun á laxi, dags. 11. maí 1876
hafi verið gætt af hálfu valdstjórnarinnar, gjört þá fyr-
irspurn til yfirdómsins, hvernig eigi að skilja aðra máls-
grein í 7. gr. tjeðra laga, saman borna við 2. gr. laga
um þorskanetalagnir 1 Faxaflóa 12. nóvbr. 1875.
Ut af þess skal yfirdómurinn leyfa sjer að tjá
hinni háttvirtu nefnd, að eins og það yfir höfuð að tala
liggur alveg fyrir utan verkahring dómstólanna að svara
upp á fyrirspurnir um, hvað sjeu lög um það eða það
málefni, eða hvernig eigi að skilja þau eða þau lög,
þannig verður það ekki leitt út úr 22. gr. stjórnar-
skrárinnar, að nefndir, sem önnurhvor þingdeildin kann
að setja, til að rannsaka áríðandi málefni, eigi heimt-
ing á, að þeim sjeu látin í tje responsa, eins og það,
sem ræðir um í brjefi nefndarinnar.
Samkvæmt þessu getur yfirdómurinn ekki orðið
við áminnztri beiðni nefndarinnar.
Yfirdómur íslands 8. ágúst 1879.
Jón Pjetursson. Magnús Stephensen.
L. E. Sveinbjörnsson.
Til nefndar þeirrar, sem skipuð er til að rannsaka,
hvort viðaukalaga 11. maí 1876 hafi verið gætt af
hálfu valdstjórnarinnar“.
Sumarið 1878 þvergirti Thomsen Elliðaárnar að
nýju, eins og hann hafði áður gjört, en ekki hefir nefnd-
in getað orðið þess áskynja, að hafi í þetta sinn, eður
áður nje síðar, frá því viðaukalögin fengu gildi, sett
þvergirðingar nje veiðivjelar í Elliðaárnar fyrir 20. maí,
eður látið þær standa eptir 1. sept. f>að sumar, sem
lijer ræðir um, var skorað á valdstjómina að skerast
í þetta mál, með því menn álitu enn sem fyrri, að
veiðiaðferð Thomsens í Elliðaánum, og ljet eptir það
höfða mál gegn honum fyrir brot móti 5. gr. viðauka-
laga 11. maí 1876. Um sama leyti sem málshöfðun
þessi var skipuð, urðu enn nokkrir menn til að brjóta
úr ánum veiðivjelar Thomsens, og bar þá sýslumaður-
inn í Kjósar- og Gullbringusýslu undir úrskurð amts-
ins, hvort opinbert mál skyldi höfða gegn brotamönn-
um, en því var amtmaður mótfallinn. (Svar amtmanns-
ins er prentað í nefndarálitinu).
Til ýtarlegri skýringar um afskipti valdstjórnar-
innar af þessu máli 1878 og 1879 leyfir nefndin sjer
að tilfæra brjef amtmannsins yfir Suðuramtinu til nefnd-
arinnar, svo látanda:
íslands Suðuramt.
Reykjavik 8. ágúst 1879.
Hin heiðraða nefnd, sem neðri deild alþingis hefir
sett til að rannsaka, hvort viðaukalaga um friðun á
laxi 11. maí 1876 hafi verið gætt frá hálfu valdstjórn-
arinnar o. s. frv., hefir í brjefi dagsettu í gær, spurzt
fyrir um, hverjar kærur, fyrirspurnir og önnur opinber
brjef hafi komið til amtsins um veiðiaðferð í Elliðaán-
um síðan viðaukalög 11. maí 1866 um friðun á laxi
fengu gildi, og sjer í lagi síðan neðri deild alþingis
1877 lýsti yfir trausti sínu til þess, að tjeðum lögum
yrði fram fylgt af hálfu valdstjórnarinnar; svo hefir
nefndin og óskað að fá vitneskju um, hverjar ráðstaf-
anir amtið hafi gjört út af þessum kærum, fyrirspurnum
og brjefum.
í tilefni af þessu læt jeg ekki hjá líða að gefa
hinni heiðruðu nefnd fylgjandi skýrslu:
Hinn 26. júnimán. f. á. ritaði borgari Egill Egils-
son i Reykjavík amtinu umkvörtun yfir því, að sýslu-
maðurinn í Gullbringu- og Kjósarsýslu hefði eigi sinnt
brjefi sínu frá 13. s. m., þar sem hann hefði tilkynnt
honum, að í Elliðaánum væru ólöglegar veiðivjelar, og
skoraði jafnframt á amtið, að skipa sýslumanninum
að taka málefni þetta fyrir tilýtrustu aðgjörða. (Frh.).
Ritstjóri: Björn Jónsson, cand. phil.
Prentað með hraðpressu ísafoldarprentsmiðju.