Ísafold - 12.12.1879, Blaðsíða 1

I S A F 0 L D.
VI 30. Reykjavík, föstudaginn 12. desembermán. 1879.
í lögura um breyting á eldri lög-
um um siglingar og verzlun á íslandi
frá 7. nóv. 1879, 2. gr. segir svo:
Rjett eiga menn í kaupstöðum og
löggiltum kauptúnum á því, að verzla,
ef leyst er til þess borgarabrjef hjá
sýslumanni eða bæjarfógeta og greitt
er fyrir 50 kr., er renna í sýslusjóð
eða bæjarsjóð.
Hjer kemur þegar sú spurning
fram :—• hver verzlar? kaupstjórinn eða
kaupmaðurinn, sem verzlunina á, sem
situr erlendis, kaupir inn útlenda varn-
inginn og selur þann íslenzka, eða verzl-
unarstjórinn, sem situr hjer á landi og
stendur fyrir hinum innlendu kaupum
og sölum ; — sá sem verzlunin er lcennd
við, t. d. Knudtzons verzlun, Fischers
verzlun, eða faktorinn, sem fyrir verzl-
uninni er, — eða verzla ekki eiginlega
báðir, t. d. á sumrum, þegar verzlunar-
eigendurnir eru sjálíir viðstaddir, og eiga
því báðir að leysa borgarabrjef?
Sje það satt, sem kansellí-brjef 4.
jan. 1840 ætlar, að jafna megi að lög-
um aukaútsvari niður á verzlanir kaup-
manna, hvort sem svo eigendur verzl-
unarstaðanna hafa aðsetur hjer á landi,
eður ekki, þá virðist einnig rjett, að
skoða þá sem virkilega borgara. jþeir
njóta allra þeirra borgaralegu rjettinda,
sem ekki eru nauðsynlega bundin við
búsetu (eins og kosningarrjettur ogkjör-
gengi) og virðast því, eptir anda gild-
andi laga að vera öllum borgaralegum
skyldum háðir, og þá einnig þeirri skyldu,
að leysa borgarabrjef. þuríi tvo „menn“
til að reka eina verzlun, þá verzla báðir,
og eiga því báðir að vera borgarar á
þeim stað, sem verzlunin er, eins og fj e-
lagar erlendis í einu verzlunar-Firma
verða hver fyrir sig að leysa borgara-
brjef, þar sem þeir reka verzlun, þótt
annar eða báðir sitji í öðru landi.
En það mun óþarft, að hreyfa nokkr-
um efa um þessa spurning. Kaup-
menn vorir eru sjálfsagt of fúsir til, að
styrkja það fjelag, sem þeir lifa í og
af, með öðru eins lítilræði, eins og 50 kr.,
tilþess að það þuríi að eyða orðum að
því. þ>eir hljóta að finna svo vel til
þess, hversu þeim er í vilnað, með því
að láta þá njóta hjer á landi allra al-
mennra borgaralegra rjettinda, þótt þeir
hafi aðsetur sitt erlendis, að þeim kem-
ur ekki til hugar, að reyna til að smeygja
sjer undan þessari ljettu byrði.
Kaupmaður á Skotlandi hefir ljeð
oss uppdrátt af járnbryggju, sem hann
býðst til að láta setja upp í Reykjavík, ef
Reykvíkingar, og þá sjer í lagi kaupmenn
bæjarins og bæjarstjórnin vill leggja fje
til. Hann segist hugsa sjer, að stofnað
væri hlutafjelag til þessa fyrirtækis, og
býðst sjálfur til, að taka marga hluti.
Kostnaðurinn við bryggjuna yrði, að
ætlun hans, 2500 pund sterling, eður
45000 krónur, og væri hvert hlutabrjef
upp á 100 kr., þá yrðu hlutirnir 450.
jj>egar maður nú bæði veit, að
bæjarstjórn höfuðstaðarins, eins og henn-
ar er von og vísa, hefir áhuga á að
umbæta höfnina, og jafnvel hefir lagt
fje út í þessu skyni, þótt eigi haíi til
þessa orðið neinn sýnilegur árangur af
því; — að höfuðstaðurinn stendur það á
baki sumum öðrum kauptúnum lands-
ins, t. d. Berufirði og ísafirði, að þar er
engin bryggja, sem skip geti lagt til
við, og með því gjört alla uppskipun
og útskipun hægri, fijótari og ódýrri;—
að það eru eins dæmi, sem sjá májafn-
aðarlega hjer á landi, sjer í lagi í Reykja-
vík, að kvenfólk ber kol og salt á bak-
inu upp sligaðar og holóttar bryggjur;
ogloks að hafnargjald hefir nú í margt
ár verið goldið fyrir það — e n g a
höfn að hafa, nema þá sem náttúran
sjálf hefir tilbúið, (því einn járnkútur,
sem ekki einu sinni er áreiðanlegur til
þess að festa skip við, er þó lítilvægt
andvirði fyrir árlegt gjald, sem nemur
að minnsa kosti vöxtunum af 5000 kr.
höfuðstól) — þá mun óhætt að treysta
því,að bæjarstjórn Reykjavíkur ogkaup-
mannafjelagið ekki láti lengur svo búið
standa, og liggi ekki lengur undir ámæli
utanlands og innan fyrir þetta bryggju-
leysi, sem hvergi á sjer stað nema á
voru landi. £>að er ekki sá smábær
til erlendis, sem ekki eigi eina eður
fleiri bryggjur, og dettur því ofan yfir
alla, að Reykjavík, sem annars fylgir
svo vel með tímanum, skuli vera á ept-
ir í öðru eins og þessu.
Hjer við bætist, að með vægum
bryggjutolli mjmdi góðir vextir fást af
þessu fyrirtæki. Enginn getur því ef-
azt um, að 450 hlutir, hver upp á 100
krónur, myndi fljótt ganga út, sjer í lagi
þegar þess er gætt, að kaupendur munu
finnast víðar en í Reykjavík, eður jafn-
vel á íslandi. Er t. d. óhætt að full-
yrða, að hinn skozki kaupmaður, sem
uppdráttinn hefir útvegað, muni fús til
að taka 10—-20 hluti, og svo munu fleiri
verða. Vjer leyfum oss því, að leiða
athygli manna, bæði í Reykjavík og
annarsstaðar að þessu, og skal upp-
drátturinn vera til sýnis hverjum þeim,
sem æskir þess, ef oss er gjört við-
vart.
Brjef um verzlunina.
(Frá isl. kaupmauni).
II.
Jeg sagði í mínu fyrra brjefi, að
furðu gegndi, að landið væri ekki meira
útarmað en það er, með því verzlunar-
lagi, sem nú hefir viðgengizt í hjer um
bil þrjú hundruð ár, þar sem allur arð-
ur af verzluninni hefir ár eptir ár farið
út úr landinu. þetta skilur hver maður.
J>að er, því miður, ekkert efamál,
að hinir miklu fólksflutningar frá ís-
landi til Vesturheims (Bandaríkjanna
og Brasilíu) hafa hlotizt af verzlunar-
ástandinu, en engan veginn, eins og sum-
ir hafa getið til, af stjórnarfyrirkomu-
laginu, því það virðist mjer nokkurn
veginn eins frjálst, eins og það þarf að
vera. Margur, sem með sparsemi og
ástundun í atvinnu sinni ekki hefir get-
að varizt skuldum, hefir gripið til þess
óyndisúrræðis, að selja óðul sín og lausa-
fje á íslandi, heldur en verða um ald-
ur og æfi ánauðugur kaupmönnum, því
ánauðugur verður fyr eða síðar hver
einn, sem ekki sjer út úr skuldunum.
Kaupmenn, sem fæstir eru íslenzkir
nema að nafninu, hirða lítið um þó
landið eyðist; Kaupmannahöfn er þeirra
föðurland, og þar sem þeirra fjársjóðir
eru, þar eru einnig þeirra hjörtu. f>eir
hafa sitt á þurru, hvað sem íslandi eða
íslendingum líður. Landinu hefir fyrr
legið við auðn, altjend þegar það var í
ráðagjörð að flytja innbúa þess til heið-
anna á Jótlandi, og taki verzlunin elcki
stakkaskiptum, hlýtur því að hnigna;
en þá missa kaupmenn mjólkurkú, sem
reynzt hefir dropsöm í fleiri aldir, og
er það einnig athugavert fyrir sjálfa
þá, ef sá tími skyldi koma, að þeir
verði eingöngu að græða hverjir á öðr-
um.
Onnur afleiðing af verzlunarlaginu
eru sveitaþyngslin. f>að gefur að skilja,
að hver sá búandi, sem ekkert á um-
fram skuldir, getur lítið goldið til opin-
berra þarfa, og þegar hann smámsam-
an er orðinn svo skuldugur, að jafnvel
kaupmenn hætta að lána honum, eins
og opt ber við, sjer í lagi á síðari ár-
um, þá verður hann gustukamaður
hreppsins, og þessir ómagar, það er að
skilja gjaldþrota þurfaheimili, fjölga ár
frá ári.
Hvar eru nú ráðin við þessum ó-