Ísafold - 16.06.1881, Side 1

ISAFOLD.
VIII 14.
Reykjavík, fimmtudaginn 16. júnímán.
1881
' Samskot til uiinnisvarða
yfr Hallgrím Pjetursson.
f>ótt margir andlegrar stjettar menn
hafi tekið vel undir að safna fje til
minnisvarða yfir Hallgrím Pjetursson,
þá er, að því sem enn er kunnugt, að
tiltölu lítið komið inn.
þessir hafa sent Dr. Grími Thomsen
á Bessastöðum samskotafje í tjeðu skyni:
Síra S. B. Sivertsen á Útskálum, eins
og áður hefir verið skýrt frá í Isa-
fold: kr.
úr Hvalsnessókn . . 21.81
— Útgarði.... 7.39
— Inngarði....35-8o
— Keflavík... 5.00 kr.
— Leirunni ..... 8.00 78.00
Síra Hannes Stephensen á Mýr-
um í Álptaveri úr sínum sóknum 36.57
Síra Valdimar Briem á Hrepp-
hólum: kr.
úr Hrepphólasókn ... 9
— Stóranúpssókn .... 7 16.00
Síra Stefán M. Jónsson á Berg-
stöðum úr hans sveit...... 6.00
Samtals....... 136.57
Auk þessa hafa ýmsir heitið sam-
skotum, en sem til þessa ekki eru inn-
komin. Um hversu mikið inn sje kom-
ið hjá Snorra verzlunarstjóra Pálssyni
á Siglufirði, vantar enn þá nákvæma
skýrslu ; en það mun því miður vera
lítilræði.
Með því fje, sem er fyrir hendi, er
því ómögulegt að gjöra neitt; nema
geyma það og ávaxta, þangað til meira
safnast fyrir. Allt að 1000 krónam
þyrfti að vera til taks, áður en ráð-
stöfun er gjörð til þess, að útveganokk-
urn minnisvarða yfir Hallgrím Pjeturs-
son, sjer í lagi ef það væri einnig á-
formað, sem sumir gefenda óska, að
prentuð væri öll' þau ljóðmæli eptir
skáldið, sem fengizt geta og enn eru
óprentuð, og æfisaga hans yrði samin,
eins fullkomin og kostur er á, helztmeð
andlitsmynd hans, ef áreiðanleg fengist.
Með þeim áhuga á góðum sálma-
slcáldskap, sem ætti að vera samfara
því, að sálmabókarnefndir eru settar
ein á aðra ofan, mun mega ganga að
því vísu, að landsbúar og sjer í lagi
andlegrar stjettarmenn muni viljasýna
landsins langbezta, og einu því bezta
sálmaskáldi, hvar sem leitað er, sóma,
og halda minningu hans á lopti. Með
þessu heiðra menn jafnframt landið og
bókmenntir þess.
Hvernig þetta fyrirtæki blessast, kem-1
ur mest upp á prestana; því á þeim
samskotaskrám, sem fyrir hendi eru,
má sjá, að sóknarbörn þeirra klerka,
sem kvatt hafa til samskota, hafa fúslega
gefið, og' ekki sízt ekkjan sinn pening.
Ytarlegri skýrsla um árangur sam-
skotanna mun verða auglýst um þing-
tímann í sumar.
— Eittafþeim lagafrumvörpum, sem
1879 voru felld á alþingi í einhverri
leiðslu, var lítið en mjög þarft frum-
varp um stefnufrest í einkamálum, sem
skotiff er frá yfirdómi íslands til hœsta-
rjettar. Stefnufresturinn er eptir nú
gildandi lögum í einkamálum eitt ár,
en svo að skilja, að það verður að vera
búið að birta stefnuna heilu ári fyrir byrj-
un þess hœstarjettarárs, þegar málið á að
falla í rj ett, en hæstarjettarárið byrjar
ekki með almanaksárinu, heldur fyrsta
fimmtudag í marzmánuði. Ef t. d. hæsta-
rjettarstefna er birt hjer á landi í miðj-
um marzmánuði 1881 eða seinna, get-
ur málið ekki komið fyrir, fyr en í
marz 1883, og opt er drátturinn lengri,
svo það geta liðið mörg ár, áður en
þessum málum er lokið. Sumir hjeldu
á þingi, að eptir stöðulögunum væri
löggjafarvald Islands ekki einhlýtt að
gjöra þessa breytingu, heldur yrðiþetta
frumvarp einnig að koma til kasta
ríkisþingsins, sökum þess, að þetta væri
nokkurs konar breyting á dómsvaldi
eða verksviði hæstarjettar, en einn þing-
maður í efri deildinni, Jón háyfirdóm-
ari Pjetursson, sýndi ljóslega fram á,
hver munur er á því, að gjöra breyting
á stöðu hæstarjettar, sem æðsta dóms
í íslenzkum málum, og á því að stytta
stefnufrestinn í íslenzkum málum, þvi
þetta hefði engin áhrif á vald eða verk-
svið hæstarjettar. í neðri deild þingsins
hrópaði sá þingmaður, sem bezt vit
hefði átt að hafa á málinu það niður,
og þar með er þessi rjettarbót fallin.
En—auðsætt má þó hverjum heilvita
manni vera, hver bagi það muni vera
fyrir menn, ef óþarflega langur drátt-
ur er á þvi, að þeir geti náð rjetti sín-
um. J>að er einmitt eitt af því, sem
mælir fram með kviðdómunum, að mála-
úrslit eru þar fljót og greið. En —
eins og nú á sjer stað með íslenzk mál
fyrir hæstarjetti, þá getur margur mað-
ur verið komin í gröf sína, áður en
hann nær rjetti sínum og annar verið
kominn t. a. m. til Vesturheims, áður
en fullnaðardómur loks næst yfir hon-
um. 5>ví er það hjer á landi, að sumir
áfrýja málum til hæstarjettar, þó þeir
viti, þeir hljóti að verða undir, ein-
göngu til þess að draga málið og gjöra
mótpartinn leiðan á málssókninni. þ>að
er vitaskuld, að þetta er dýrt undanfæri,
en getur þó stundum borgað sig fyrir
áfrýjandann. Með hinu umrædda frum-
varpi var nú leitazt við, að ráða bót á
þessu, og stytta stefnufrestinn um hálft
ár, en þetta hálfa ár gæti komið því
til vegar, að meiru munaði á málalok-
um. Kæmist þessi rjettarbót á, þyrfti
ekki að birta hæstarjettarstefnu í máli,
sem koma á fyrir á hæstarjettarárinu
1882, fyr en í byrjun septembermánað-
ar 1881; eins og nú stendur, getur sama
mál ekki komið fyrir fyr en í marz-
mánuði 1883, og gjörir það eins árs
mun. Vjer treystum því, að þetta Jaga-
frumvarp verði upp borið á þingi í
sumar, og mun það sannast, að það
fær þá önnur afdrif, en i hitt eð fyrra.
— Áþingii879 var borið upp frumv.
til laga um breyting á 5. gr. í lögum
14. desbr. 1877 um tekjuskatt. þ>etta
frumvarp var í alla staði þarft og rjett-
látt; það miðaði að því, að eins og
skrifstofukostnað og veizlukostnað eins
embættis á að draga frá embættistekj-
unum, áður en þær eru reiknaðar til
tekjuskatts, eins skyldi og telja þeim
til afdráttar öll lögboffin útgjöld, t. d.
fje það, sem embættismaðurinn, eptir
opnu brjefi 3i.maí 1855, er skyldurað
gjalda árlega til eptirlauna konu sinni
eptir sinn dag. fetta frumvarp, sem
var samþykkt í efri deild þingsins með
9 atkvæðum, en fjell í neðri deild með
10 atkvæðum gegn 10, ætti eflaust að
bera upp aptur á þingi í sumar, því
það er með öllu ósanngjarnt, að láta
nokkurn mann greiða tckjuskatt af lög-
boðnum útgjöldiim sínum.
Eins og kunnugt er, hafa í Danmörku
bæði lánastofnanir (Creditforeninger),
bánkar og sparisjóðir undanþágu frá
ákvörðun tilsk. 27. maí 1859 1. gr.
um leiguburð af peningalánum, og ein-
stakir menn geta sömuleiðis, ef um það
er sótt, fengið leyfi til, að selja fje að
láni, þótt mót fasteignarveði sje, gegn
hærri leigu en 4 af hundraði. Nú er
svo ástatt í Danmörku, að allur hávaði
lánsækenda leitar til opinberra sjóða,
stofnana og banká, sem allajafna hafa
nóg fje fyrir hendi, og lána það út
gegn þeirri leigu, eða rjettara sagt því
verði, sem á hverju tímabili er á pen-