Ísafold - 02.03.1882, Síða 2

raundu menn eptir því hvergi þurfa
lengra að sækja til einhvers þeirra, en
menn fyr á tímum þurftu að sækja til
hjeraðsfunda, og þar sem einnig nokk-
uð meira en 100 börn mundu til jafn-
aðar verða fermd árlega á hverju skóla-
svæði, þá má einnig vænta þess, að
hver skóli yrði hæfilega fjölsóttur, jafn-
vel þótt vonandi sje, að ýms ungmenni
gætu einnig á einstökum heimilum feng-
ið þá uppfræðingu, sem skólarnir ann-
ars veita.
Til þess að ástæða sje til að styrkja
einhvern alþýðuskóla með fje af lands-
sjóði þá má kennsla sú, sem kostur er
á að fá á honum, eigi vera alltof yfir-
gripslítil; þessu viðvíkjandi taldi nefnd-
in upp fræðigreinir þær, er henni þótti
þörf á að unglingar gætu fengið til-
sögn f á skólanum. Með því að nefnd-
in hefir leitt hjá sjer, að taka fram
frekari ákvarðanir um fyrirkomulag
skólanna, þá sýnir hún, að hún vill að
menn á hverjum stað hagi því eins og
þeim þykir bezt henta; sjerstaklega hefir
nefndin tekið þetta fram viðvíkjandi
því hvort piltar og stúlkur nytu kennslu
saman í skóla, eða sitt í hvoru lagi.
Jafnframt því sem nefndin tók fram
þau skilyrði, er hún áleit að styrkur-
inn til frambúðar ætti að vera bund-
inn við, lagði hún það til, að þær
stofnanir, sem nú eru til til menntunar
alþýðu, fengju fyrst um sinn
nokkurn styrk, þótt eigi full-
nægðu þær tjeðum skilyrðum; með
þessu er þeim sumpart hjálpað til að
komast svo á legg, að þær geti full-
nægt skilyrðunum, sumpart er mikil
hvöt gefin til þess að breyta stofnun-
um þessum í þá átt, með því að það
að öðrum kosti er mjög tvísýnt, hve
lengi þær fá að halda styrknum.
Auðsæll framkvænulamaður.
í útlöndum er það venjulegt, þegar
lagðar eru járnbrautir eða önnur slík
stórvirki eru gjörð, að einstakir menn
taka verkið að sjer með samningi fyrir
ákveðið verð; einn af þeim mönnum,
er einna mest hefir fengist við að leggja
járnbrautir, er Englendingurinn Tómas
Brassey, er dó árið 1870 hálfsjötugur
að aldri. 16 ára gamall komst hann í
þjónustu manns, sem var við að leggja
vegi, og kynnti sig þar mjög vel, með
því að hann jafnan var yðinn og áreið-
anlegur í öllu, sem honum var falið á
hendur; þegar honum óx fiskur um
hrygg, fór hann sjálfur að taka að sjer
vegagjörð, og er hann var 29 ára að
aldri tók hann í fyrsta sinni að sjer að
leggja járnbraut, en eigi var það á
lengra vegi en rúmum 8000 föðmum;
þótt foreldrar hans væru bjargálna-
menn, og hann sjálfur hefði safnað sjer
nokkru fje, þá voru þó efni hans þá
eigi meiri en svo, að honum mundi
hafa verið ómögulegt að leggja járn-
braut þessa, ef hann eigi hefði verið
búinn að kynna sig svo vel, að hann
gat fengið að láni mikinn hluta af fje
þvi, sem til þess þurfti; verk þetta
leysti hann af hendi með þeirri vand-
virkni, útsjón og dugnaði, að bæði voru
allir vel ánægðir með það, og sjálfur
hafði hann einnig góðan hag af því;
eptir þetta fór hann smámsaman að
taka að sjer meir og meir af þesskon-
ar störfum, og í mörgum löndum voru
það hinar fyrstu járnbrautir, er lagðar
voru, er hann var fenginn til aðgjöra;
áður en hann dó var hann samtals bú-
inn að leggja járnbrautir fyrir meir en
1400 millíónir króna eigi aðeins í flest-
um löndum Norðurálfunnar, heldur og í
Ameríku, Asíu og Australíu; af þessu
vóru það til jafnaðar 37«, er hann
sjálfur hafði um fram kostnað, og með
því að hann var eigi eyðslusamur þá
auðgaðist hann smámsaman svo, að
eigur þær, er hann ljet eptir sig, voru
álitnar að vera 70 millíóna króna virði.
J»að er eigi ómerkilegt að vita, hver-
nig sá maður fór að, er svo miklum
framkvæmdum kom til leiðar, og með
hverri aðferð að honum græddist svo
mikið fje ; frá þessu er í æfisögu hans
skýrt hjer um bil á þessa leið:
„Að Brassey innanskams tók þeim
fram, er við hann kepptu, lá sumpart
í því, að hann hafði góða hæfilegleika,
sumpart í því, að hann hafði aflað sjer
þeirrar kunnáttu og æfingar í störfum,
er mundu hafa gjört hann að merkileg-
um manni, hvað sem hann hefði tekið
fyrir. En hinn hamingjusamlegi árang-
ur hans byggðist einnig að miklu leyti
á því, að hann jafnan leitaðist við að
leysa hvert verk, er honum var falið á
hendur, svo vel af hendi sem honum
var framast unnt; hann kostaði ætíð
kapps um, að fullnægja samningum
þeim, er hann hafði gjört, svo sem
drenglyndum manni sómdi, þó það hefði
fjárútlát í för með sjer fyrir sjálfan
hann; þótt einhver ófyrirsjáanleg ó-
höpp kæmu fyrir eða eitt verk reyndist
erfiðara en hann átti von á. þá reyndi
hann aldrei tii að koma sjer undan að
fullnægja gjörðum samningi, heldur
lagði hann sig aðeins því fremur fram
um að geta lokið verkinu á ákveðnum
tíma. Af þessu leiddi að hann fjekk
mjög gott orð á sig; menn vissu að
það mátti reiða sig á það, sem hann
sagði, og að það þurfti eigi stöðugt að
hafa augun á því, hvernig hann leysti
verk sitt af hendi; fyrir því kepptust
menn eptir að eiga viðskipti við hann,
enda lauk þeim ætíð með vinsemd og
góðu samkomulagi; hann var yfir höf-
uð mjög tilslökunarsamur, og fjekkst
staddur; en hann fór burt í pússi til aðhitta
Jörgensen. Jones skipstjóri stefndi þeim
báðum til yfirheyrslu um borð í Talbot, lét
og sækja Trampe greifa þangað. Trampe
sannaði allt, sem jeg hafði borið; bauð Jo-
nes þá, að láta Trampe lausan, en hann
vildi ekki þiggja það, og bar fyrir, að sér
væri nauðsyn á að fara til Englands, til
þess að heimta skaðabætur fyrir sig og land-
ið, fyrir óskunda þann, sem hann og það
hefði orðið fyrir. Daginn eptir kom Alex-
ander skipstjóri Jones aptur í land, kallaði
mig og bróður minn Stefán amtmann, fyrir
upp í stiptamtmannshús, ásamt Phelps og
Jörgensen, og las þar upp samning þann
frá 22. ágúst, sem jeg hefi leyft mjer að
senda Y. E., og fól okkur, þangað til Breta-
og Danastjórn væru búnar að koma sér
saman, að veita embætti Trampes greifa for-
stöðu í fjarrveru hans, sem þeir er næstir
honum stæðu, að embættistign þar á staðn-
um, samkvæmt konungsbrjefum 3. júní
1754, og 18. okt. 1771, með því Stefán amt-
maður Thorarensen bæði var í 40 mílna
fjarlægð, og hafði sagt af sjer; lagði Jones
jafnframt á okkur ábyrgð fyrir eignum Breta
í landinu og fyrir því að enskum þegnum
væri borgið. þennan samning átti að und-
irskrifa um kvöldið, og voru þar margir menn
samankomnir. þar var og Jörgensen við-
staddur, sem nú var loks genginn úr skugga
um, að honum var steypt úr völdum, og
ærin hætta búin. Stökk hann þá upp sem
óður maður, og sagði að fyrir þetta skyldi
jeg engu fyr tína, en lífinu, hljóp inn í ann-
að herbergi, og kom aptur með tvær hlaðn-
ar’ skammbyssur, sem hann otaði að mér.
Hefði hann að líkindum skotið mig á staðn-
um, hefði ekki Jones og hans menn með
brugðnum sverðum risið upp á móti honum
flett hann vopnum og látið flyt ja hann um borð
í Talbot, sem bandingja. Hann endaði með
þeirri hótun, að gæti hann ekki stytt mjer
stundir, skyldi hann að minnsta kosti reyna
til að steypa mjer úr völdum.
þetta er nú höfuðatriði málsins, að því
sem mig snertir, og er hægt að sanna það
með vottum, sem enn eru á lífi, sem og það,
að þótt Jörgensen reyndi að ávinna sjer
hylli margra annara, með ófrjálsum gjöfum,
og þótt hann umgengist þessa menn, þá
sneiddi hann hjá mér, sem fullkomnum
fjandmanni sínum, er hann hafði beig af;
enda hefi jeg engin önnur afskipti haft af
honum en þau sem fyr segir. Jeg þarf því
ekki að fyrirverða mig í þessu máli, hvorki
fyrir Y. E., konunginum, né nokkrum manni.
því hafi nokkur maður á þessum óeirðar-
tímum verið góðs maklegur, af konungi og
fósturjörðu, þá er jeg sá maður. Jeg krefst
því engrar vægðar, því jeg hefi fyrir guði og
samvizku minni ekkert að ásaka mig fyrir,
en jeg krefst rjettar míns, og þess, að öll
mín hegðun megi verða borin saman við ann-
ara embættismanna, sem Trampe greifi, af
öfund og úlfúð við mig, hefir haldið fram til
þess, að útvega þeim nafnbætur, orður,
launaviðbætur og betri embætti, jafnframt
því, sem hann af hlutdrægni og gunguskap
þeim, er hann er svo alþekktur fyrir, hefir
kastað skugga á sanna maklegleika, dregið
dulur yfir þá, og reynt að gjöra þá grun-
sama, til þess að hylja breiskleika uppá-
halda sinna. Af hinni prentuðu frásögu
Hookers um alla þessa viðburði sjest enn