Ísafold - 19.04.1882, Blaðsíða 3

27

er fundist hafa erlendis, og einkanlega
í Danmörku, bæði fundurinn í Træn-
höj í Rípur-amti, og í haug viðBorum
nálægt Árós, þar fundust ullarföt bæði
af karlmanni og kvennmanni, sem vóru
alveg ófúin, líkin höfðu verið látin í
eikarkistur, sem og eru til; þessir fund-
ir eru þó álitnir að vera frá því um
Krists daga eða jafnvel fyrri; eg hefi
opt horft á þessa hluti með undrun
þegar eg var í Khöfn síðast.
Yöttur, hanzkar og glófar, enda
gullfjallaðir glófar, eru opt nefndir í
okkar fornritum, en um tilbúninginn er
ekki gott að segja, nema hvað þessi
hanzki sýnir; jeg hefi hvergi fundið
að prjón sje nefnt, en vefnað er marg-
talað um. þ>að sýnist benda á að Snorri
hafi hugzað sér hanzka Skrýmnis jöt-
uns einþumlaðan, að þegar þeir þ>ór
fóru að leita fyrir sjer, fundu þeir afhús
til hægri handar í miðjum skálanum.
Snorra E. Rv. 1848 bls. 2g.
Jeg skal og geta þess, að hjer um
bil 2 áln. frá hanzkanum fannst og
bollasteinn úr hraungrýti flatur, hálf
al. í þvermál, en brotið af honum öðru-
megin, en bollinn heldur sjer og er
kringlóttur og sljettur innann, og nær
4 þuml. í þvermál, en 13/4 á dýpt; á
bollanum eru auðsjáanleg mannaverk;
bolla-steinar finnast hjer margir af ýmsri
stærð.
Stgurður Vigftísson.
Um ágang af skepimm.
(Framhald frá bls. 24).
2. Annar vegur, er menn hafa stungið
upp á til að varna bótalausum ágangi, er
að veita mönnum rjett til að heimta að
talið sje fje í haga hjá grönnum þeirra:
þessi upp á stunga hefir einnig að því leyti
fornar lagaákvarðanir við að styðjast, að
ítala var til hjer á landi fyrrum, en hennar
mun þó jafnan lítið hafa gætt, með því að
um hana virðist aðeins hafa verið tala þar
sem ræða var um sameignarland, er menn
eigi gátu komið sjer saman um að skipta.
(shr. Jónsbók Lbr. b. 4. og Llb. 51.). Ýið
ítöluna er margt mjög ísjárvert og það fyrst
hvert band hún getur lagt á menn að haga
búnaðarháttum sínum eptir því sem öðrum
þykir skynsamlegt og haganlegt. Með
þessu snertir ítalan grundvöll allrar góðrar
fjelagsskipunar, þar sem frelsi manna, dáð
og dug er ætlað dafna, því þetta heimtar
að menn yfirhöfuð hafi heimild tii, að haga
háttum sínumeins ogþeim sjálfumþykirrjett-
ast, án tillits til þess hvað öðrum þykir, ef
menn aðeins gjöra eigi neitt, sem skerðir rjett
annara, eða sem gefur ástæðu til að óttast,
að öðrum verði það mein að, sem eigi verði
bætt. Italan snertir eigieinstök atvikheld-
ur búskaparlag manna og bjargræði yfirhöf-
uð að tala; með henni er ætlast til að á-
kveðið sje af öðrum hverjar skepnur og
hversu margar menn megi hafa á sínum eigin
heyjum og í sínu eigin landi; en jafnframt
llður hún mönnum að sýna grönnum sín-
um ótakmarkaðan ágang bótalaust, ef fjár-
eign þeirra fer aðeins eigi fram yfir hina á-
kveðnu tölu. Hún sviptir menn þannig
rjetti til þess, sem hverjum ætti að vera í
sjálfsvald sett, en meinar þeim eigi það,
sem engum ætti að líðast. þegar til hinna
sjerstöku ákvarðana kemur viðvíkjandi ítöl-
unni, þá lýsa sjer hin mestu vandkvæði;
fyrst koma þau fram í því, við hvað ítöluna
á að miða; það hefir verið stungið upp á
að miða hana við það, að peningur gangi
eigi í örtröð, en orðatiltæki þetta er öldungis
óákveðið; eptir því sem næst liggur, þá
verður ítalan eptir þessu svo há, að hún
reyndar þýðir hjer um bil ekkert, því það
mun varla nokkur vera sá, er hafi svo
margar skepnur, að þær bókstafiega þyrftu
að ganga í örtröð í landi hans; enn fremur
hefir verið stungið upp á, að miða ítöluna
við það, að menn ætli að fje verði eigi feit-
ara þó færra sje1 *; þetta er einnig töluvert
óákveðið, en annað er þó lakara við ákvörð-
un þessa og það er, að óttast má fyrir, að
fjártalan eptir henni yrði svo lítil, að það
mundi verða hin stórkostlegasta takmörkun
á fjáreign manna. Að öllum líkindum yrði
fje þá feitast, er það væri svo fátt, að það
þyrfti eigi á annað að ganga en beztu topp-
ana, að sínu leyti eins og heyskapur yrði
þá mestur eptir hvern mann, er svo fáir
gengju að honum, að eigi væri annað unnið
upp en beztu blettirnir úr túni og engjum;
en slíkt búskaparlag væri þó vissulega eigi
skynsamlegt fyrir einstaka menn eða æski-
legt fyrir landið í heild sinni, og sama má
segja um, að neyða menn til að hafa svo
örfáar skepnur, að þær yrðu eigi feitari þó
færri væru, og að veita hverjum einstök-
um manni rjett til að leggja slíkt band á
bjargræðisveg nágranna sinna, það er
vissulega einhver hin ísjárverðasta ákvörð-
un. þess þarf sannarlega fremur við, að
hvetja menn til þess dugnaðar, er útheimt-
ist til að hafa stór bú, heldur en að meina
mönnum að sýna hann. Eigi minnka
vandkvæðin við ítöluna, þegar til sjálfrar
framkvæmdarinnar kemur; þá þarf fyrst
að meta eitt landslag á móti öðru, graslendi
móti hrjóstrugum holtum og melum; sum-
arland móti vetrarlandi; kjarnmikið gras
móti Ijettu grasi; land, sem fijótt leggur
undir, þegar vetrar að, móti landi, þar sem
jörð sjaldan þrýtur; land í fjarlægð, sem
sjaldan er beitt á, móti öðru, sem nær ligg-
ur; land, sem hægt er að verja og varið
er, móti öóru, sem eigi er unnt að verja o.
s. frv.; enn fremur þarf að meta eina
skepnutegundina móti annari, hve ójafnt
sem komið er á með þeim; tryppið, sem
að eins er í heimahögum að vetrinum,
I) pannig var að vísu álcveðið um ítöluna fyrrnm.
Allar fornar ákvarðanir eru í sjálfu sjer eptir-
tektaverðar, þvi venjulega má búast við, að þær
sjeu á góðri reynzlú byggðar, en ef reynzlan
hefir sýnt, að eitthvað hefir eigi verið hagfelldara
en svo, að menn af sjálfsdáðum hafa hætt að
nota það, eins óg ákvarðanirnar um ítöluna, þá
getur það fremur verið til viðvörunar en til ept-
irbreytni. þær ákvarðanir eru og allt annað en
almenn regla, sem aðeins á að nota þar sem um
sameignarland er að ræða, er menn eigi vilja
skipta; þær má jafnvel skoða mest sem hvöt
frá laganna hálfu til að skipta landinu eða eiga
það eigi að ódeildu, svo að hver gæti verið
djarfur um sinn deilda verð.
móti kúnni, sem allan þann tíma stendur
inni; eldishestinn móti útigangshestinum
eða sauðnum; kindina, sem einn gefur
inni, móti kindinni, sem annar beitir, o. s.
frv. þetta er í stuttu máli óvinnandi verk
svo í nokkru lagi fari, því landið er svo
mismunandi, hlutfallið milli fjöldans af
hverri skepnutegund svo misjafnt og mun-
urinn svo mikill á því, hvernig og hversu
mikið menn nota beitilandið fyrir skepnur
sínar. Ef menn færu að reyna þetta, þá
mundi eigi verða komist hjá stórkostlegum
ójöfnuði og ósanngirni, er aptur mundi
vekja óvild manna á milli og veikja virð-
inguna fyrir þeim lögum, er slíkur ójöfnuð-
ur byggðist á. Að nota ítöluna til að koma
í veg fyrir þann ójöfnuð, er áganginum
fylgir, er því það neyðarúrræði, sem eigi er
reynandi, meðan nokkur annar vegur er til.
(Framh. síðar).
Aðsent.
Smápistlar frá Kaupmannahöfn.
2. Margvíslegt.
Til þess að koma upp leiðismarki yfir
Magnús Eiríksson var búið að safna í miðj-
um febr. rúml. 1200 kr., bæði hjeðan úr
landi og frá Islandi, nokkuð líka frá Sví-
þjóð og Noregi.
Herskip til Islands í sumar er ætluð Díana
gamla, en ekki Ingólfur, og verður fyrir
henni H. Koch, tengdasonur landshöfðingja,
en meðal yfirmannanna Valdemar prins.
Gufuskipafjelagið sameinaða er nú að
láta smíða nýjan Phönix til íslandsferða,
og á að vera þiljað yfir hann eða þakið
vegna miðsvetrar ferðanna, sem einráðið er
að halda áfram eptirleiðis, þótt því væri
sleppt í þetta sinn. Fjelagið á nú alls 64
gufuskip, sem taka samtals um 20 þúsund
smálestir. Fjárstofn þess er 12-J-millj. kr.
Forstöðumaður fjelagsins er etazráð Tietgen,
en Koeh framkvæmdarstjóri.
I fyrra var stofnað hjer annað gufu-
skipafjelag allvoldugt og kallað Thingvalla
(þingvellir), eptir skipi því er það eignaðist
fyrst. þetta fjelag hefir tekið að sjer kaup-
ferðir milli Danmerkur og Bandaríkja í
Norður-Ameríku (New York) beina leið,
nema hvað skipin koma við í Noregi stund-
um, og einnig flutning vesturfara. 1 vetur
eignaðist það annað skipið og kallar það
Geysir, og hefir nú tvö í smíðum, er eiga
að heita Hekla og Island. Skip þessi eru
öll stærri en dönsk skip hafa gerzt hingað
til, Geysir t. d. 312 fet á lengd og tekur
3000 smálestir; Island og Hekla nokkuð
stærri.
Málþráðinn til Islands var talaðum íland-
fræðingafjelaginu hjer í vetur og gjört þar
ráð fyrir, að hann yrði lagður frá Skotlandi
til Berufjarðar, þaðan fyrir sunnan land á
mararbotni og á land við Herdísarvík, það-
an landveg til Keykjavíkur, þaðan til Stykk-
ishólms og síðan til Grænlands og Ameríku.
Aukaþráður frá Berufirði til Akureyrar.
Ymsir málsmetandi menn eru fulltrúa um,
að þetta muni eigi bregðast. Hafa þó
Englendingar skorast undan að eiga þátt í
fyrirtækinu. En veðurfræðingar víða um
heim eru að verða æ fastari og fastari á því,