Ísafold - 14.01.1882, Síða 3

3

hugasemdir við ritgjörð þessa; því oss virð-
ist höfundinum sumstaðar hafa lítið eitt
mistekizt, eða gleymst að taka fram sumt,
sem nauðsynlegt er að getið sje, til þess
að ritgjörðin verði eigi misskilin.
þar sem höf. talar um lokræsi, þykir oss
þess vangetið, að malarræsi verða eigi notuð
nema undirlagið eða ræsisbotninn sje allur
svo harður, að mölin geti hvergi sígið;
því að öðrum kosti getur hún missígið, og
verður þá ræsisbotninn, farvegur vatnsins,
ójafn, stundum máske svo, að ræsið verður
við það eyðilagt. En þessa þarf vel að
gæta, þegar um hlutfallið og valið milli
þeirra og pípu- eða jarðræsa er að ræða. I
mýrum vorum er jörð mjög vlða djúp, svo
að opt eru margar álnir ofan að föstu lagi.
Jarðlagið sjálft er þá optast mójörð eða önn-
ur gljúp, lin jörð, sem alveg óhugsandi er
að leggja malarræsi í; þau verða þar mjög
óvaranleg. Mölin sígur, stundum misjafnt,
og fyllist um leið af mold, sem þrýstist og
flyzt með vatninu inn á milli steinanna, ein-
kum sje mölin stór.
Malarræsi verða varanlegust í leirjörð eða
leirblandinni jörð með hörðu undirlagi, svo
sem þjettum leir, móhellu, sandhellu eða
grýttri jörð. jpá má vænta að þau haggist
eigi og haldi sjer lengi hreínum. I lausum
jarðvegi gjöra pípuræsi bezta þjenustu. Af
því pípurnar eru svo langar (12—15 þuml.)
og að tiltölu eigi þungar, haggast þær eigi
svo mjög; enda er hægara að biia um þær,
með því að þjetta hin mjóu ræsi í botninn
með hnausnm og smá sandi, þar sem botn-
inn er mjög agalegur. En af því eigi er
að búast við, að þetta ræsaefni verði að sinni
fáanlegt með viðunanlegu verði, mun verða
að láta sjer nægja jarðræsi þar sem botninn
er eigi nógu harður fyrir malræsi.
Aðferð höf. við jarðræsin álítum vjer eigi
hina heppilegustu. Hún er fögur til frá-
sagnar en óþægileg til meðferðar. Yjer á-
lltum þjenugra að hafa engan stall í ræsun-
um, heldur láta skurðinn smáganga að sjer
niður í botn, svo að hann þar gangi alvög
saman. Eeti fyrir ofan botninn má hann
eigi vera nema hálft fet á vídd, en síðan
jafnvíðkandi upp úr, svo hann efst sje um
1-J- fet. Dýptin má eigi vera minni en 4 fet.
þegar loka skal slíku ræsi, verður að hafa
ræsisform : trjestykki, sem sje lagað eins og
neðsta fetið af dýpt ræsisins. Skal svo
stingahnausa úr rótgóðri jörð, svo aðhnaus-
inn sje að minnsta kosti eitt fet á þykkt;
má fá slíka stungu í flestum mýrum vorum.
Skal skera hnausinn svo til, að grasrótar-
síðan sje mjórri en flagsíðan, og er honum
drepið ofan í ræsið svo að grasrótin snýr
niður, og skal þrýsta honum ofan á ræsis-
formið, sem síðan er dregið fram undir næsta
hnaus. Hnausarnir skulu vera svo gildir,
að þeim verði eigi drepið lengra ofan í skurð-
inn en svo, að formið sje laust undir, þótt
fullvaxinn maður kasti sjer ofan á þá af öll-
um þunga. Byrja skal við upptök ræsis-
ins. Mola þá, er ræsisformið flytur á undan
sjer, skal jafnóðum taka upp. þegar ruðn-
ingnum er mokað ofan í aptur, skal troða
hann jafnt og vel, og varast, að í honum
sjeu steinar stærri en hnefastórir, og eigi
mikið af þeim, því það veldur of miklum
þyngslum. Slík ræsi ætti sízt að leggja í
lautum milli teiga; enda þarf slður teiga
þar sem lokræst er, nema til að leiða burtu
yfirrennslisvatn.—f>essa aðferð höfum vjer
reynt betri til framkvæmdar en hina; hún
er fljótlegri og eigi eins vandasöm. Efumst
vjer heldur eigi um, að ræsin sjeu eins
varanleg eða jafnvel fremur, því lítið þarf
að bera út af til þess að hin litla rás í stall-
ræsinu teppist; við þessa aðferð má bjarg-
ast við algenga spaða (skóflur), þó seinlegra
sje, en með sjerstökum þar til gjörðum
spaða.
Kostnaðinn við malarræsi álítum vjer að
höf. reikni of lágt sem meðaltal. J>ess
munu að eins fá dæmi, að mátuleg möl fáist
með svo hægu móti (þó ekki verði notuð),
en sje hún stór, þarf meira af henni, svo
að af hinni stærstu möl, sem nota má, þarf
3300 teningsfet í 550 faðma langt ræsi. Auk
þess er langtum seinlegra að grafa ræsi í
hinn harða jarðveg, sem malarræsi verða lögð
í, því þá verður að nota mölbrjótinn. Hjer
við bætist, að e'ndurbætur á malarræsum eru
miklu torveldari en á jarðræsum, einkum
hafi jarðlagið verið lint, og sje legu ræsis-
ins raskað.
Eptir reikningi höf. má leggja 4 jarðræsi
með lítið meiri kostnaði en eitt malarræsi, en
vjer gjörum ráð fyrir, að kostnaðarmunur-
inn verði enn meiri. Ætti því, að leggja
malarræsi einungis þar sem útlit er fyrir
að þau geti orðið varanleg, annars jarðræsi.
J>ar sem höf. (bls. 215) taiar um sam-
skeyti á pípuræsum virðist oss getið hinnar
óheppilegustu aðferðar af þrem, er vjer
þekkjum; hinar eru: að mynnispipa safn-
ræsins lendi á miðri pipu í viðtökuræsinu,
og til að hleypa vatninu inn í það, skal
brjóta gat á pípuna í viðtökuræsinu, og laga
enda safnræsispípunnar svo, að hann falli
sem bezt við það; að viðtökuræsið liggi
pípuþykktinni (3—4 þuml.) lægra en safn-
ræsin; skal þá haga svo til, að mynni safn-
ræsins lendi á miðri pípu í viðtökuræsinu, og
skal gjöra gat á (eða skarð í) hana ofan-
verða, og annað gat á safnræsispípuna neð-
anverða svo að þau standist á (því safnræsið
verður ofan á viðtökuræsinu); fellur þá vatn-
ið ofan um gatið, er safn-ræsispípuendinn
er teptur. Um þessi samskeyti er hægast
að búa svo varanlegt verði. Hvorki má
leggja steina við samskeytin nje annarsstað-
ar nálægt pípunum, því þeir geta þrýst svo
að þeim, að þær raski legu sinni eða springi
Að byrgja fyrir enda seinustu pípunnar með
j árnþráðarneti, er eigi ráðlegt. J>að getur
fyllzt af slýi og teppt pípurnar. I mynni
hvers lokræsis á að setja járnpípu eða trje-
lúðu, sem standi dálítið út úr skurðbakkan-
um, sem ræsið að síðustu fellur í.
|>egar höf. talar um umbúning á hliðum
stýfiugarða (bls. 236), hefði þess þurft að
vera getið, að borðin, sem höfð eru til að
stýfla með, sjeu sundurlaus, og að þau skuli
liggja á rönd í grópi, eða á milli tveggjalista
á dyrastöfunum, svo að þegar hleypt er áf,
megi taka að eins eitt borð í einu. Yerður
þá vatnsaflió minna og eigi eins hætt við
skemmdum, öll sú áburðarleðja, sem hefir j
sezt undir vatnið, verður eptir, en sje öllu
hleypt af í einu, skolast hún burt með
straumnum, sem þá verður mestur við botn-
inn. |>essa er eigi almennt gætt, þar sem
borið er við að stýfla vatn á engjum. Má
eins koma því við þó með torfi sje stýflað,
með því að taka að eins eina hnausaröð af
í einu.
Myndirnar 2. 3. og 5. eru of ónákvæmar
og ógreinilegar til þess að geta verið efninu
til skýringar.
J>ess mun eigi að vænta að sinni, að leir
verði brenndur hjer í landi, þó vjer vildum
óska að landsmenn fynndu sem fyrst þörf á
því, og mundi þá hægast að koma því í verk
með dálitlu hlutafjelagi. En þangað til
verður að bjargast við malræsi og jarðræsi,
hvert á sínum stað.
Að endingu viljum vjer óska þess, að
menn færi sjer sem bezt í nyt bendingar
hins heiðraða höfundar, og vonum vjer, að
hann innan skamms unni löndum sínum
leiðbeiningar í meðferð »sáðlandsins« (tún-
anna), sem undirstöðu góðs landbúnaðar.
Fáeinar spurningar.
í Almanaki J>jóðvinafjelagsins fyrir
árið 1882, er meðal annara ritgjörða
„Ártíðaskrá nokkurra merkra íslend-
inga“, er Guðmundur J>orláksson hefir
búið undir prentun og aukið. Af því
mjer virðist sumt í þessari ritgjörð nokk-
uð frá brugðið því, sem jeg hefi sjeð í
öðrum bókum, vil jeg leggja fyrir hinn
heiðraða höfund fáeinar spurningar
þessu viðvíkjandi, því rúmleysi í blað-
inu hamlar mjer frá, að tala nákvæm-
ar um þetta.
Spurningarnar eru þessar:
1. (bls. 48). Á hverju byggist sú getgáta,
að Leggur prior, er andaðist 21. d.
febr.m. 1238, hafi verið Torfason?
2. (s. bls.). Er það rjett, að Klængur bisk-
up í Skálholti hafi verið fæddurii02,
en ekki 1105.
3. (s. bls.). Er rjettara, að telja fæðingar
ár Guðmundar góða Hólabiskups 1160,
heldur en 1161?
4. (s. bls.). Var Magnús Stephensen kon-
ferentsráð fæddur 1759, en ekki 1762 ?
5. (bls. 49). Var það árið 1331, sem Laur-
entius Hólabiskup andaðist, en ekki
1330?
6. (s. bls.). Var það áriðin8 (sama ár
og Gissur biskup andaðist) sem Og-
mundur ábóti á Helgafelli drukknaði,
en ekki 11887
7. (bls. 51). Var Stiklastaðaorusta 3. d.
ágústm. 1030, en ekki hinn 31. s. m.?
8. (bls. 52). Var síra Einar Hafliðason
officialis á Breiðabólstað í Vesturhópi
fæddur 1304, en ekki 1307, og and-
aðist hann 1399, en ekki 1393?
9. (s. bls.). Var það árið 1149, en ekki
1148, sem Magnús biskup Einarsson
brann inni í Hítardal?
10. (bls. 52). Var það árið 1194, sem
Snorri J>órðarson í Vatnsfirði andað-
ist, en ekki 1193?
u.(bls. 53). Er ártíðadagur síra Hall-
gríms Pjeturssonar sálmaskálds 2. d.
oktbrm., en ekki hinn 27. s. m. ?
12. (s. bls.). Hve nær var síra Gunnar