Ísafold - 31.10.1879, Blaðsíða 2

efni í sjer fólgið. — Um þetta kaffi má
segja með Eggert Olafssyni í Búnaðar-
bálki:
Ef austan að svo kallað kaffi-
Kolamylsnu þeir girnast saupv
J>á segi’ eg komi af syndastraffi
Soddan prjálsemdar iðkastkaup;
Af einirberjum betri drykk
Bý eg, sem hefir sama skikk.
Jeg skal aldrei lá sjávarbóndanum,
sjer i lagi þurrabúðarmanninum, sem er
mjólkurlaus, eins og nafnið bendir á,
þó hann neyti kaffisins og það að mun ;
en betra væri honum, að búa til með-
fram seyði af íslenzkum jurtum, sem
ekkert kosta, heldur en drekka kaffi
tvisvar til þrisvar á dag, með allt að
þriðjungi af möluðu kaffi. En sveita-
bóndinn og efnaðri menn við sjó ættu
að takmarka kaffinautnina, því þeim
er innanhandar að veita sjer bæði mjólk
og margt annað í kaffisstað, og jafn-
framt kaffinu. þ>að þarf ekki orðum
að eyða að því, að einn bolli af flóaðri
mjólk er hressingar og næringarmeiri
en einn bolli af kaffirótarseyði, að því
slepptu hvað hann er ódýrri og hægra
að ná í hann, þar sem mjólkin er fyrir.
Og þó aldrei nema nokkuð kaffi sje
brúkað með, ætla kaupstaðarreikning-
arnir færi ekki bráðum að bera þess
vott, ef fjallagrös, einirber, blóðberg,
æruprís, rjúpnalauf, ljónslappi,. vallhum-
all o. s. frv. væri brúkuð, segjum til
þriðjunga eða helminga? Og væri að
eins það fje sparað, sem fer út úr land-
inu fyrir kaffirót og malað kaffi, þá er
það eingöngu hjer um bil 40000 kr. á
Magnús Jónsson prúði
fæddist um 1520 á Svalbarði á Sval-
barðsströnd í Eyjafirði. Foreldrar hans
voru: Jón bóndi Magnússon á Svalbarði,
þorkelssonar, Guðbjartssonar flóka, As-
grímssonar, Guðbjartssonar, Vermund-
arsonar kögurs; en móðir Ragnheiður,
er kölluð var Ragnheiður á rauðitm
sokkum, Pjetursdóttir, Loptssonar, Orms-
sonar, I.optssonar ríka á Möðruvöllum,
Guttormssonar. Föðurmóðir Magnúsar
var Kristín Eyjólfsdóttir, riddara á Hóli
í Bolungarvík, Arnfinnssonar, |>orsteins-
sonar á Víðimýri í Skagafirði, ljens-
herra og lögmanns frá 1358 til 1390.
Systkini Magnúsar voru þessi: 1. Stað-
arhóls-Páll. 2. Jón lögmaður, sem í
mestum brösum átti við Guðbrand bisk-
up, og dó snögglega á Bessastöðum
eptir veizlu hjá höfuðsmanninum, Her-
luf Daae, og er jarðsettur í kirkjukórn-
um við hliðina á Páli Stígssyni. 3. Sig-
urður, umboðsmaður á Reynistað. 4. Kol-
beinn, laungetinn. 5. Steinunn, fylgikona
Bjarnar prests að Melstað, Jónssonar
biskups Arasonar. 6. |>órdís, kona J>or-
gríms J>orleifssonar í Lögmannshlíð
Grímssonar. 7. Solveig, kona Filipp-
usar, sem veginn var á Svínavatni, pór-
arinssonar. Um bræður sína kvað Magn-
ús bögu þessa:
Sigurður, Jón og Kolbeinn klakkur
Kenni eg gjörla hann Manga,
En þó hann Páll sé augnaskakkur,
Allir mega þeir ganga.
Magnús ólst upp í heimahúsum til
þess hann var fulltíða. pá fór hann ut-
ári hverju upp og ofan, fyrir utan þá
heilsu, sem sparast, ef þessi ólyfjan væri
af numin. pað verður að heita fjarri
öllum sanni að brúka 300,000 til 400,000
kr. á ári fyrir kaffi og kaffispilli, en
um 600,000 kr. fyrir kaffi og sykur.
Hin vaxandi sveitarþyngsli sýna betur
en allt annað, að hjer á landi eru mjög
margir, sem eyða meiru en þeir vinna
sjer inn, og ætti slíkt aldrei að eiga sjer
stað. Og þegar íslendingar eru orðnir
þess vísir, að þeir taka flestum þjóð-
um fram í kaffibrúkun, þá er vonandi,
að sá tími komi, að þeir opni augun
fyrir því, að minna má gagn gjöra.
Mjer dettur ekki í hug, hvorki að
vona nje óska, að kaffibrúkun hverfi hjer
á landi, því jeg álít sjálfssagt að hún
dragi nokkuð úr brennivínsdrykkjunni,
og jeg veit, að kaffi er góð hressing í
kulda, vökum og vosbúð, en jeg óska
löndum mínum, að þeir eptirleiðis vildu
dreklca minna, en betra og hreinna kaffi.
Af undan genginni grein landfó-
getans virðist auðsætt, að það væri rjett
í alla staði að leggja háan aðflutnings-
toll á alla kaffirót og kaffispilli. Og
þótt tollurinn næmi ioo°/0, þá væri það
ekki um of, því annaðhvort hefði það
að verkun, að hætt yrði að flytja þessa
ólyfjan, eða landssjóður fengi góða
tekjubót. Ritstj.
an og dvaldi lengi á pýzkalandi. Ept-
ir það hann kom inn aptur, var hann
fyrst umboðsmaður Möðruvallaklausturs-
jarða, og þá, samkvæmt brjefi Krist-
jáns konungs III. frá 15. d. ágúst 1563,
um tíma sýslumaður í pingeyjarsyslu,
þangað til hún var af honum tekin og
veitt Vigfúsi porsteinssyni. Magnús
átti fyrst Elínu Jónsdóttur, Sturlusonar
í Dunhaga, og Guðnýjar Grímsdóttur
systur porleifs Grímssonar á Möðruvöll-
um, sem síðar varð stjúpa Magnúsar
að Jóni Sturlusyni önduðum. Bjuggu
þau Magnús og Elín um hríð á Skriðu
í Eyjafirði, en fluttu þaðan að Ogri í
Isafjarðarsýslu; hafði hann þar umboð
eitthvert eða sýslu líkast til Barðastrand-
arsýslu, sem sjá má af hinum svokall-
aða marköngladómi 1570. Sama ár
andaðist Elín kona hans, ogfjekk hann
þá Ragnheiðar Eggertsdóttur lögmanns
Hannessonar á Bæ á Rauðasandi. peg-
ar Eggert fór hjeðan alfarinn til Llam-
borgar 1580, flutti Magnús að Bæ, og
bjó þar síðan alla æfi með mikilli rausn.
Magnús var álitinn fyrir bræðrum
sínum, og var hann þó þeirra friðsam-
astur; en hann var bæði góðmenni og
gáfumaður, skáld gott og unni fóstur-
jörðu sinni. Um það ber sjerstakan
vott dómur sá, sem hann Ijet út ganga
1581, nokkrum árum eptir að Eggert
tengdafaðir hans hafði verið ræntur af
Enskum. pennan dóm kölluðu dóms-
menn dóm uvi skaða krúnunnar ogfyr-
irlitning konungsins, „er sumir valds-
menn hefði til vegar komið fyrir nokkr-
um árum, með því að taka af mönnum
vopn og verjur; ljetust dómsmenn ekki
FRUMVARP
til reglugjörðar, um að bæta kynferði
búpenings í Skagafjarðarsýslu.
(Niðurlag frá bls. 96 um kynbætur sauðfjár).
5- gr.
Brundhrúta skaltaka fasta fyrir i.
nóvemb. ár hvert, og gefa þeim hollt
og nægt fóður, og annaðhvort hafa þá
hjá lambgeldingum, eða þó heldur í kofa
sjer, fram í þorralok; úr því má láta þá
ganga með ám, en ábyrgjast skal eig-
andi, að. þeir gjöri hvorki honum eða
öðrum skaða.
6. gr.
Svo skal búa um lambhrúta, að
ekki komist þeir til gimbra á þeim tíma,
sem þær beiða.
7- gr.
pað skal fara vel með allt fje, og
láta það hafa nákvæma hirðing árið
um kring, byrja að gefa því snemma
að vetrinum, og láta það aldrei missa
kvið; þar sem ekki er því betra til
beitar, er einkum nauðsynlegt að ala
lömb vel i 3 rnánuði, desember, janúar
og febrúar, þá má ýmist fara að beita
þeim eða draga við þau hey. Am skal
gefa yfir höfuð vel, en sjer í lagi hleypa
í þær eldi um miðjan veturinn. Sauð-
um skal gefa vel á annan vetur, en úr
því þola þeir jafnaðarlega mikla beit,
og lakara fóður, en hagur er að gefa
þeim gott hey skurðarárið.
8. gr.
Lambgimbrar mega ekki fá lamb,
en óhætt er að hleypa ám til á annan
vilja vera ættlerar forfeðra sinna og þar
með landráðamenn við konunginn, og
setja svo sig og sína og landið allt í
veð með ónytjungsskap; kváðu Jóhann
höfuðsmann Buchholdt hafa samþykkt,
að hjer um mætti fullnaðardómur ganga,
en konginn sjálfan sent hafa 6 byssur
og 8 spjót í hverja sýslu, til þess að
hvetja menn til landvarna; dæmist því
allir skyldir til að halda frið við útlenda
menn, meðan svo megi vera, og semja
við þá um þrætur sínar að lögum, en
ella skuli allir verja fósturjörð sína, sem
þeir hafi karlmennsku til, og umboðs-
maður konungs vera til forustu, en all-
ir hlýða honum ; skuli hver kosta sig og
sína menn, meðan hernaður standi yfir,
hreppstjórar skyldir að kalla menn og
kveikja eld á hæstu hæðum fyrir næstu
krossmessu, þar sem sjá mætti reyki í
byggðir, en þeir skyldu vita kynda og
verði halda, sem hreppstjórum þætti lílc-
legastir, og gjöra sýslumann sem fyrst
varan við. Skuli sýslumenn og ráðgast
um við skynsama menn, hvar bezt sje
virki að'hafa, svo gamalmenni, börn og
búsmala megi þangað flytja, en vopn-
færir menn skuli verja óráðvöndum
mönnum stigu og eptirfarir. Skuli
hreppstjórar hafa tölu á vopnfærum
mönnurn og tilkynna sýslumanni. Skuli
hver maður skyldur að eiga lúður, til
að vara menn við; aðrir, sem þess sjeu
umkomnir, skuli eiga kláfa eða vögur
til flutninga, exir, pála og rekur til girð-
ingagjörðar; skuli menn læra aðfylkja,
hvert heldur að kyrru eigi að halda
fyrir, undan láta síga, eða eptir renna ;
skuli menn skyldir í öllu þvílíku að fylgja