Ísafold - 19.04.1882, Blaðsíða 2

því tilliti, sem hjer er um að ræða,
heldur af því að mjer er innilega annt
um, að sem bezt fari fram í þessu efni,
og jeg þættist hafa vel varið minni
litlu fyrirhöfn, ef orð mín kynnu að
vekja einhvern til athuga.
Jeg sagðist hjer í fyrstunni snúa máli
mínu einkum til systra minna, kvenn-
anna. Jeg veit að vísu, að mikið er
undir því komið, að húsbóndinn sje
þrifnaðarmaður og að það getur nokkru
spillt, ef hann er það ekki. En mest
er þó þetta á konunnar valdi. jþrifn-
aðarkona getur ósegjanlega mikið að-
gjört. Verið það allar nöfnur! Efþið
leitist við að hafa allt hreint og þokka-
legt á heimilum yðar, þá mun körlum
yðar leiðast að vera sóðar, þó að þeir
hefðu annars töluverða tilhneigingu til
þess að vera það. Allt er hjer svo að
segjaáyðar valdi. Hjer haíið þið mátt-
inn, meiri en karlmennirnir. Karlmað-
ur, sem á óþrifna konu, veslingsmaður,
hann getur litið aðgjört, þó hann sje
sjálfur þrifnaðarmaður. Hann er sann-
arlega brjóstumkennanlegur. Mjerfinnst
að allir piltar ættu að láta það vera
einhverja sína fyrstu bæn að biðja guð
að gefa sjer hreinláta konu. Jeg vona
að kvennaskólarnir okkar nýju verði
til þess, að fleiri af þeim fái þessa bæn
uppfyllta, en áður hefir verið. En að
gamni slepptu sýnist mjer hreinlætið
vera einhver hin mesta prýði hverrar
konu, því að því fylgir næstum ávallt
fegurðartilfinning í öðru tilliti, en feg-
urðartilfinningin hefir lag á að safna
sólargeislum, kann að leiða sólskin inn
í húsin og inn í lífið, kann að gjöra
mikla prýði úr litlum efnum og mikla
ánægju úr smámunum.
Kona.
Um framræzlu.
(Eptir búfræðing Torfa Bjarnason í Ólafsdal).
I 1. blaði Isafoldar þ. á. hefir Bjöm
jarðyrkjumaður Björnsson minnst á grein
mína ram framræzlu», sem kom út í tíma-
riti bókmenntafjelagsins í haust. Athuga-
semdir ritdómarans eru hógværlega orðaðar
og lýsa því, að hann langar til að fræða og
jeg tek þeim með mestu þökkum, að því
leyti sem jeg get skilið þær og fallist á þær.
það er auðvitað, að malarræsi eru því
varanlegri sem jörðin, er þau liggja í, er
fastari, og hef jeg máske ekki lagt nóga
áherzlu á það; en ekki treystist jeg til að
fullyrða, að þau verði alls eigi notuð nema
jörðin sje svo föst sem framast verður
óskað. Ollum ræsum hættir við að ganga
úr lagi, ef jörðin, sem þau liggjaí, er gljúp
eða misföst því fremur sem meira kveður
að þessu og pípuræsin eru jafnvel með
sama marki brennd.-—Jeg álít að pípuræsi
muni ekki verða tíðkuð hjer á landi að
sinni, og verðum vjer því, eins og ritdóm-
arinn segir, að nota malarræsi og jarðræsi
sem bezt vjer getum, ella hugsa ekki upp
á gagnræslu. þar sem jörðin er of laus
fyrir malarræsi, þar er hún það llka, og
öllu fremur, fyrir jarðræsi, nema máske
í samfeldinni mójörð.
I gljúpum mýrum, sem ekki hafa þjett-
an mó í sjer, mundi hvorki mjer nje öðr-
um, sem les grein mína með athyglij detta
í hug að leggja lokræsi, heldur gjöra þar
opna skurði, og held jeg það sje miklu
ráðlegra en að basla við að þjetta botninn
1 ræsunum og leggja þar pípur, eins og
ritdómarinn bendir á.
Aðferð mína við jarðræsagjörð álítur
ritdómarinn óheppilega. Jeg skal nú ekki
þræta við hann um það, »hver slær með
sínu lagi«,—báðar aðferðirnar eru brúkaðar,
og Nordström1, sem ritdómarinn þekkir,
telur þá aðferð heppilega, sem jeg hef lýst.
Beikningur minn um kostnaðinn við
ræsagjörð er áætlun, sem breyzt getur eptir
ýmsum kringumstæðum og getur því verið
of lág á einum stað og of há á öðrum, eptir
atvikum; en hvað hið rjetta meðaltal
muni vera hjer á landi verð jeg að halda
að ritdómarinn sje enn þá ófróður um, eins
og jeg-
Að áætlun mín um malarræsi sje of lag
til móts við jarðræsin, þykir mjer líka mjög
hæpið, og jeg held að reynzlan ein geti
skorið úr því. Hentug möl er víða fáan-
leg, og sjeu jarðræsi lögð í leirjörð, geta
einnig við þau komið fyrir tafir af steinum.
Mjer þykir ekki ólíklegt, að aðferð rit-
dómarans við að skeyta saman pípuræsi sje
betri en sú, sem jeg hef lýst, ef að pípan
brotnar ekki um þvert um leið og gatið er
gjört á hana, sem komið gæti fyrir hjá
viðvaningum. Jeg valdi þá aðferðina, sem
mjer sýndist vandaminnst, og sem jeg hefi
víða sjeð við hafða á Skotlandi, og Nord-
ström telur hana hentuga. Sumir láta
reyndar gjöra sjerstakar pípur með gati á
hliðinni í þessu skyni, og það væri líklega
bezt.—Jeg hef opt sjeð járnþráðarnet fyrir
pípuendum, sem staðið hafa út úr skurð-
bökkum, en betra er samt að hafa lárjetta
járnþræði fyrir pípuopinu. Opin má pípan
ekki vera, því þá gætu mýs skriðið þar inn
og stíflað ræsið. Að setja járnpípu eða trje
»lúðu«? í ræsisendann getur ekki verið gott
ráð, því annaðhvort stýflar hún ræsið að
mun eða hún er jafnvíð því, og þá er inn-
gangurinn í ræsið jafngreiður sem áður.
Að ekki megi skorða pípurnar með smá-
steinum, kemur víst ekki öllum saman
um, því bæði telur Nordström ráð að gjöra
það, og sjálfur hef jeg sjeð það gjört á
Skotlandi.
það hefði máske verið betra að fara
nokkrum orðum um það, hvernig hleypa
skyldi vatninu af mýrum, þar sem minnst
var á stýflugarða á 236. bls., en jeg hafði
tekið það fram í grein um vatnsveitingar,
sem að vísu er óprentuð, því þar taldi jeg
það einkum eiga heima.
Myndirnar eru að vísu ekki svo greini-
legar sem jeg hefði óskað, og hafa þær
orðið nokkru ógreinilegri fyrir það, að þær
voru minnkaðar, þegar þær voru grafnar,
en samt eru þær efninu til töluverðrar
skýringar.
Jeg vil að endingu óska, að hinn heiðr-
aði ritdómari fái sem allra fyrst tækifæri
til að auðga bókmenntir vorar með fróð-
legum og rækilegum ritgjörðum um búnað-
fræði og jarðyrkju; máske hanu vildi þá
meðal annars unna oss gömlu mönnunum
leiðbeiningar »í meðferð sáðlandsins (tún-
anna) sem undirstöðu góðs landbúnaðar«,—-
Jeg hef aldrei treyst mjer til að telja
túnin með sáðlandi.
(xainall hanzki.
J>ar eð Forngripasafnið hefir nýlega
fengið fágætan hlut, skal jeg lýsa hon-
um hjer með fám orðum. þ>egar síra Jón
Benidiktsson í Görðum á Akranesi var í
fyrra að láta grafa fyrir kjallara undir hús,
er hann ætlaði að láta byggja, þá var
grafið enn lengra niður en kjallaradýpt-
in, til að fá fasta undirstöðu undir stoð,
er vera skyldi undir einum bitanum.
J>egar komið var hjer um bil hálfa
fimmtu alin niður, fannst þar hanzki
mjög einkennilegur og fornlegur; ha.nn
var heill nema nokkrar smáraufar vóru
öðru megin á annari hliðinni; þessi
hanzki hefir ekki verið prjónaður, held-
ur ofinn, og svo sniðinn og saumaður;
saumurinn er utan á handarjaðrinum,
hann er með einum þumli, sem og er
sniðinn, og mjög haglega skorið út fyr-
ir honum í hanzkann og hann saumað-
urvið; hanzkinn á upp á vinstri hendi;
laskinn eða það, sem upp veit á hand-
legginn, er miklu lengri en nú gjörist
vanalega á vetlingum, og þannig snið-
inn, að laskinn slær sjer mjög út í op-
ið svo að hann hefir mátt bretta upp
á ermina; vefnaðurinn er mjög stór-
gerður, fyrirvafið digurt og liggur þjett
saman, en uppistaðan er miklu smá-
gjörfari og mjög gisin. Hanzkinn hefir
upprunalega verið mosalitaður; í gamla
daga munu menn hjer á landi hafa
mest megnis litað úr grösum, sjá með-
al annars Svarfdælu, 18. kap., bls. 157.
ofan á hanzkanum lá mykjulag og
svo allur jarðvegurinn þar ofan á, en
ofan á öllu þessu stóð eitt af gömlu
bæjarhúsunum; bærinn í Görðum stendur
á hól, sem síra Jón sagði mjer að mundi
vera upphækkun af gömlum bæjarrúst-
um ; Garðar eru landnámsjörð og hjet þá
Jörundarholt, sjáLandn. Kh. i843,bls. 49.
Nú sagði síra Jón mjer, að hanzkinn hefði
fundizt jafnvel neðar, en á móts við ræt-
urnar á hólnum eða upphækkuninni,
sem bærinn stendur á og nær niður und-
ir möl, og eptir því hlýtur hann að vera
frá okkar elzta tíma, því það er auðsætt,
að ekki hefir þó neðar verið byggt upp-
runalega en á þessari dýpt. þ>að þykir
jafnan merkilegt þegar eitthvað fatkyns
finnst frá fornum tíma, sem er ófúið;
en ekki skulu menn undrast það þó
þessi hlutur hafi getað haldið sjer þó
hann kynni að vera fram undir 1000
ára gamall, því ullarvefnaður getur
jafnvel varað miklu lengur; það kemur.
allt undir í hvaða jörð hann liggur; það
sýna þeir merkilegu fundir þess kyns,
1) F. Gr. Nordström, Jordbruget, 1879’