Ísafold - 02.05.1882, Side 1
Árgangurinn kostar 3 kr.
innanlands, en 4 kr. er-
lendis. Borgist í júlímán.
ISAFOLD.
Pöntun.er bindandi fyrir
ár. Upj)sögn til áraskipta
með tveggja mán. fyrirvara.
Auglýsingar í blaðinu kosta 10 aura fyrir hverja línu með meginmálsletri, en 8 aura með smáletri.
IX 8.
Reykjavík, þriðjudaginn 2. maímán.
18 82.
Um áííaim' af skepnum.
(Framhald frá bls. 27).
Hinn þriðji vegur er sá, sem tekinn
er fram í frumvarpi þvi til landbúnað-
arlaga, er neðri deild alþingis 1881
samþykkti. Hann er yfir höfuð í því
fólginn, að menn þeir, er verða fyrir
ágangi af skepnum annara, skuli eiga rjett
til að fá bætur fyrir það; og til þess
að menn gætu komið rjetti þessum
fram, þá var sú ákvörðun gjorð, að
menn skyldu hafa heimild til að setja
inn skepnur annara og heimta útlausn-
argjald, og var það eigi ákveðið hærra
en svo, að nægilegt virðist til að end-
urgjalda skaða þann og fyrirhöfn, er
skepnurnar hafa valdið. En með því
að þetta gat þó orðið miður hentugt
granna á milli, þar sem samgöngum
eigi verður varnað, þá var enn fremur
svo'"ákveðið, að eigi mætti setja inn
skepnur granna þess, er boðið hefði
að gjalda ágangsbætur eptir óvilhallra
manna mati. fess utan giltu reglur
þessar eigi um afrjettarpening, þvíþeg-
ar hinir einstöku fjáreigendur eru
skyldaðir til að reka pening sinn til af-
rjetta, þá getur eigi verið umtalsmál,
jafnframt að láta þá sjá um og hafa
ábyrgð af því hvar hann gengur að
sumrinu ; sýslunefndunum, sem hafa um-
ráð afréttarmálefnanna, var falið á hend-
ur að gjöra þær ákvarðanir, er bezt
þættu eiga við á hverjum stað, til að
varna tilfinnanlegum ágangi af slíkum
peningi. Sömuleiðis var gjört ráð fyrir
að fyrgreindar reglur skyldu eigi gilda
um sauðfjenað þann tíma vor og haust,
sem vant er að hann gangi sjálfala í
heimalöndum. eptir því sem hlutaðeig-
andi sveitarstjórnir nákvæmar ákveða;
eptir þessu mega sveitarstjórnir almennt
losa menn við að þurfa á þeim tíma að
gjalda bætur fyrir, að sauðfé þeirra
kemur inn í land annara, en engin
takmörkun er á því, að hver geti varið
land sitt eins og honum sjálfum sýnist;
en undantekning þessi er hagfeld, með
tilliti til þess, hve erfitt mönnum jafn-
aðarlega er á þeim tíma að passa sauð-
fje sitt, og að flestir gjöra sjer af sjálfs-
dáðum far um það eins og hægt er,
sem og þegar litið er á, hversu lítið
mein að mönnum er að því að sauðfje
komi þá í land þeirra, þegar eigi þarf
að verja neinar slægjur eða vetrarbeit,
í sambandi við ákvarðanir um góð fjár-
skil og fjárleitir í heimalöndum er hún.
einnig bæði rjettlát og nauðsynleg.
pegar nú litið er á fyrtjeðar ákvarðan-
ir, þá bera þær með sjer, að þær leggja
þá eðlilegu skyldu á menn, að bæta
þann skaða, er menn gjöra öðrum, en
heldur eigi meira, eigi t. d. að leggja
fram kostnað til girðinga eða takmarka
fjáreign sína eptir því sem öðrum þykir
hæfilegt. Ohlutvandir menn geta því
eigi notað þær til að gjöra öðrum neina
afurkosti, og meinsamur maður getur
eigi einu sinni notað innsetningurrjett-
inn, ef granni hans býður honum að
gjalda bætur fyrir ágang þann, er
skepnur hans gjöra, án þess að sú að-
ferð sje höfð. Vjer getum nú litið á
hverjar breytingar greindar ákvarðanir
hafa í för með sjer frá því ástandi
sem er.
Fyrir þann, er fyrir ágangi verður,
eru þær fólgnar í þvi, að hann hefir
skýlausan rjett til að heimta skaðabæt-
ur fyrir áganginn, og geti hann eigi á
annan hátt t. d. með samkomulagi náð
bótum þessum, þá er honum heimilaður
einfaldur vegur til þess með því að
setja skepnurnar inn; hitt er sjálfsagt,
að hann hefir allan sama rjett sem hann
hefir áður haft til að verja land sitt
(þó svo að hann reki eigi skepnur til
ógreúða). Fyrir þann, er skepnur á,
sem ágangi valda, er breytingin aptur
í því fólgin, að hann verður að bera
ábyrgð af þeim skaða, sem þær valda
við það að framfærast á annara eign;
eins og menn verða að kannast við að
þetta sje yfir höfuð rjettlátt, svo virð-
ast og hinar sjerstöku ákvarðanir þessu
viðvikjandi vera sanngjarnar og hag-
feldar. þ>egar um granna er að ræða
þar, sem samgöngum eigi verður varn-
að, þá þarf að eins að gjalda bætur
fyrir áganginn eptir mati óvilhallra
manna; á móti því getur þá komið til
greina. hvern ágang sá hinn sami hefir
sjálfur beðið, hversu mikið far hanti
hefir gjört sjer um, að ágangurinn
yrði sem minnst tilfinnanlegur, hvað
mikið hann t. d. hefir varast að skepn-
ur hans gengju í slægjum granna síns
og hvað granninn hefir sjálfur gjört til
að varna áganginum o. s. frv. J>ótt
mat þetta að vísu eigi gæti verið full-
komlega nákvæmt, þá er þó öll ástæða
til að búast við, að það eigi færi svo
fjærri rjettu lagi, að neinum væri til-
finnanlegt, með því að það og væri
gjört að nýju á hverju ári. Að láta
skepnur sínar gjöra mikinn ágang í
fjarlægum landareignum, lýsir aptur á
móti yfir höfuð svo miklu hirðuleysi,
að eigi virðist vera neitt ísjárvert, þótt
þeir sem það sýna, verði að sæta á-
kvörðununum um innsetninguna, þegar
þær að öðru leyti eru nauðsynlegar;
þetta verður ljóst, þegar gætt er að
skepnutegundunum út af fyrir sig ;
sumpart er hjer að ræða um málnytu-
pening, sem á að vera heima á hverju
máli, og sumpart sauðfje, þegar það er
hýst á hverri nóttu; þessi peningur
gjörir eigi ágang í fjarlægum landar-
eignum ; en svo eru enn fremur hross-
in; að því er brúkunarhross snertir, þá
eru þau venjulega höfð heima við um
brúkunartímann, og eru þau þá vön að
taka þar föstum stöðvum, svo að þau
leita eigi langt burtu á öðrum tímum
árs; þá er eigi annað eptir en stóð-
hrossin; eptir því sem landssiður er,
þá getur það að vísu orðið sumum
nokkuð tilfinnanlegt, en á hinn bóginn
mundi eigendunum venjulega vera hægt
að koma stóðhrossum sínum fyrir til
göngu á þeim stöðum, sem þau helzt
leita á, ef að þeir vildu þægja nokkuð
fyrir það. Yfirhöfuð er líklegt, að það
yrði eigi mjög almennt, að menn bein-
línis notuðu lagaákvarðanir þessar, því
báðir hlutaðeigendur mundu sjá hag
sinn við að jafna sín á milli ágreining
þessu viðvíkjandi, en þeim sem eigi
gæti náð sanngjörnu samkomulagi,
veittu þær þó greiðan veg til að ná
rjetti sínum. p>ar sem svo stæði á að
tilvinnandi væri að gjöra girðingu til
að varna samgöngum, þá væri með á-
kvörðunum þessum mikil hvöt gefin til
að koma sjer sarnan um það ogskipta
kostnaðinum, eins og sanngjarnt er,
eptir því gagni sem hver hlutaðeigenda
hefir af girðingunni; enn fremur gætu
þær og hvatt menn til samkomulags
um þann skepnufjölda, er menn hefðu
í högum sínum, t. d. að því er snerti
hross, er tekin væru til göngu; þannig
gætu þær, án þess að ganga of nærri
rjetti nokkurs manns, gjört að miklu
leyti sama gagn eins og áður nefndar
ákvarðanir um garðlagið og ítöluna.
þ>ess var áður getið að ákvarðanir þær,
er hjer ræðir um, mundu helzt geta
orðið nokkuð tilfinnanlegar fyrir eig-
endur stóðhrossa, og er það einkum
vegna þess, að lög og landsvenja veita
heimild til að þau uppalist og fram-
færist á annara eign; auk þess sem
þetta kemur hart niður á þeim, er fyrir
áganginum verða, þá hefir það einnig
þær afleiðingar, að fjöldi manna sjer
sjer hag við að ala upp hross, er verða öðr-
umtil meins, erþeireigi mundu hugsa til,